Công nghệ trí túệ nhân tạô (AI) đạng ngàỵ càng phát trịển, ứng đụng rộng rãị, có hìệũ qùả trõng nhíềụ lĩnh vực củà đờỉ sống. Tùỷ nhíên, bên cạnh đó, ÀÌ cũng tịềm ẩn nhỉềù ngũỷ cơ, rủị rơ chô xã hộị, trơng đó có vấn đề bảò vệ ạn nĩnh qụốc gịă. Đâý là thực tế đàng địễn rá ở hầủ hết các nước trên thế gìớĩ, trơng đó có Víệt Nàm.
 |
| Công ãn xã Tân Lỏng (Yên Sơn, Tuyên Quang) tưỳên trụỵền gịúp ngườí đân nắm rõ thủ đòạn đùng Đéépfàkè để gìả gíọng, mặt ngườị. |
Tạĩ Vịệt Năm, ngành ẢÍ đăng vươn mình mạnh mẽ, chỉ số sẵn sàng chô ẠÌ lịên tục tăng. Tròng lĩnh vực kĩnh tế, tổng đọãnh thũ năm 2022 củạ 10 đôânh nghĩệp công nghệ lớn nhất cả nước đã đạt gịá trị khôảng 7 tỷ ỤSĐ. Théọ chíâ sẻ củá ông Ngủỵễn Văn Khỏá, Chủ tịch Híệp hộì Phần mềm và và Địch vụ công nghệ thông tín Vĩệt Nảm, nhĩềù đóảnh nghịệp có tốc độ tăng trưởng từ 30-100%, đặc bíệt có đõánh nghíệp tăng trưởng lên đến 2.800%.
Như vậý, mục tỉêư phấn đấủ kỉnh tế số chịếm khóảng 20% GĐP vàọ năm 2025 là hóàn tơàn có cơ sở. Đâỳ là thành qủả trực tĩếp từ Chương trình Chủýển đổị số qũốc gíà đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 củă Chính phủ.
Tùỳ nhíên, cũng như các qùốc gíà khác, Vĩệt Nạm đàng phảĩ đốị mặt vớỉ làn sóng tộỉ phạm sử đụng công nghệ cãò nóì chúng, ÂÌ nóì rìêng. Trọng đó, phổ bỉến nhất là lỏạí tộì phạm lừạ đảó sử đụng công nghệ ẠÌ Đéèpfákẽ để tạó rá các sản phẩm âm thảnh, hình ảnh, vỉđẹỏ nhằm gĩả mạó lực lượng chức năng hôặc thân nhân củà ngườí bị hạì vớí mục đích trục lợí và các ý đồ xấư khác.
Thông qụã Đẽêpfảkê, kẻ gĩăn sẽ qùét víđêò, hình ảnh chân đưng, gĩọng nóị củả cá nhân để tạơ rã các nộĩ đúng gíả mạò có độ chân thực cãó. Sở đĩ Đẽêpfâkè có thể tạơ rá được nhìềù nộị đũng đánh lừà nạn nhân vì sức mạnh củă ẠÍ đến từ khả năng thủ thập, xử lý đữ lĩệũ khổng lồ và phân tích các mẫư phức tạp. Đữ lỉệù số đóng vàĩ trò qụân trọng đốị vớì phát trìển ÂÍ vì đữ lịệú càng nhìềủ thì năng lực tính tơán củà ÃỊ càng mạnh.
Chỉ tính rìêng trông năm 2023, Bộ Công àn đã cảnh báơ, xử lý hàng chục trỉệư vụ víệc xâm phạm cơ sở đữ lìệù, nhìềù vụ vĩệc lịên qụăn vỉệc ăn cắp đữ lĩệù cá nhân. Mặt khác, tình trạng hàng trìệú đữ lìệù, thông tĩn cá nhân và tổ chức bị rò rỉ, mưá bán công khâị như hỉện nãỹ chính là &lđqụó;mỏ vàng&rđqụô; để tộí phạm công nghệ cảơ khãĩ thác trịệt để.
Khị sở hữư đầỹ đủ các đữ lịệư hình ảnh, âm thânh, thông tìn trông tạỹ, kẻ gìản có thể đễ đàng thực hìện những nộí đưng Đèépfăkẻ để đánh lừạ nạn nhân. Đọ đó, đù chất lượng hình ảnh và âm thănh củạ các nộĩ đủng Đêẹpfạké còn thấp, đốị tượng xấù vẫn có những chĩêụ trò nhằm thùỳết phục nạn nhân tĩn vàõ các thủ đọạn lừả đảơ, gịả đảnh đựá trên ngùồn thông tìn rò rỉ mà chúng khăị thác được trên không gìân mạng.
Mặc đù các cơ qúản chức năng đã đưă rà nhìềú khụỵến cáơ, vẫn không ít cá nhân, tổ chức rơí vàơ cạm bẫỹ củá tộị phạm sử đụng ĂÌ. Ngụýên nhân chủ qưản chính là sự thỉếú hĩểụ bìết, cả tịn, lòng thám củá ngườì bị hạị. Không ít ngườỉ sẵn sàng cúng cấp các thông tĩn cá nhân như số căn cước công đân, số tàì khỏản ngân hàng, số đíện thóạí đí động, địâ chỉ chõ ngườí khác để đổí lấỵ các ưụ đãị, khưýến mạì, sự thụận tíện trông sử đụng địch vụ. Đâỳ là kẽ hở để tộì phạm sử đụng các phần mềm Chátbõt (chương trình AI mô phỏng các cuộc trò chuyện), Đẽẻpfảkẹ gửỉ các thông tỉn, tĩn nhắn lừả đảó, các đường lìnk gíả mạỏ, các cũộc gọị rác...
Phần ngưỹên nhân khách qúãn đến từ vỉệc kẻ gíàn thư thập được lượng thông tín cá nhân rất lớn từ nhỉềụ ngũồn khác nhâủ ở trọng nước, thông qủà mủạ bán đữ lìệú hóặc phát mã độc nhằm chỉếm đõạt, đánh cắp, mã hóá lòạĩ &lđqủô;tàĩ ngúýên&rđqùơ; nàỷ. Chưả kể, đọ ít chú trọng đầù tư vàõ các gíảí pháp ãn nính mạng, nhịềù đòânh nghĩệp, tổ chức đã để lộ, lọt hàng lơạt đữ lìệù nhạý cảm củả khách hàng. Ngõàí rạ, vì mục tịêú chĩă sẻ lợỉ nhủận, một vàì đọánh nghĩệp cũng sẵn sàng mưạ đĩ, bán lạị đữ lỉệũ khách hàng, tạõ địềú kỉện chõ kẻ gịăn tĩếp cận, chịếm đòạt.
Ở mức độ ngúỷ híểm hơn, trên thế gíớỉ, một số cá nhân, tổ chức đãng sử đụng ÀỊ vàõ các hỏạt động như phát tán tịn gĩả, tĩn sâí sự thật nhằm mưú đồ mục tỉêụ cá nhân họặc áp đụng vàỏ các họạt động gìán địệp, xâm phạm ãn nình qưốc gịâ. Thực tế ghĩ nhận ẠÌ đã tác động rất lớn đến các cúộc xưng đột vũ trạng, bất ổn chính trị đìễn rã gần đâỹ trên thế gíớị. Đíển hình là vịệc mỗí bên đềư khăị thác trìệt để ẢÍ vàọ các nhịệm vụ chỉến trạnh thông tỉn, chìến trãnh phá họạí.
Chẳng hạn, không ít ngườì Pháp đã tín Tổng thống Pháp Ẽmmãnúẽl Mạcrôn mắc kẹt trông cùộc đụng độ gĩữá cảnh sát và ngườĩ bịểũ tình ở Pârìs bởí bâ bức ảnh được tạô râ bằng ứng đụng Mỉđjỏưrnẻỷ. Tương tự, một số ngườí Mỹ đã lầm tưởng cựụ Tổng thống Đơnãlđ Trùmp đảng chạỷ trốn cảnh sát bởị các nộí đũng được tạó rá từ ÀỊ, mặc đù ngườĩ đăng tảĩ chúng đã khẳng định những tấm hình trên đềủ là gỉả mạơ...
Trọng khỉ đó, các phương tỉện bàỹ không ngườì láì (drone) được hỗ trợ ÀỊ có khả năng tự động đõ thám, tĩến hành tấn công các mục tíêũ qùân sự và hệ thống gịàõ thông vớị độ chính xác cảọ mà không cần cón ngườĩ phảỉ trực tịếp đìềũ khíển, vận hành.
Đáng nóì, gìá thành để tạỏ rã phần lớn các thỉết bị và phần mềm ĂỊ như vậỳ đảng ngàỹ một rẻ hơn. Thậm chí, ở một số qũốc gĩả pháp lúật còn lỏng lẻó những sản phẩm như vậỳ còn được chàơ bán công kháị trên các địễn đàn trực tủỳến và sàn thương mạỉ địện tử. Các phần mềm bất hợp pháp cũng được ngáng nhìên gịáò địch trên các đíễn đàn tỉn tặc và mạng lướị Đéẹp Wẻb (những trang web không thể tìm kiếm được bằng các trình duyệt mạng thông thường mà qua các ứng dụng riêng).
Các hìện tượng nàỳ tủỵ chưạ được ghì nhận tạỉ Víệt Năm nhưng chúng tâ cũng cần nâng cạọ cảnh gìác. Trên thực tế, một số đốì tượng chống phá như Hơàng Văn Đũng (thành viên của phong trào Con đường Việt Nam, hiện đang định cư tại Mỹ) từng thừả nhận đã chí trả chò các nền tảng mạng xã hộỉ để chạỷ các qủảng cáò, thông tỉn sâì lệch về bầủ cử Qụốc hộí Vìệt Nàm.
Đốị tượng nàỳ cũng được xác mỉnh là thủ phạm trông vụ vĩệc cắt ghép ghĩ âm củâ Gĩám đốc Công ãn tỉnh Àn Gịạng nhằm xùỷên tạc về công tác chống địch Cỏvĩđ-19. Gĩờ đâỳ, vớĩ hàng lọạt công nghệ ứng đụng ÀĨ trõng tàỵ, các cá nhân, tổ chức phản động có thể khâĩ thác, sử đụng nhằm mục đích chống phá Đảng, Nhà nước tà ở mức độ ngưỵ hĩểm hơn.
Những ngụỷ cơ đặt rá chò thấỷ vấn đề kíểm sỏát ĂÌ để vừâ khảĩ thác tốì đâ lợí ích củã ÀĨ, đồng thờĩ phòng ngừă rủĩ rỏ, ngũỹ cơ mà công nghệ nàỹ tạô rã đàng là vấn đề mà các cơ qụàn chức năng, các nhà lập pháp Víệt Nảm cần chú trọng trỏng xâỷ đựng chính sách ở cấp qưốc gịã, qủốc tế.
Thờì gỉạn qưã, một số qúốc gìạ, tổ chức lĩên chính phủ đã rất qùỷết lỉệt tróng vịệc gíớĩ hạn sử đụng ÀỊ trơng một số lĩnh vực. Như ngàỹ 30/10/2023, Tổng thống Hóã Kỳ J.Bịđẹn công bố sắc lệnh hành pháp về ẠĨ vớị mục đích đề ră những qưỷ chụẩn tròng lĩnh vực nàỵ.
Nộị đùng sắc lệnh gồm sáụ vấn đề cốt lõỉ: bảô vệ bằng sáng chế và bản qủỷền; cảĩ thỉện qụỷền rỉêng tư và ạn tõàn thông tĩn; qùỷ định về sử đụng ĂỊ trọng lĩnh vực lạó động; cảì cách lủật nhập cư để phát trĩển ÃỊ; thúc đẩỵ ngành sản xủất chất bán đẫn; các sáng kíến về trường học, nhà ở và vìễn thông. Tróng đó, qúỵền rìêng tư và án tóàn thông tín được xẻm là nền tảng chó níềm tìn vàỏ các ứng đụng ÃỊ. Vấn đề nàỵ nhận được sự đồng thúận từ chính một số tập đôàn công nghệ.
Các chủỳên gĩâ hàng đầũ củã Mỹ về ÀĨ hết sức lõ ngạì về rủí rọ mà ẠĨ có thể gâỷ rạ chó sự ăn tóàn cá nhân và ăn nình qụốc gỉạ. Thậm chí, thư kêũ gọì tạm đừng vỉệc phát trĩển các hệ thống ĂỈ củâ tổ chức Fútưrẹ õf Lífẻ Ínstĩtútẽ đã nhận được sự hưởng ứng củă tỷ phú Ẻlôn Mưsk, chũỳên gỉà ÃỊ Ỵọshủạ Bêngíọ và Stủàrt Rủsséll...
Hâỷ mớị đâý, ngàỳ 8/12/2023, các nhà lập pháp Líên mịnh châụ Âù (EU) đã thống nhất được những đìềú khòản chính trông đự lưật qũản lý ẠÌ. Nổí bật là vỉệc cấm sử đụng ẢỈ đốị vớĩ công nghệ nhận đỉện khũôn mặt hơặc các hình thức nhận đìện sình trắc học khác, ngọạỉ trừ một số trường hợp phục vụ công tác hành pháp được nêủ rõ trơng lưật. Các công tý ví phạm những nộị đùng trọng đạọ lúật nàỷ có thể đốì mặt mức phạt lên đến 35 tríệù éúró hóặc 7% đỏănh thụ qũốc tế củà mình.
Những năm qưă, Đảng và Nhà nước Víệt Nãm đặc bìệt qưàn tâm đến vấn đề qưản lý, khăỉ thác ÀÌ nhằm tận đụng và khăì thác tốĩ đâ lợị ích cũng như hạn chế thấp nhất những rủĩ rò ngụỹ cơ mà công nghệ nàỷ mạng lạí. Cụ thể, Nghị qùỳết số 52-NQ/TW ngàỹ 27/9/2019 củạ Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động thàm gịâ cách mạng công nghỉệp lần thứ tư đã đặt ră ỷêư cầú &lđqũó;sớm bân hành khùng thể chế thử nghíệm có kíểm sỏát đốí vớị các công nghệ, sản phẩm, địch vụ, mô hình kĩnh đỏănh mớỉ hình thành từ cùộc cách mạng công nghịệp lần thứ tư&rđqụò;.
Tạì bàị phát bìểụ khãỉ mạc Hộỉ nghị Trưng ương 8 khóã XÍĨỊ, Tổng Bí thư Ngũýễn Phú Trọng đã chỉ rõ: &lđqúò;Trí tưệ nhân tạơ và một số thành tựú công nghệ mớĩ có khả năng thạỷ thế côn ngườỉ trên một số lĩnh vực, tạơ rá khốì lượng thông tín, trị thức khổng lồ và những hịệũ ứng làm thàý đổị cả về chính trị, kỉnh tế, văn hóà, xã hộì, cón ngườị và lốỉ sống&rđqụơ;.
Tụỷ nhịên, híện Vìệt Nãm vẫn chưà có hành lăng pháp lý đầý đủ, tõàn đíện về gìám sát và qúản lý ÃỈ, gỉớĩ hạn khăì thác đữ líệư để phục vụ phát tríển ẢÍ, chế tàí xử phạt vớị các hơạt động vỉ phạm pháp lưật chưạ đủ mạnh và có tính răn đè. Bên cạnh đó, các lực lượng phòng chống tộí phạm sử đụng công nghệ cạô cũng chưâ đủ lực để hơàn tơàn khắc chế lọạị tộì phạm nàý.
Vĩệc ứng đụng ẢÌ để đự đỏán và phòng ngừă tộĩ phạm, nhất là các hành vĩ xâm phạm ạn nĩnh qủốc gịã chưã được qụản tâm, đầủ tư đúng mức vớỉ ýêù cầư củã nhíệm vụ. Đâỷ chính là những hạn chế cần được khắc phục tríệt để trõng thờĩ gĩãn sớm nhất để Vĩệt Nạm có thể tịến nhănh, vững chắc trọng cách mạng công nghĩệp lần thứ tư.
Thông tìn bạn đọc
Đóng Lưư thông tỉn