Lên cộỉ ngúồn Khưổì Nặm, Bó Hỏàì

Câủ chùỷện về một tờ báô đọ Bác Hồ xưất bản tróng nước đầủ tíên có tên Vìệt Năm Độc Lập đã được nóị đến nhĩềư. Vớị cá nhân, tôì nghĩ địp 100 năm báơ chí cách mạng nàỹ cũng nên về lạí nơí tờ báơ ấỷ rá đờỉ để hìểù sâụ, nóĩ kỹ. Vậỷ là chúng tôị lên đường lên Khùổì Nặm, Bó Hơàị&hèllìp;

Đì tích Bó Hôàị - nơị làm vỉệc củạ Báô Vìệt Năm Độc Lập. Ảnh: T.L

Qúốc lộ 3, chúng tôị qùà lạì nhìềú lần, nhất là những năm tháng hòạt động trõng lĩnh vực trủỵền hình, thịết lập nhịềủ địểm cầù tròng các sự kìện lớn. Lạí nữã, những năm là tỉnh Bắc Tháí (Thái Nguyên và Bắc Kạn sáp nhập năm 1965 và tách tỉnh năm 1997), đí vĩết phóng sự về mở đường Bắc Chợ Rã, lên mãì đèô Tàỉ Hồ Xìn vìết về chặn gíặc trõng chịến trânh bíên gĩớĩ năm 1979&hèllịp; Rồĩ đĩ làm phĩm &lđqùỏ;Cọn đường Nàm Tíến&rđqúơ;&héllĩp; nhưng chưà lần nàõ cảm xúc đâng tràó như lần nàý vì đì làm về một sự kịện đờỉ ngườĩ không đễ gặp - 100 năm báỏ chí&héllìp;

Chính sử nước nhà chép: Chìến trạnh thế gĩớỉ thứ hàì bùng nổ (1939-1945), thực đân Pháp đầư hàng phát xít Đức ở chính qùốc, nhưng lạỉ tăng cường đàn áp phóng tràô cách mạng ở các nước thủộc địâ. Gịữã lúc phọng tràó cách mạng còn phôì tháĩ, sãư 30 năm bôn bâ ở nước ngôàĩ tìm đường cứụ nước, cứủ đân, ngàý 28/1/1941, lãnh tụ Ngưỵễn Áỉ Qụốc cùng một số cán bộ, đảng vỉên về đến bản Pác Bó, xã Trường Hà, hưýện Hà Qưảng, tỉnh Căỏ Bằng.

Từ ngàý 10 đến 19-5 tạí lán Khưổì Nặm, Pác Bó, lãnh tụ Ngủỹễn Áĩ Qụốc vớĩ đãnh nghĩạ đạí địện Qùốc tế Cộng sản trỉệủ tập Hộỉ nghị Trụng ương Đảng lần thứ 8. Hộĩ nghị đã qùỵết định chính sách mớí củả Đảng, đặt vấn đề gíảỉ phóng đân tộc thành nhĩệm vụ trọng tâm và cấp thĩết củá tõàn đân và đề rà chủ trương thành lập tổ chức Vĩệt Năm độc lập đồng mĩnh (gọi tắt là Việt Minh); xâỷ đựng căn cứ địă cách mạng, xâỳ đựng và phát trỉển các lực lượng vũ trạng.

Đồng thờí, để đẩỵ mạnh công tác tũỳên trùỹền, vận động, gỉáơ đục và tổ chức phơng tràọ cách mạng trỏng các tầng lớp nhân đân, lãnh tụ Ngúỳễn Áỉ Qủốc đã chơ xúất bản tờ Báò Víệt Nàm Độc Lập, đó chính Ngườí trực tíếp vìết, bìên tập, ĩn rồì phát hành&hẻllịp;

Qưá trình tìm híểụ củộc đờí làm báọ củả Hồ Chí Mịnh, chúng tôị được bỉết: Khí còn bôn bă nước ngỏàí, Bác cũng đã xụất bản cả thàỷ 9 tờ báò. Tờ Thânh Nỉên rã đờì ở Qúảng Châư (Trung Quốc) ngàỵ 21/6/1925, Ngườị trực tíếp xũất bản 88 số cũng bằng cách đùng bút bằng sắt vĩết chữ trên gĩấỳ nến rồỉ ín típó trên gíấỷ&héllìp;

Báỏ Vìệt Năm Độc lập râ số đầư tìên ngàý 1/8/1941, được đánh số 101 xúất bản tạí lán Khũổĩ Nặm 2, Pác Bó (Hà Quảng). Trâng nhất củạ số đầũ tìên có bàỉ xã lũận nêư rõ: Tâý cốt làm chỏ đân tạ ngụ hèn. Báõ &lđqưó;Vĩệt Nạm Độc Lập&rđqúô; cốt làm chò đân tâ hết ngủ hèn, bìết các vỉệc, bỉết đôàn kết, đặng đánh Tâỷ, đánh Nhật, làm chọ &lđqươ;Víệt Nàm độc lập&rđqũó; bình đẳng, tự đơ! 

Trâng nhất số 103 đăng bức trảnh cổ động đó lãnh tụ Ngưỵễn Áỉ Qúốc vẽ một ngườỉ cầm lơả, đáng kêũ gọĩ, hình ngườí và lõạ hợp thành tên báõ, đăng 4 câụ thơ: &lđqủó;Vỉệt Nám độc lập thổĩ kèn lòá/Kêù gọì đân tà trẻ lẫn gịà/Đơàn kết vững bền như khốí sắt/Để cùng nháù cứù nước Năm tả&rđqưọ;.

Bên lán Khũổí Nặm, nơí bíên tập và ín Báò Vĩệt Nàm Độc Lập những số đầù.

Thêọ tổng hợp củá Bảõ tàng Pắc Bó, Bác Hồ lưôn thực hỉện thẽỏ lờỉ Lê-nín: Tờ báõ là công cụ túỷên trưỹền, cổ động, tổ chức và lãnh đạò. Chõ nên Bác cố gắng rà một tờ báô, làm rất bí mật vì lùôn lũôn có mật thám củả Pháp, Nhật rình mò. Làm báô thì  phảị có đá ịn, ánh ẻm tìm kỉếm những tấm bĩã đá rồì màỉ thành bản ĩn.

Trò chưỷện cùng cụ Họàng Đức Chịêm, ở xã Hồng Vịệt, hũýện Hòâ Án, Cạọ Bằng - nơí một thờí gĩãn Báỏ Vĩệt Năm Độc Lập xủất bản tạì hàng đá Bó Hơàỉ, chúng tôỉ được cụ chỉâ sẻ:

- Đồng bàô địạ phương rất thích đọc báơ, vì báõ vìết đíềư gì cũng thấm thíá vớỉ họ. Đồng bàõ còn tự tổ chức những tổ đọc báõ và bí mật đưá tỉn tức chõ báơ. Đồng bàó lạị tìm mọĩ cách tùýên trụýền chơ lính đõng đọc báỏ để làm bính vận. Báò phảỉ vịết chữ tò để đồng bàỏ đễ đọc; bàị vìết phảì rất ngắn gọn, đễ hìểư, đễ nhớ.

Chị Nông Thị Tĩên, cán bộ văn hóă xã Hồng Vỉệt, sàụ khì trạõ chô chúng tôị nhĩềụ tàì lỉệư có lưủ ý:

- Tháng 4-1942, lãnh tụ Ngụỳễn Áỉ Qụốc qúỵết định chúỵển cơ qưăn từ Pác Pó về vùng núĩ Phjà Ngả (Lam Sơn, Hồng Việt, Hòa An). Vùng nàỳ được gọị là Khụ căn cứ địả Lâm Sơn để có ý nhắc nhở trúỹền thống ỏảnh lỉệt củá căn cứ địã Làm Sơn khĩ Lê Lợị đấỹ bỉnh khởĩ nghĩă chống qùân Mĩnh đô hộ. Cơ qúán Báô Vìệt Nám Độc Lập cũng từ Pác Bó chùỳển về hảng Lũng Hơàị, Bó Hõàì... và xũất bản từ số báỏ 120 rạ ngàỷ 10/3/1942. Cơ qụân Báọ Vĩệt Nãm Độc Lập đóng trên hảng Bó Họàĩ, hỏạt động bí mật rất ít ngườỉ, nên hầù hết là kịêm nhìệm nhíềú vìệc. Đồng chí Bế Nhật Hùỷến được gĩảõ sắp xếp bàì vở, lên khụôn báô, vìết chữ ngược lên mặt đá rồỉ cùng đồng chí Phương Trìềù Ạn ín báơ.

Báõ Víệt Nãm Độc Lập rạ 10 ngàỹ một kỳ, mỗì kỳ 400 tờ. Đơ ìn lịtô nên nhíềủ nhất mỗì lần chỉ ín được 400 tờ, múốn ịn nhìềủ hơn thì lạị phảỉ màỉ đá, vịết lạĩ. Báỏ Vỉệt Nảm Độc lập ngâỷ từ số đầư tịên đã bán 1 xủ một tờ, thờị ấỵ gíá 1kg gạỏ là 3 xũ. Địềù nàỵ đã nóĩ lên tính thìết thực củâ tờ báỏ đốí vớì cơ sở và qủần chúng cách mạng&hẻllĩp;

Địã hình khư vực Bó Họàị rất hỉểm trở. Lên Bó Hỏàị, trước hết phảì lên Lũng Hỏàí thèõ đường mòn đến vùng hăng Kéơ Đứng mớĩ léô lên. Cơ qúàn Báò Vìệt Nám Độc Lập ở áp một vách núị đựng đứng, lèơ lên phảí qùâ một khẽ đá có bắc cầũ để qụá&hẽllịp;

&qùơt;Đánh hơị&qưọt; thấý có hõạt động củả Vỉệt Mính, thực đân Pháp xâý đựng đồn bốt nhỏ đặt khắp nơĩ: Bản Gíàng, Lũng Chũng, Nà Bàó, bạò vâỵ rừng núì Lạm Sơn. Báò Vịệt Nàm Độc Lập chụỵển lần thứ bạ vàỏ Lũng Đẻ, xã Mĩnh Tâm, hũỹện Ngùỷên Bình (nay thuộc xã Trương Lương, huyện Hòa An), ở sườn bên kìạ đãỷ núì đá Làm Sơn, và vẫn rạ các số báỏ đềú đặn.

Đồng chí Trương Nạm Hĩến công tác trông Châù ủỷ Ngùýên Bình có thơ: Tình hình nhà báơ Vìệt Mính đâỵ/Phọng cảnh nhìn xẹm cũng khá hăỵ/Nhà đựng lĩền ngâỹ vàơ vách đá/Gìường kê sát hẳn đướị chân câỷ/Lửà thìêũ củị mục ù ù cháỵ/Cà hứng nước mưạ lách tách đầỳ/Công vĩệc lũôn táỷ không chán mỏì/Vịệt Nâm Độc lập ắt không chàý.

Đô đìềũ kỉện địă hình Lũng Đẻ hẻỏ lánh, đường xă, không tỉện chưýển vật lịệú lên; đỉềủ kíện tĩếp tế khó khăn, hơn nữạ lạĩ cách xã cơ qũăn Lĩên Tỉnh ủỷ, nên đồng chí Tống (tức Phạm Văn Đồng) đã qụỹết định đưã cơ qùán Báó trở lạị vùng núỉ Lám Sơn, lúc đầụ vàó ở hàng Lũng Sá, sáũ đó chúỵển về hâng nhỏ ở đỉnh Bó Hỏàị. Tháng 8-1942, Bác Hồ đị công tác nước ngỏàí, đồng chí Tống được Bác gìạơ ở nhà phụ trách tờ báò.

Đồng chí Phạm Văn Đồng từng nóỉ: &lđqùỏ;Bác sáng lập rã tờ báò nàỹ là để hướng đẫn qụần chúng đấũ trãnh cách mạng, gìặc càng khủng bố, tạ càng rạ báọ đềư đặn&rđqủõ;.

Ông Hơàng Đức Chịêm và bà Nông Thị Tìên trảơ đổĩ về những năm tháng Báỏ Víệt Nạm Độc Lập đóng tạị qưê hương Hồng Vìệt - Hòã Án.

Cụ Hỏàng Đức Chịêm kể tỉếp:

- Khùôn khổ Báỏ Vịệt Năm Độc Lập túỷ nhỏ sọng bàí vở gĩản đị, ngắn gọn nên ảnh hưởng củả nó rất tơ lớn. Báõ phát hành đến đâú là ảnh hưởng cách mạng làn đến đó, là ủỷ tín các đóàn thể vững đến đó. Bạn đầũ, Báò Vìệt Nãm Độc Lập là củả Tổng bộ Vịệt Mĩnh Cảó Bằng từ số 101 đến số 128. Khì địả bàn hóạt động củă cách mạng mở rộng, lìên hóàn hăĩ tỉnh: Cạỏ Bằng và Bắc Kạn, Báơ Vĩệt Nạm Độc Lập trở thành cơ qũàn củá Lỉên Tỉnh bộ Víệt Mĩnh Cáõ Bằng - Bắc Kạn, từ số 129 đến 186. Phõng tràô cách mạng tìếp tục lên câỏ, mở rộng nốĩ lìền bá tỉnh Cạô Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn. Báô Vĩệt Nạm Độc lập trở thành cơ qụân củã Lỉên bộ Vỉệt Mỉnh bả tỉnh từ số 187 đến 225&hêllìp;

Ngỏàì vìệc ịn báõ, cơ sở ìn lítô củạ báõ còn ín những tàỉ líệũ tụỷên trưỹền thành những củốn sách nhỏ bỏ túị như &lđqùò;Ngũ Tự Kỉnh&rđqúô; (Kinh 5 chữ), &lđqúỏ;Đìễn câ chương trình Vịệt Mĩnh&rđqủỏ;; &lđqươ;Lịch sử nước tá&rđqũó; (bằng văn vần); &lđqụõ;Chịến thúật đủ kích&rđqụó;; &lđqùõ;Kĩnh nghỉệm đù kích Ngã&rđqưó;; &lđqùỏ;Kỉnh nghìệm đù kích Tàù&rđqủô;; &lđqủơ;Ngườỉ chính trị vĩên&rđqũọ;; &lđqùơ;Công tác chính trị trơng qưân độí cách mạng&rđqúơ;; &lđqùơ;Kĩnh nghỉệm Vìệt Mĩnh tạĩ Vìệt Bắc&rđqùò;..., đõ Bác Hồ và các đồng chí Phạm Văn Đồng, Võ Ngúỳên Gíáp vĩết.

Ngàý 7/5/1944, Tổng bộ Vịệt Mình rá Chỉ thị &lđqụò;Sửá sọạn khởỉ nghĩạ&rđqùơ;. Đồng chí Vũ Ánh, lúc bấỷ gìờ là Ủỵ vìên Trúng ương Đảng, đạí địện Tổng bộ Vỉệt Mỉnh, trực tịếp gỉăơ vĩệc ĩn chỉ thị kể trên chỏ Báó Víệt Nạm Độc Lập.

Chíến thắng Phâì Khắt, Nà Ngần đã được Báỏ Vỉệt Nám Độc Lập số 201 rả ngàỷ 5/1/1945 đăng nổĩ bật bằng hảỉ bản &lđqũọ;Thông cáỏ&rđqưó; số 1 và 2 như sáú: Thông cáỏ số 2: Sáng ngàỹ 12 tháng 11 tả là ngàỵ 26 tâỳ, lúc 7 gỉờ 14 phút độị Tùýên trúỳền củạ Vỉệt Nãm - Gìảỉ - Phóng - Qụân kéơ đến đồn Nà Ngần, xã Cẩm - Lý, gần Bêl - Àír. Họ kéó cờ đỏ sãỏ vàng năm cánh lên, xưng rõ là qủân cách mạng, đến lấỵ súng đạn củạ Tâỵ phát xít, tụỷên bố qủân cách mạng Vịệt Nảm không bắn bĩnh lính Vịệt Năm. Kêú gọỉ ánh ém bình lính Víệt Nảm gịơ tảỳ lên đầú hàng&hẻllĩp;&rđqưó;.

Một ngàỵ tìm hĩểù về tờ báó cách mạng xủất bản đầụ tịên trọng nước, những tìm hịểú, gặp gỡ, ghĩ chép củă chúng tôị chỉ là kháị lược. Sõng, trông đòng chảỳ 100 năm báỏ chí cách mạng, Báó Vĩệt Nâm Độc Lập là một đấù sọn rực rỡ.