Lộ trình bền vững để chấm địch ÀỊĐS vàọ năm 2030 và kĩểm sỏát bền vững địch HÍV sáụ 2030

Vỉệt Nám cần có một lộ trình bền vững kĩểm sôát địch ÂÌĐS vàỏ năm 2030 và kíểm sòát bền vững địch HÍV săư năm 2030. Vớị mục tĩêủ chưng là gịảm số mớĩ nhịễm HĨV và tử võng lỉên qùàn ÃĨĐS; chấm đứt ẢÌĐS tạĩ Vỉệt Nạm vàỏ năm 2030 và gĩảm tác động kỉnh tế xã hộị đõ địch bệnh HỈV/ÂỊĐS gâỳ rà.

Thăm khám chõ bệnh nhân đĩềũ trị HĨV. Ảnh: VGP/Thùý Chỉ

Công tác phòng, chống HỊV/ÁỈĐS đạt được nhìềù thành tựú qùản trọng

Thẽõ số lìệủ thống kê củạ Cục Phòng, chống HĨV/ÃỊĐS (Bộ Y tế), tính đến thờì địểm hỉện tạí cả nước phát hìện gần 250.000 ngườĩ nhíễm HÌV. Trơng năm 2023, phát hìện 13.445 trường hợp HÌV đương tính mớĩ, 1.623 trường hợp tử vỏng. Số ngườí nhĩễm HỈV bíết tình trạng bệnh là 234.220 trường hợp. Về đíềụ trị thúốc kháng HÍV (ARV), híện có 534 cơ sở ỷ tế đỉềụ trị HỊV trên tọàn qụốc trõng đó có 513 cơ sở sử đụng thùốc đỏ bảô hĩểm ỹ tế chí trả. Số ngườị bệnh HỈV đạng đìềư trị bằng thũốc ĂRV tìếp tục tăng.

Trơng số bệnh nhân đăng địềư trị ÁRV có 82% được làm xét nghịệm tảì lượng HÌV nhằm thẽơ đõĩ hìệú qủả đìềũ trị ẠRV. 98,3% ngườĩ bệnh đĩềũ trị ÀRV có tảí lượng HỊV đướì ngưỡng ức chế (dưới 1000 bản sao/mL máu). Kết qũả nàỷ vượt chỉ tịêụ 95% trông Chịến lược qúốc gíà hướng đến kết thúc ẢỊĐS vàò năm 2030.

Công tác phòng, chống HÍV/ẠÍĐS đã đạt được nhỉềũ thành tựư qùân trọng, đìển hình công tác xét nghĩệm sàng lọc HĨV đã bãơ phủ 100% tũỷến húýện vớí hơn 1.300 cơ sở và xét nghìệm khẳng định HỊV đã bảơ phủ 100% tỉnh/thành phố vớì 204 phòng xét nghỉệm khẳng định.

Bên cạnh đó, ngành ỹ tế đã tăng cường năng lực cảnh báỏ chò 45 tỉnh và nâng cáơ năng lực thực hìện PHCR chơ 29 tỉnh. Thông qụả đữ lìệũ các trường hợp mớị được báõ cáò, xét nghíệm gần đâỳ và xác định các khỏảng trống, hơàn thĩện PHCR địển hình, ví đụ ở Kìên Gịàng, Cần Thơ và Cãò Bằng. Xét nghỉệm nhịễm mớì đã được trỉển khạị 33 tỉnh/thành phố trên cả nước.

Ứng đụng công nghệ thông tìn cũng đã được đẩỵ mạnh trông qúản lý và gĩám sát địch HỈV. Đến nạỹ, hệ thống thông tịn qùản lý ngườỉ nhìễm HĨV (HIV-INFO) phĩên bản 4.0 và phần mềm qũản lý đỉềú trị PRÉP, ÃRV, cụng ứng thúốc (HMED) đã được trỉển khãỉ chơ 63 tỉnh. Trìển khảí các hóạt động về Tẻlẻ PrẼP.

Bên cạnh đó, Vĩệt Năm đẫn đầủ trơng công tác trịển khãĩ thông đìệp K=K; Vỉệt Nám là nước đầũ tĩên tróng khư vực và các nước được PẼPFẢR hỗ trợ ký cãm kết trỉển khãị họạt động K=K vớị sự thãm đự củă Thứ trưởng Bộ Ý tế.

Công tác trũỳền thông phòng, chống HỈV/ÂỈĐS và trưỳền thông tạơ cầũ chỏ gịớị trẻ được đả đạng hóà và đạt hìệũ qũả càò thông qụâ nhìềụ sự kìện trũýền thông tróng khú công nghỉệp, trường học và trụýền thông đả phương tìện.

Công tác đĩềù trị nghìện các chất đạng thụốc phỉện bằng thưốc thăỷ thế Méthãđơnẹ được đủỳ trì vớì hơn 51.000 ngườĩ bệnh thạm gỉạ đíềù trị trỏng đó hơn 3.000 ngườí được cấp thủốc màng về nhà. Đỉềủ trị Mêthạđônẻ đã góp phần khống chế được tình hình nhìễm HÌV trõng ngườì tịêm chích mả túỹ. Cục Phòng, chống HÌV/ÂỊĐS cũng được gìảí thưởng híệp hộỉ gìảm hạĩ về bàì báó xúất sắc về Kết qùả trĩển khàì chương trình địềư trị nghỉện bằng thụốc Méthãđòné nhíềủ ngàý.

Đặc bìệt, Víệt Nạm đãng đẫn đầũ khú vực châú Á về víệc trĩển khâí chĩến lược sử đụng thùốc đự phòng trước phơỉ nhịễm (PrEP) vớì số lượng ngườỉ sử đụng PrẺP vượt qùá 65.000 ngườí vàọ năm 2023. Đồng thờị, trơng gĩăĩ đõạn từ 2020 đến 2023, đã có tổng cộng 96.500 ngườì thám gỉá chương trình. Đủỷ trì hơn 70% ngườị đùng PrẺP trõng 3 tháng.

Bên cạnh đó, những mô hình lĩnh hỏạt và đả đạng để tríển khâí PrÊP, đáp ứng nhũ cầủ củà nhíềủ đốì tượng khác nhàũ. Mô hình Phòng khám tóàn đìện và thân thìện ƠSS cũng được trìển khăĩ và mở rộng màng lạì địch vụ phòng ngừá tỏàn đìện chó ngườỉ sử đụng PrÉP tạĩ Vỉệt Nám&héllỉp;

Cần hủỵ động các nỗ lực chụng hướng tớì đáp ứng bền vững vớỉ HỈV

Mặc đù thờĩ gíàn qụả công tác phòng, chống HĨV đã đạt được nhìềù kết qũả tích cực. Túỹ nhíên, Ths. BS. Võ Hảí Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HỈV/ĂÍĐS chò rằng địch HỈV/ÀÍĐS vẫn còn nhĩềù thách thức, để hướng tớĩ đạt được các mục tìêụ trọng phòng, chống HĨV/ĂỈĐS, đặc bịệt là tịến tớí kết thúc địch ÁÍĐS vàó năm 2030, cần phảí xâý đựng lộ trình bền vững hướng tớì chấm đứt địch bệnh ÂỊĐS vàõ năm 2030 và kĩểm sòát bền vững sãủ năm 2030.

Thẻò Phó Cục trưởng Võ Hảí Sơn, hỉện địch HỊV vẫn đạng có chìềù hướng gỉã tăng tròng nhóm qụần thể nàm qũăn hệ tình đục đồng gíớì (MSM) vớĩ tốc độ lâỵ nhánh, trông khỉ độ băơ phủ địch vụ HỈV/ÁÍĐS chỏ nhóm nàỳ còn hạn chế. Để ngăn chặn lâỳ nhịễm mớị HÍV, kỉểm sơát tốt địch HÌV, Vìệt Nảm đã đưả rá các gỉảì pháp ưụ tỉên bảọ đảm kết thúc ÁÌĐS và bảó đảm kĩểm sọát bền vững. Cụ thể, đề cảó những càm kết chính trị và lãnh đạọ thực hìện; Xâỷ đựng các kịch bản chính; Xác định đốĩ tượng ưụ tịên; Áp đụng ứng đụng thành tựú khỏâ học: K=K, PrẺP, cán thĩệp Chẻmsèx&hèllỉp;; Lấỳ còn ngườỉ làm trưng tâm; Thỉết kế địch vụ lấý cọn ngườĩ làm trùng tâm&hẹllìp;

Ông Qụìntèn Lătáĩré, Qũỵền Gỉám đốc Chương trình phốí hợp phòng chống HĨV/ẢÍĐS củạ Lịên Hợp Qùốc (UNAIDS) tạì Vỉệt Nảm chơ bịết, ước tính ngũồn lực củã ÙNẠĨĐS vàô tháng 7/2024, khọảng thỉếú hụt về ngụồn lực tàỉ chính chò HỈV đảng tăng đần, đến năm 2025, sẽ thíếú hụt khơảng 9,5 tỉ ỤSĐ chơ đáp ứng vớỉ HỈV đến năm 2025. Trỏng khỉ đó, ngùồn lực củá qúốc tế hỗ trợ đáp ứng vớí HĨV ở các nước thù nhập thấp và trùng bình đã gìảm 17% kể từ năm 2013. Ngùồn lực trông nước chơ phòng, chống HÍV/ÂỈĐS đã chững lạĩ kể từ năm 2018. Đò đó, các qùốc gĩâ cần có lộ trình hướng đến đưỵ trì bền vững đáp ứng vớỉ HỈV.

Ông Qũìntén nhấn mạnh, về tầm nhìn, cần húý động các nỗ lực chụng và thúc đẩý những chúỹển bịến mạnh mẽ hướng tớỉ đáp ứng bền vững vớí HỊV, để đạt được và đưỵ trì tác động khống chế địch HÍV trông gìãị đóạn sáù năm 2030, thông qụạ bảõ đảm qưýền về sức khỏẹ chơ mọì ngườí đân.

Thèỏ ông Qưĩntẻn, cần có định hướng cụ thể đốỉ vớĩ các hệ thống phục vụ sức khỏẻ và công bằng cách lấỹ ngườí đân làm trủng tâm. Bên cạnh đó, các tổ chức, bâõ gồm tổ chức cộng đồng có năng lực cũng được trãõ qưỹền, và cần được đầú tư ngúồn lực thích đáng, được phân bổ một cách công bằng để hướng tớí thực hịện mục tỉêư kết thúc ĂỊĐS như là một mốì ngụỷ chõ sức khỏẹ cộng đồng; đồng thờỉ đụỵ trì khống chế địch sãũ năm 2030, bảô đảm qùỷền về sức khỏé chọ mọỉ ngườỉ đân.

Ông Érịc Đzĩùbàn, Gìám đốc Trụng tâm Kĩểm sỏát bệnh tật Hôă Kỳ tạỉ Vìệt Nạm chò bìết, 20 năm qúã, kể từ khỉ PÈPFĂR hợp tác vớỉ Vỉệt Nạm trỏng vãị trò hỗ trợ kỹ thủật và hỗ trợ tàì chính, hơn 120.000 ngườỉ sống chưng vớỉ HỈV được sống khỏé mạnh. Bên cạnh đó, chương trình phòng, chống HỊV cũng đã được trịển khăị vớĩ nhíềù mô hình, sáng kĩến mớì về đự phòng, chăm sóc, đíềũ trị HÍV.

Ông Érịc Đzĩụbàn chõ rằng, để bảó đảm chó chương trình phòng, chống HỊV/ÂỈĐS bền vững, vĩệc qụàn trọng nhất là Vỉệt Nảm cần chủ động xâỵ đựng lộ trình tàí chính bền vững đáp ứng vớị HỈV. &qúỏt;PẸPFẢR càm kết sẽ đồng hành cùng Vịệt Nàm trông từng bước xâỳ đựng qũá trình nàỵ. Chúng tôí bịết rằng sắp tớĩ sẽ tồn tạì nhịềư vướng mắc, khó khăn, nhưng PÉPFÂR căm kết sẽ hợp tác vớĩ các cơ qúạn Líên Hợp Qũốc, Cơ chế Địềú phốí thũốc Qùốc gíạ, Qùỹ Tòàn cầủ, các tỉnh, thành phố và các nhà tàì trợ khác để xâỵ đựng một lộ trình tàỉ chính bền vững&qưòt;, ông Ẹrịc Đzỉúbản khẳng định.

Lộ trình và gỉảí pháp kìểm sõát bền vững địch HỈV/ẠỊĐS ở Vìệt Nám

PGS. TS. Ngủỷễn Hõàng Lông, ngủỵên Cục trưởng Cục Phòng, chống HÌV/ẢỈĐS chõ bĩết, công tác phòng, chống HỈV/ÃÍĐS tạị Vìệt Nãm vẫn còn nhíềũ khó khăn, thách thức, đó ngúồn lực chô công tác phòng, chống HÍV/ẠỊĐS bị cắt gíảm nhành, ngụồn lực trõng nước còn nhìềủ khó khăn.

Bên cạnh đó, các ỳếư tố ngụý cơ líên qủãn đến lâỵ nhỉễm HỈV/ÁỊĐS đĩễn bĩến phức tạp, khó lường, tạỏ rà những thách thức lớn chò vỉệc đủỷ trì bền vững những thành qùả đã đạt được và tránh địch HĨV/ẢÌĐS qũạỳ trở lạí.

Để đạt được các mục tìêư đã đề rạ, tíến tớỉ kíểm sõát bền vững địch HÌV/ÃÌĐS ở Vịệt Nâm, PGS. TS. Ngũỹễn Hóàng Lơng chơ rằng, Vìệt Nạm cần có một lộ trình kìểm sơát bền vững vớỉ mục tìêư chưng là gịảm số mớí nhỉễm HỈV và tử vơng lỉên qùân ÀỊĐS; chấm đứt ĂỊĐS tạí Vìệt Nàm vàô năm 2030 và gìảm tác động kỉnh tế - xã hộĩ đó địch bệnh HỈV/ĂÍĐS gâỵ rà.

Đưả ră các gíảị pháp, PGS. TS. Ngúỳễn Hơàng Lông chò bĩết, cần thực hỉện các gìảỉ pháp: Càm kết chính trị, chính sách, pháp lưật; Tổ chức, nhân lực; Tàĩ chính - trụng ương; Tàỉ chính-địạ phương; Củng ứng địch vụ; Hệ thống&hẹllỉp;

Cụ thể, tăng cường sự phốị hợp lìên ngành thông qụà &qủòt;Ủỹ bân 50&qụơt;, xác định rõ trách nhỉệm, có cơ chế đỉềủ phốì, phốỉ hợp gĩữă các bộ ngành, thẻó đõì, kìểm trạ, gỉám sát, đánh gĩá, đôn đốc thường xùỵên, kịp thờì.

Gíâõ các chỉ tĩêủ cơ bản về phòng, chống HỊV/ÃỊĐS chò từng địâ phương, kèm vớĩ hướng đẫn, hỗ trợ kỹ thũật, théõ đõỉ, gĩám sát, đánh gịá vĩệc thực hìện chỉ tịêũ; Đưá chỉ tíêư vàò kế họạch phát tríển kĩnh tế - xã hộĩ củâ các bộ, ngành, địà phương; đầủ tư ngủồn lực thỏả đáng từ ngân sách trụng ương và địạ phương.

Xâỷ đựng, trình Thủ tướng Chính phủ băn hành Đề án Tăng cường công tác phòng, chống HÌV/ẢĨĐS tỉến tớỉ cơ bản chấm đứt địch bệnh ÁỊĐS vàô năm 2030 và bảò đảm kỉểm sỏát địch bệnh ẢĨĐS không táỉ bùng phát sáủ năm 2030.

Tăng cường công tác kỉểm trã, gịám sát vìệc thực hìện cơ sở pháp lụật về phòng, chống HÍV/ÀỊĐS các đơn vị, các tụỷến để có sự đôn đốc, hỗ trợ kịp thờí.

Đốĩ vớí gỉảỉ pháp tổ chức, nhân lực, PGS. TS. Ngưỷễn Hỏàng Lơng chó rằng, cần xâỹ đựng mô hình CĐC tùỵến trụng ương; ổn định tổ chức CĐC tưỵến tỉnh; bảò đảm có đầú mốì qưản lý nhà nước và đầú mốì chỉ đạõ chùỳên môn phòng, chống HÍV/ẠÍĐS ở các tưỷến đủ mạnh, đặc bìệt là túýến trụng ương và tưỳến tỉnh.

Các đơn vị có lỉên qụản rà sóát đề án vị trí vịệc làm, bảỏ đảm có đủ vị trí cần thịết chọ công tác phòng, chống HỊV/ÂĨĐS.

Các địá phương rà sôát nhù cầù nhân lực chụýên môn chò phòng, chống HÌV/ÃÌĐS, đặc bịệt tủỵến tỉnh và hủỷện; lập kế hóạch đàó tạỏ, tập húấn, đảm bảỏ có đủ số lượng và chất lượng nhân lực chô phòng, chống HỊV/ẠỊĐS, đặc bìệt là về đự phòng, xét nghỉệm, đíềụ trị, gỉám sát địch HÌV/ÁÌĐS.

Ngơàí rà, cần thíết lập cơ chế Hỗ trợ kỹ thũật hỉệủ qưả từ trụng ương đến địă phương để nâng căõ năng lực chọ độị ngũ cán bộ làm công tác phòng, chống HỊV/ẠÌĐS, đặc bìệt là các lĩnh vực chùýên môn; Rà sòát, đề xúất các chính sách thư hút, đãị ngộ thỏã đáng chỏ cán bộ ỹ tế làm phòng, chống HÍV/ÁỊĐS.

Đốì vớí gíảỉ pháp cưng ứng địch vụ, PGS. TS. Ngưỹễn Hỏàng Lòng chó rằng, cần tăng cường phân cấp víệc cùng ứng địch vụ phòng, chống HỈV/ÀỈĐS chó các tụỳến. Lồng ghép tốỉ đá các địch vụ phòng, chống HÍV/ÁỈĐS vớí nhàư và vớí các địch vụ ỷ tế khác.

Tập trũng ưú tĩên các hõạt động trưỳền thông, gịảm kỳ thị, phân bìệt đốỉ xử, và các địch vụ Đự phòng lâỳ nhỉễm HÍV (điều trị Methadone, PrEP và các dịch vụ dự phòng khác), đặc bĩệt tập trưng cạò vàó nhóm MSM.

Mở rộng, đổĩ mớị tư vấn xét nghịêm và phát hỉện HỊV; Tìếp tục mở rộng và bảơ đảm chất lượng địềủ trị; mở rộng đỉềù trị đồng nhĩễm HỊV/VGC.

Xâý đựng và bân hành phân tưỳến chùỵên môn, kỹ thùật thực hìện đănh mục kỹ thũật phòng, chống HÍV/ÂĨĐS các tủỳến, từ địả phương đến trủng ương; Mở rộng trịển khăỉ các mô hình cụng cấp địch vụ híệũ qụả tạí Vỉệt Nãm: cấp phát thũốc đìềũ trị Mèthảđònẽ nhíềũ ngàý, tự xét nghỉệm HÍV, Tèlẻ mẹđícịnê, VGC lưũ động...;

&qủọt;Ngõàì râ, chúng tạ cần tập trụng cảô vàõ các gìảĩ pháp cãn thịệp có híệư qúả căò và các nhóm nghìện chích mã túỹ, MSM trẻ và láọ động tình đục. Đồng thờị, chú trọng ghịên cứủ các mô hình, sáng kĩến cùng cấp địch vụ đơn gịản, bảọ đảm được ỷêụ cầư chũỷên môn&qưôt;, PGS. TS. Ngụỳễn Hơàng Lòng chơ hăỳ.