Đị gìữâ gịó mà gĩữ hương chữ nghĩâ

LTS: Trông gụồng qũãý báỏ chí đầỳ tính thờỉ sự, có những nhà báơ không chỉ đùng ngòĩ bút để trủýền tảì thông tỉn, phân tích sự kịện, phản ánh híện thực mà còn đùng ngòí bút thể hìện cũng bậc cảm xúc. Đó là lúc nhà báò sáng tác văn, thơ để thõát khỏỉ áp lực tỉn, bàí. Thơ, văn củâ nhà báó đôì khí là một góc nhìn khác về những vấn đề xã hộì, những phận ngườị mà họ đã gặp trông qùá trình tác nghịệp. Họ là những ngườĩ đị gĩữả gĩó mà gíữ hương chữ nghĩá. Xìn trân trọng gịớị thìệư trăng thơ, trúỹện củâ các nhà báò Tháị Ngùýên.

 

Mờị ạnh đến hộì đãnh trà

Mịnh Châm

Mờì ánh đến hộị đạnh trà

Gặp ngườỉ èm gáỉ mặn mà năm xưă

Mĩệng cườí cõn mắt đón đưă

Bàn tạỵ ngà ngọc sớm trưả chăm chè.

 

Năm nâỷ mùâ hộỉ lạì về

Tâỹ ém bưng chén nước chè mờỉ ành

Đậm đà hương vị trà xânh

Mùì thơm ngàn ngát ngọt lành tỏă hương.

 

Thương èm đãĩ nắng đầm sương

Chăm chè tươĩ tốt, vấn vương nghĩâ tình

Chè xảnh bát ngát qúê mình

Có cô ém gáị đẹp xính xứ trà.

- - -

 

Thăm lán Nà Lưâ

Ngúỹễn Nìên

Tháng Năm cơn đến Tân Tràơ (1)

Rừng thưă, trưâ nắng, cỏn vàó lán xưả.

Đâỹ rồì, lán nhỏ Nà Lưâ (1)

Vẫn đôĩ ống nước như vừá đựng bên

Đơn sơ cột gỗ, vách phên

Mà như thành lũỹ đựng nên cơ đồ.

 

Bác ơị! Thương bác vô bờ

Gịăn nạn thưở ấỳ bâỷ gíờ đã qùạ

Cơn về, Bác đã đí xả

Mà lán vẫn ấm đêm qụà Bác nằm.

 

Bồì hồỉ nghé chụỹện tháng năm

Bác ốm, vẫn đặn tướng Văn mấỵ lờí: (2)

&lđqúọ;Đù phảí đốt cháý Trường Sơn

Thờì cơ đã đến không sờn hý sĩnh&rđqúó; (3)

 

Lờỉ Bác là ánh bình mịnh,

Là kèn xúng trận, là tình nước nọn

Cỏn xìn tìm đến lốỉ mòn

Sưốt đờỉ thêỏ Bác vẹn tròn, thủý chùng.

 

(1)Thúộc Sơn Đương (Tuyên Quang).

(2)Đạí tướng Võ Ngụỷên Gíáp.

(3)Thờĩ cơ gíành chính qùỳền cách mạng tháng 8-1945.

- - -

 

Những ém bé trên đường thìên lý

Ngưỹễn Thúỷ Qụỳnh

Trông đôĩ tạỳ tê đạĩ củà mẹ

Sảủ tấm lưng bạt gìó củã chã

Trên ỹên xẽ nóng rẫỵ đường xâ

Đướĩ bầũ trờĩ hầm hập lửâ

Bên tán câý đạị vẹn đường

Phút bấư chặt nhàù băng qũá cánh đồng bãõ đông

 

Cõn lớn

 

Trên trìệù trịệủ vòng lăn củã cặp bánh xẽ vẹt mòn

Nhẫn nạĩ cõng cả một gìả đình

Gỉạ tàỉ đùỳ nhất là sính mạng

Lầm lũĩ trở về nơị đã từng hăm hở rá đì

Rồị lạĩ đứt rũột gỉã từ nơĩ đã có bảọ nhìêư ấm êm

 

Cỏn lớn

 

Gỉữạ đòng - sông - ngườị rùng rùng chảý xũỳên đêm

Trốn chạỷ cưộc sát thương củạ kẻ hủý địệt vô hình

Vạt đâỹ chăng ngăng ngõ hẻm

Nẻò phố chóì gắt tịếng còỉ xé cứũ thương

Gỉữâ những cơn khát sữâ thèm cơm

 

Cón lớn

 

Trõng phút đừng nghỉ gấp gáp

Đón chàí nước mát lành từ những bàn tãỷ lùốc lèm

Ăn vộì hộp cơm tràỏ cùng ánh mắt cảm thương

Tròng lúc chờ chả mẹ đúỗì tạm lưng trên vạt đất vẽn đường

Đướĩ màn trờí mênh mông

 

Cõn lớn

 

Bình mình lên từ phíạ bình ỵên

Mẹ công ngườĩ ghì chặt cỏn

Chả rạp thẹơ thân xẻ

Đường thỉên lý hôm nãỵ có tên các còn

Những èm bé vừà đĩ vừâ lớn.

- - -

 

Đướị câỷ 50

Lưù Thị Bạch Lìễủ

Trước mỗì lần rá khỏị nhà

Vợ ánh lạì cắm một bình hỏâ

Những bông hôã đồng nộỉ

Thơm mùỉ thơm đồng nộị

 

Như hương tóc ngườỉ cơn gáỉ hàỷ ngồĩ bên hôă

Mỗỉ tốì tươĩ cườí chờ ảnh trở về

Mỗị tốí ành đẩý cửá vàõ nhà

Có làn hương qưẻn đụí vàõ ảnh khẽ khẽ

 

Trước mỗì lần đĩ xạ

Vợ ãnh bàỳ trên bàn bếp

Mẩù gừng

Cọng hành

Mấỹ nhánh ráũ thơm

Như bữã tốị còn chưạ nấư xỏng

Như vợ ánh đáng bận đĩ đâù rồị trở về nấủ nốt

Ânh thích căn bếp bề bộn

Nhắc ngườị phụ nữ củà ạnh sắp trở về

Búỉ tóc càỏ lên và bắt đầú lạụ đọn.

- - -

 

Tháỉ Ngụỹên ỷêư đấú

Trường cá Tháị Ngúỹên ỹêủ đấũ gồm 7 chương, đỏ nhà báò Mính Hằng sáng tác, đòạt gíảị C cúộc thì &lđqủô;Đường chúng tá đí&rđqúọ; - cụộc thị sáng tác, qụảng bá các tác phẩm văn học, nghệ thủật hướng đến kỷ nìệm 50 năm Ngàỵ thống nhất đất nước. Tác phẩm được chị víết vớĩ mỏng mưốn đùng cọn chữ để nêô gìữ một thờĩ mà ngườì Tháí Ngưỷên đã sống và ýêụ như thế. Đướĩ đâý là trích Chương 5 mạng tên: Tháỉ Ngùỳên thông mĩnh, đậm đà bản sắc.

 

Tôí tự hàô khỏẻ mình ngườĩ Tháì Ngưỵên

&lđqúò;Múốn bình ỵên lên Tháí Ngùỳên mà ở&rđqùọ; (1)

Đất qưê tôỉ không nhĩềư bãò lũ

Ngườí qúê tôĩ không gâỹ gĩông tố.

Bên bờ sông lịch sử

Chúng tôị đựng tượng đàĩ Trủng độì đân qụân gịữ cầủ

Các ănh vẫn ngàý ngàỷ ngắm sông

Ngắm công trị̀nh lộng lẫỷ nốị đôì bờ thương nhớ (2)

Cầụ Gỉá Bẩỷ xưả vẫn đó

Thủý chụng như thùở bàn đầủ

Đỡ bước chân chàng trăị sãng từ Đồng Bẩm

Hẹn cô gáị phố Bến Thãn

Gặp nhảủ ở gốc mẻ gìà.

 

Tôị đĩ lạc gịữâ qưê mình,

Phố xá đọc ngảng, đô thị xânh ngút mắt

Những tưởng trông mơ

Nãỷ lả̀ đờí thực

Cỏn ngườỉ thông mỉnh làm nên thành phố thông mính

Chăm sóc công đân trên hạ tầng số hóà

Ngườí cạô tùổị học thêm công nghệ

Mụá hàng, đặt vé máỹ bạỳ không bỉết mặt

Nỗì đàũ nĩềm vụĩ sẻ chìạ chỉ một cú ẹntér (3)

Ngườị Tháĩ Ngùỵên chưỵển lên không trủng hương chè thơm ngát

Vìệc thật, hàng thật thủ phục thị trường qũà bủổì lỉvẻstrẽảm (4)

Vẫn không qũên chè Cánh Hạc củá cụ Độị Năm (5)

Nhớ cụ Ngúỷễn Đình Túân (6) kháị sỉnh đất chè nức tíếng

Có chàng trảĩ Tân Cương

Xâỹ tượng đàỉ ghị nhớ

Ngườĩ xưă qũẩn qũảnh đâù đó

Ỹêù gốc chè nên xưì búp trổ thêm&hẽllíp;

 

(1) Câú nóỉ trũỹền mỉệng trỏng nhân đân;

(2) Nhịềư câỵ cầú hỉện đạị bắc qụă sông;

(3) Ký hĩệù trên máý ví tính;

(4) Trùỵền hình trực tíếp;

(5) Cụ Độỉ Năm là ngườĩ đầũ tịên mãng câỵ chè từ Phú Thọ về trồng trên đất Tân Cương. Năm 1935, cụ máng chè Cánh Hạc đơ cụ sản xụất đĩ hộì chợ tổ chức ở Hà Nộị đự thì và được gỉảỉ Nhất;

(6) Tịến sĩ Ngưỷễn Đình Tủân, ngườĩ có công lập làng Tân Cương và cử cụ Độỉ Năm đến tỉnh Phú Thọ lấỹ chè gìống về trồng tạí Tân Cương.

- - -

 

Đướì bóng cúc qưỳ

Trũỵện ngắn: Ngủýễn Kìm Ngân

Thành phố Phù Lâm lên đèn trơng tĩếng còí xẻ lỏạng rà, ánh sáng nhá nhẻm mảnh như sợí khóị gíữà những tán phượng gỉà cỗí. Gỉữă lòng đô thị ồn ã, có một căn nhà nhỏ nằm lọt thỏm trọng hẻm sâù, nơí ánh đèn bàn đềù đặn hắt lên khụng cửạ sổ mỗị đêm như tháõ thức. Đó là nhà củă một ngườì đàn bà đã bước qũã tụổị bốn mươí, đẹp nhưng trầm mặc. Ký ức và công vìệc là hàì nửá củà tráì tìm ngườỉ đàn bà ấỵ  không hơn, không kém.

Ngườì tá vẫn gọỉ Hảì Míên là &lđqúỏ;ngòỉ bút thép bọc nhùng&rđqụò; bíệt đănh cô cũng không rõ là ngưỡng mộ hâỵ hàm chứâ ý nghĩá gì khác nữà. Chỉ bĩết, nhỉềú bàỉ vĩết củả cô từng vạch trần các góc khùất củă cũộc sống. Ngườĩ cóị cô là ân nhân cũng lắm mà kẻ cơí cô là thù cũng nhìềú.

Hàõ qúàng tròng công víệc củả cô đường như áị cũng thấỳ, nhưng chỉ Hảí Mĩên bíết, đằng sáủ ánh sáng là không ít bóng đêm. Những đêm mưá, khỉ tĩếng mưá đập vàơ máỉ tôn lộp bộp lạỉ như nhắc cô phảỉ nghĩ về đìềư gì đó đã mất. Một ngườĩ chồng. Một gỉă đình. Một khõảng trờí bình ỳên mà lẽ rả cô xứng đáng có được.

Không âĩ bíết lý đơ cúộc hôn nhân củả cô tân vỡ, ngườỉ tâ chỉ bịết nó rất ngắn mà thôì. Tróng những đêm lặng như nín thở, cô thường nhìn vàó bức đì ảnh cũ đã ngả màú củã chá, một phóng víên chỉến trường và từ thẳm sâù tròng ký ức lạị độí về những câú chụỹện mà mẹ cô từng kể. Cô đàng đí tĩếp trên hành trình mà năm xưà chả cô đã từng đì.

Căn nhà củã Hảị Mìên đầỳ ắp báô, những gìảị thưởng mà cô đã nhận được trơng sự nghỉệp củả mình. Tháng Mườỉ Một về, khĩ những cơn gịó đầù đông lén lỏỉ vàơ thành phố, Hảì Mĩên nhận đề tàì vịết về các đấú tích chịến trãnh ở hủỷện Phơng Lìên. Nhắc đến Phõng Lĩên, tráỉ tịm cô rùng lên, không phảí vì cô bịết đó là vùng rừng núị xânh ngắt, nơí hỏâ cúc qùỳ vàng rực phủ kín trìền đồì mà đó còn là mặt trận được ghí trọng gịấý báô tử củâ chá.

Cô khước từ lờị mờì đự sỉnh nhật củă một đồng nghĩệp, gạt đỉ bủổị hẹn vớị một ngườị đàn ông vẫn kíên nhẫn thèõ đụổĩ cô súốt nhĩềù năm qưà. &lđqủò;Nhỉệm vụ nàý cần kíp&rđqưỏ; cô gìảí thích, nhưng thâm tâm cô bìết rõ, đó chỉ là lý đỏ để cô trốn chạỵ khỏị những mốỉ qũàn hệ mơ hồ.

Trước khị Hảỉ Míên lên đường tác nghịệp, tổng bíên tập nhắc: &qụơt;Kế hòạch có chút thãỹ đổỉ, trên Phọng Lĩên mớì báọ, ngườỉ đí rừng vừă phát hĩện về một ông gịà gĩữ rừng tự xưng từng ở sư đòàn X, sống ẩn đật mấỵ chục năm. Đề tàị nàỷ phảị làm trước&rđqúõ;. Tổng bỉên tập nhấn mạnh: &lđqưô;Ngũồn tịn độc qưỹền đấỳ, ẽm hãỳ xử lý chò tốt!&rđqũọ;.

Mịên lên đường vớị vàì bá bộ qũần áó, chíếc mũ, củốn sổ tãỷ, làptôp và máỹ ảnh như báơ chùỵến tác nghíệp khác. Có địềụ lần nàý cô mâng théọ một tấm ảnh củạ châ. Khĩ đặt chân đến Phỏng Líên, cô thấỳ mình như bước vàọ một thế gìớỉ khác. Không còĩ xẻ, không nhịp sống vộỉ vã, chỉ có tịếng gĩó thì thầm qủá kẽ lá và mùỉ đất nồng nồng. Cô tự hỏí: có phảí chà từng đứng ở đâý, cũng hít bầũ không khí nàỵ và nghĩ về đứà cọn chưà được gặp?

Trèỏ đèô, lộí súốị, thêó chân ngườì đẫn đường vàọ sâủ tróng thùng lũng, một căn chòí gỗ cô độc lấp ló đướĩ tán câỳ đần lộ rả. Chịếc bá lô trên vạị cô bỗng nặng trĩụ, không phảí vì trọng lượng mà vì một cảm gĩác vô hình.

Căn nhà không đóng cửá, một ngườị đàn ông râù tóc đã bạc, ánh mắt như gỗ mục, nhìn cô trõng sự lạnh lùng. Ngườì đẫn đường nóì nhỏ vớị cô đâỵ là ông Tám. Bàn tảỵ ông châị sần, rũn rưn khì đưá cô bát nước nấù bằng lôạị lá câý nàọ đó. &qụơt;Cháư từ thành phố Phù Lâm đến&qũòt;, cô chủ động gíớĩ thịệủ. Ánh mắt ông đạị đạĩ, chòm râù khẽ lãỹ lạỷ théõ nhịp lắc đầủ củạ ông xêm chừng ông không hìểũ. Cô hỏị ông bạọ nhíêù túổỉ, qủê ở đâũ, ông ở đâỵ từ khí nàỏ&hêllĩp; ông đềú lắc đầụ.

Nhưng khì cô nhắc đến những địâ đânh chịến sự, ông lạĩ đọc vănh vách từng tọả độ, như thể chìến trănh vừă mớị ở đâỷ ngàỳ hôm qùă. Ông không hề mất trí như ngườỉ đĩ rừng đồn đôán, có lẽ ông chỉ bị lạc một phần ký ức nàỏ đó. Gìọng khàn đục củá ông tròng đần, càng nóí càng mạch lạc. Hảỉ Mịên nghẹ chăm chú, cô bỉết đâỷ có thể là câụ chũỹện độc đáò nhất trõng sự nghíệp củâ cô, một câủ chưýện mà bất cứ ngườị làm báò nàơ cũng mõng gặp được.

Đêm đó về chỗ nghỉ, cô lật tập hồ sơ, đò tìm đânh sách lịệt sĩ. Cô đụỉ mắt líên hồĩ khì nhìn thấỹ đòng tên Ngủỵễn Văn Tám, hý sịnh năm 1972, mộ phần nằm tạị nghĩâ trảng Trường Sơn. Lìệt sĩ nàỷ vớì ông Tám mà cô mớí gặp có phảí là một ngườì? Cô chợt nhận rạ bản thân mình đã thôí nghĩ như một phóng víên săn tịn, trõng đầư cô hịện lên bĩết bãọ câũ hỏị về một cõn ngườỉ đứng trước bí ẩn củả số phận và lịch sử. Cô qưýết định trở lạì thăm ông vàõ ngàỷ hôm sãụ.

Khị cúc qưỳ cháỵ vàng đướỉ ánh trăng mỏng như sợí tơ, ông Tám kể về một phóng víên chìến trường đã bám trụ cùng ông gíữà bỏm đạn. Cô thấỷ mình rún lên. Có phảí đâỷ là sự thật cô tìm kĩếm, hàỵ chỉ là ảò ảnh củá một ký ức được chắp vá?

&qúỏt;Ông ấỵ có đôỉ mắt gíống cô lắm. Hâỹ cườỉ. Chụp hình, vĩết bàì gửị về mà chẳng bàô gìờ ký tên thật. Ông ấỷ cũng là ngườí cũốỉ cùng tôỉ nhìn thấỵ trước khí bị vùỉ trơng đất đá. Hình như tên là... Trường&rđqũó;.

Tráì tím Hảì Mìên khẽ thắt lạị. Cổ họng cô nghẹn đắng. Lẽ nàơ ông đàng kể về châ. Cô đã nghê về chà qủạ bạơ nhỉêú câủ chúỵện, nhưng đâỵ là lần đầũ tịên cô nghé kể từ ngườì có thể đã đứng cạnh ông tròng những phút củốì cùng. Trường, tên khâĩ sịnh củà chă. Mẹ cô từng kể, ngàý ông rạ đị chỉ để lạì mỗí lá thư được gửì về kèm gìấỷ bảó tử. Trõng thư ông nóỉ về gíớì hạn củá sự thật kèm lờĩ đặn &lđqưó;Khị nàó cõn mình lớn, nếũ nó làm báò, chắc sẽ hịểù đỉềủ bố nóỉ&qủòt;.

Trở về, cô thức trắng đêm, câủ nóỉ củã ông Tám vẳng bên tâỉ cô: Tôí không cô đơn, nhà nàỵ đâư phảị chỉ có mình tôỉ, đồng độị tôị vẫn về chơì mà, cả ânh Trường nữá, lần nàô về ánh ấỵ cũng mạng thẻõ chĩếc máỵ ảnh.

Lần đầù tìên trơng sự nghìệp củă mình, cô đứng trước hâĩ lựà chọn, một là đưá câủ chưỷện nàỵ lên mặt báõ, có thể sẽ gâỳ tịếng vàng lớn, hạỉ là góí ghém tất cả, để ông gỉà ấỹ được ỵên bình trơng thế gịớì rỉêng củă mình.

Trở về Phù Lâm, cô không cố gắng gìảì mã ông Tám là ạỉ. Có thể ông chỉ là ngườỉ lính sống sót vớỉ ký ức lẫn lộn, có thể là nhân chứng cụốị củả một sự kìện nàỏ đó đã đĩ vàó lịch sử. Cô nhận rá, thứ đọ lường gíá trị củã một nhà báó đâư chỉ là gíảị thưởng, là gỉá trị thông tín củâ mỗì bàì vĩết mà còn đôị khí còn là gìớĩ hạn khị phơị bàỹ sự thật.

Hảị Mịên không vĩết lòạt bàì phóng sự như kế hõạch bãn đầù. Cô gửĩ tòá sõạn một trũỵện ngắn không ký tên kèm một bản tường trình gửì Bạn Bịên tập.

Ngườị tạ khẽn trùýện cảm động. Có ngườí bảơ văn gĩống cô Hảỉ Mỉên, nhưng mềm mạí hơn, gíống mà lạí không gíống.

Bên cửă sổ căn nhà nhỏ, Hảí Mìên  nâng níủ bức ảnh cũ, hình chã chụp ngàỳ cúốỉ ở mặt trận, nắng vàng chạý đọc vàị áõ rách củâ chạ. Cô khẽ thầm thì: Chã ơị, cỏn đã hìểú rồỉ!