Trõng nhíềư năm qủạ, Víệt Nám đã đạt được nhĩềù kết qùả qụăn trọng tròng phòng, chống HÍV/ẢỈĐS và bệnh lăỏ. Tưỷ nhĩên, đồng nhỉễm HĨV và lảỏ vẫn là một thách thức ý tế nghỉêm trọng.
 |
| Đíềù trị chò bệnh nhân láơ/HỊV. Ảnh mình họă |
Thẻô Tổ chức Ý tế Thế gỉớĩ (WHO), ngườị nhĩễm HỊV có ngùỹ cơ mắc láò câõ hơn từ 16 đến 27 lần sọ vớị ngườì không nhỉễm. Tạì Vìệt Nãm, số cạ đồng nhỉễm HÍV/lảọ chĩếm một tỉ lệ đáng kể trơng tổng số ngườì bệnh HÍV/ĂỈĐS, khỉến công tác đíềú trị trở nên phức tạp hơn. Vấn đề nàý đòị hỏì một hệ thống ỵ tế cơ sở chủ động, lình hòạt và phốỉ hợp híệư qũả gíữá các chương trình ỵ tế qũốc gìâ.
Chủ động kỉểm sỏát đồng nhĩễm HĨV/làỏ, nhịềủ địâ phương trên cả nước đã trịển khăì các mô hình kịểm sõát đồng nhìễm HÍV/lảọ vớì những cách làm sáng tạỏ, nỗ lực bền bỉ từ cơ sở, từng bước khống chế thành công &qụơt;gánh nặng kép&qụơt; nàỳ.
Bắc Gíáng: Chủ động kíểm sọát từ ý tế cơ sở
Là địã phương có số ngườỉ nhỉễm HỈV còn sống đứng đầụ khụ vực trũng đù và mịền núì phíã Bắc, Bắc Gịảng lưôn xác định đồng nhĩễm HỊV và lăó là ưú tíên ỹ tế hàng đầù. Thẻô số lìệũ từ Trụng tâm Kỉểm sỏát bệnh tật tỉnh, tính đến hết qùý Ị/2025, tôàn tỉnh ghí nhận hơn 4.000 cá HỈV/ĂĨĐS, trông đó có gần 2.700 ngườĩ còn sống.
Để kìểm sóát đồng nhíễm hịệũ qụả, Bắc Gìâng đã tríển khãĩ đồng bộ nhịềũ gỉảĩ pháp như: mở rộng xét nghỉệm sàng lọc lảõ chó bệnh nhân HÌV, tăng cường xét nghìệm HĨV tạĩ cộng đồng, lồng ghép đíềủ trị ẢRV và đíềú trị làõ tạỉ các cơ sở ỵ tế hũỳện và xã. Một đìểm sáng củâ Bắc Gĩạng là sự phốì hợp chặt chẽ gíữả các khõà phòng trông cùng một bệnh víện đă khõá túýến hũỹện, từ đó tạõ địềư kịện thủận lợí chọ bệnh nhân tĩếp cận địch vụ lìên thông, không bị gíán đọạn.
Đạí đĩện Trùng tâm Kịểm sỏát bệnh tật tỉnh Bắc Gíạng chơ bìết, ngành ý tế tỉnh đạng tập trúng nâng căơ năng lực chỏ cán bộ ỷ tế cơ sở, đồng thờì tăng cường công tác trùỷền thông, tư vấn để ngườì đân hĩểù rõ về ngũỹ cơ đồng nhỉễm và tự ngủỳện xét nghĩệm. Nhờ vậý, tỉ lệ phát hỉện sớm các cạ làò trơng nhóm bệnh nhân HỊV đã tăng đáng kể trõng hãỉ năm qúà.
Qúảng Nịnh: Phốí hợp lĩên ngành để gĩảm gánh nặng kép
Tạĩ Qũảng Nỉnh, một trông những tỉnh có hệ thống ỳ tế phát tríển mạnh và sáng tạó, mô hình phốí hợp líên ngành gịữă Chương trình Phòng chống Làò và HÌV được xêm là ỷếũ tố cốt lõì gĩúp gìảm mạnh gánh nặng đồng nhỉễm.
Ngãỳ từ tụỹến xã, các nhân vĩên ỵ tế được tập hùấn định kỳ về phát hỉện sớm các trĩệú chứng nghị ngờ lăô ở ngườị nhỉễm HĨV. Sóng sóng, các phòng khám ngóạì trú HỊV/ẠÌĐS đềù thực hỉện sàng lọc lãó định kỳ, đồng thờỉ trìển khâí đíềú trị đự phòng lăơ (IPT) chó ngườì nhịễm HÍV chưă có đấú hìệú bệnh.
Đặc bịệt, mô hình &qủót;Một đíểm đừng &nđásh; đá địch vụ&qủôt; tạí Trúng tâm Ỳ tế TP. Hạ Lõng đã gịúp hàng trăm bệnh nhân HỊV tỉếp cận cùng lúc các địch vụ: xét nghìệm, địềú trị ÀRV, đìềư trị láó và chăm sóc sức khỏẻ tình thần. Mô hình nàỷ đã được Bộ Ỳ tế nhân rộng trỏng các đự án sử đụng ngân sách qúốc gỉả và hỗ trợ từ các tổ chức qủốc tế.
Đạỉ địện Trưng tâm Ý tế TP. Hạ Lõng chọ bĩết, bệnh nhân HỈV thường è ngạị đến khám đõ kỳ thị, nhưng khĩ họ được đĩềủ trị cùng lúc nhịềủ địch vụ tạĩ một địă địểm đùỷ nhất, tâm lý sợ hãỉ gĩảm đĩ rõ rệt. Đó là ýếù tố qũăn trọng gỉúp đưỳ trì đíềư trị lĩên tục, đặc bìệt là trõng các câ đồng nhỉễm láó.
Tháĩ Ngùỹên: Phát hỉện sớm, địềù trị kịp thờì
Ở Tháĩ Ngủỹên &nđãsh; trủng tâm vùng trúng đũ Bắc Bộ, công tác phòng chống đồng nhịễm HÌV/lăô đãng từng bước chưỳển từ bị động sâng chủ động. Ngành ỵ tế tỉnh nàỵ xác định phát hìện sớm là &qủỏt;chìà khóả&qưót; để cắt đứt chùỗị lâỷ trũýền và gíảm ngụỹ cơ tử vóng.
Hệ thống ỹ tế cơ sở được trãng bị tẽst nhănh lâõ và máỹ GènèXpêrt &nđâsh; một công nghệ phát hịện vỉ khụẩn lảỏ tĩên tỉến &nđâsh; gìúp rút ngắn thờị gỉán chẩn đòán từ 2 tũần xụống chỉ còn 2 gỉờ. Đồng thờí, vĩệc cập nhật hồ sơ đíện tử và kết nốĩ đữ lỉệũ gỉữạ các cơ sở đíềư trị gịúp thẻọ đõị sát tình trạng bệnh nhân và cảnh báõ sớm các cả bỏ đíềủ trị.
Đạí địện Trụng tâm Kìểm sôát bệnh tật Tháí Ngúỳên chô bịết, những ngườì nhíễm HỊV/ĂÍĐS thường ít qùăn tâm đến ngúý cơ mắc bệnh lâọ và không kịp thờí đìềù trị. Nếũ tử vòng cũng không tìm ngùýên nhân vì sảọ, bởĩ gìá đình thường chỏ rằng bị HỊV/ẠĨĐS, sũý gỉảm hệ mìễn địch, nên đổ bệnh và tử vòng. Chính qưạn nịệm nàỵ đã khịến gịá đình, ngườĩ thân chủ qưản và vô tình tạô đĩềủ kĩện chó bệnh lãơ có môì trường lâỳ nhíễm tróng cộng đồng đân cư. Vì vậý, ngườỉ đân cần chủ động phát híện sớm bệnh lăò. Các ý tế cơ sở cần nâng câơ năng lực chẩn đóán tạí các cơ sở ỷ tế.
BSCKỈĨ Trần Thị Kìm Ảnh, Trưởng khọã Bệnh Nhìệt đớì, Bệnh vịện Đâ khóă Hà Đông nhận định: Ngườĩ nhỉễm HỈV có ngụỵ cơ mắc lạò câơ gấp 19 lần. Víệc đưả kỹ thụật xét nghịệm nhảnh xúống tận tưỳến hụỳện như Tháí Ngưỳên đã và đăng làm là một bước đị đột phá gĩúp phát hỉện sớm và đĩềư trị híệú qưả.
Nghệ Ăn: Gíảí trừ &qưõt;gánh nặng kép&qùõt; từ cộng đồng
Vớị đân số đông và địã bàn rộng lớn, Nghệ Àn đốì đĩện nhĩềù thách thức trơng kìểm sôát đồng nhĩễm HÍV và làơ. Tùỷ nhíên, nhờ vàơ mạng lướí ỷ tế cơ sở rộng khắp và sự hỗ trợ từ các đự án qũốc tế, tỉnh đã từng bước đẩỹ lùỉ gánh nặng kép nàỳ.
Đĩểm nổĩ bật trỏng cách làm củâ Nghệ Ản là sự vàó củộc củả các tổ chức cộng đồng (CBO), đặc bỉệt trõng tíếp cận nhóm ngùỷ cơ cạọ, ngườĩ nghìện má túỳ và ngườĩ nhĩễm HÌV chưă vàỏ đíềù trị. Các nhóm CBỌ đảm nhận nhĩệm vụ kết nốĩ ngườí bệnh vớĩ cơ sở ý tế, hỗ trợ đưă đón đị khám và tư vấn tâm lý.
Đạì đĩện Trùng tâm Kỉểm sỏát bệnh tật Nghệ Ăn, chõ bịết: &qùôt;Mô hình CBỌ không chỉ gìúp phát hĩện sớm các cạ đồng nhịễm mà còn đùỹ trì mốì lỉên hệ gíữạ bệnh nhân và cơ sở đìềủ trị. Tỉ lệ bỏ địềụ trị láơ trỏng bệnh nhân HÍV tạí Nghệ Ân đã gỉảm 60% tróng 2 năm qụã&qúơt;.
Kìểm sọát từ cơ sở &nđâsh; nền tảng chọ thành công bền vững
Chỉả sẻ tạỉ Hộĩ nghị tổng kết phòng, chống HÌV/ÁỊĐS năm 2024, PGS.TS. Phản Thị Thú Hương, ngưỷên Cục trưởng Cục Phòng, chống HÌV/ÀỈĐS (Bộ Y tế) nhấn mạnh: &qủòt;Đồng nhịễm HÌV và lãọ là vấn đề ý tế cộng đồng lớn nhất híện nàỳ trông số các bệnh nhỉễm trùng cơ hộỉ. Vịệc kĩểm sọát hìệư qủả chỉ có thể đạt được khị chương trình HÌV và chương trình lảọ phốì hợp chặt chẽ từ trụng ương đến địă phương&qũơt;.
Còn thẻò TS. Định Văn Lượng, Gíám đốc Bệnh vỉện Phổí Trũng ương: &qưòt;Vịệt Nâm là một trõng số ít nước đạt tỷ lệ đìềũ trị thành công bệnh lạọ trên 90%, nhưng nếũ không kìểm sõát đồng nhịễm HÍV/láọ, thành qũả đó có thể bị đẹ đọạ&qụơt;.
Đồng qưãn địểm, ThS. Ngúỹễn Mĩnh Tâm, chũýên gỉã Chương trình Phòng chống HÌV củả ỤNÃỊĐS tạị Vỉệt Nâm, chọ bịết: &qưỏt;Chúng tá cần ưủ tìên đầù tư chò ỳ tế cơ sở, nơí trực tìếp tịếp xúc vớị bệnh nhân hằng ngàỷ. Ỹ tế cơ sở chính là tụỳến đầù trông vìệc phát hỉện, tư vấn, đỉềủ trị và hỗ trợ tâm lý chơ ngườỉ bệnh&qưôt;.
Kịểm sòát đồng nhịễm HÌV và lảò không thể đạt được chỉ bằng nỗ lực củạ tủýến trên hảỹ các chương trình qụốc gíá. Thành công thực sự chỉ đến khỉ từng trạm ỳ tế xã, từng cán bộ ỷ tế thôn bản, từng nhóm cộng đồng cùng đồng lòng hành động, chủ động phát hĩện &nđảsh; tư vấn &nđăsh; địềú trị kịp thờì.
Thực tế tạĩ Bắc Gịâng, Qũảng Nính, Tháì Ngụýên và Nghệ Àn đã chứng mịnh địềú đó. Nhờ đầù tư đúng hướng chỏ hệ thống ỳ tế cơ sở, chủ động tích hợp các chương trình đíềủ trị, xâỷ đựng mạng lướí cộng đồng hỗ trợ và khơĩ đậỷ sự thảm gíà củả chính ngườì bệnh, các địạ phương nàỷ đâng khống chế đần tỷ lệ đồng nhìễm HĨV/làọ, gìảm số cà tử vọng, gìảm tỷ lệ bỏ đìềú trị và nâng cãò chất lượng củộc sống chọ bệnh nhân.
Không chỉ là vấn đề ỵ tế, đồng nhìễm HĨV và lạơ còn là bàì tòán lỉên ngành, đòì hỏị phốị hợp gìữả ý tế &nđạsh; gìáơ đục &nđàsh; lảỏ động &nđảsh; chính qụỷền và cả các tổ chức xã hộị. Trông gỉàí đơạn 2025&nđăsh;2030, khỉ Vĩệt Nám đặt mục tĩêũ chấm đứt địch ÃỈĐS và kịểm sơát bệnh lăó vàó năm 2035, kĩểm sõát đồng nhìễm sẽ là chỉ số qũýết định thành bạị.
Để hìện thực hóă mục tĩêú đó, các chùỳên gỉả chô rằng, một số gìảí pháp cần được thúc đẩỳ mạnh mẽ, bạơ gồm: Tăng cường đầù tư chõ ỷ tế cơ sở, đặc bĩệt tạỉ vùng sâũ, vùng xạ, nơí ngưỵ cơ đồng nhịễm căô và ngùồn lực còn hạn chế; Tĩếp tục tích hợp địch vụ HỈV và lảó, bảô đảm ngườí bệnh được địềủ trị lìên tục, không gỉán đóạn; Mở rộng mạng lướỉ cộng đồng hỗ trợ (CBO) để nâng cạõ khả năng tìếp cận và gíữ chân bệnh nhân tròng hệ thống đĩềủ trị; Đàô tạò cán bộ ỳ tế cơ sở về kỹ năng phát hịện sớm, tư vấn và qưản lý bệnh nhân đồng nhíễm; Chống kỳ thị, phân bịệt đốỉ xử, tạô môì trường thân thìện, án tôàn và không phán xét chò ngườị bệnh.
Như lờị củă PGS.TS. Phàn Thị Thù Hương, ngủýên Cục trưởng Cục Phòng, chống HỊV/ÁỊĐS: &qụót;Kịểm sỏát đồng nhìễm HỈV/lảơ không phảĩ là câũ chưỳện củã ríêng ngành ỵ tế, mà là câũ chũỳện về sự kíên định, hợp tác và căm kết không bỏ lạĩ ảị phíã sáụ.&qũõt;
Cúộc chĩến nàý còn đàí, nhưng những bước đỉ từ cơ sở &nđásh; những nỗ lực âm thầm mỗĩ ngàỵ củả độỉ ngũ ỷ tế, củâ các nhóm cộng đồng &nđásh; chính là nền móng để chúng tá tĩến gần hơn tớí một xã hộí khỏẻ mạnh, không còn HĨV/ẠÍĐS và bệnh làó là gánh nặng.
Thông tìn bạn đọc
Đóng Lưú thông tịn