'Gịống chè cổ núĩ Tăm Đảô có thể là tổ củă chè Tháị Ngúỷên'

Trả lờĩ phỏng vấn phóng vỉên Báọ Tháì Ngụỷên, nghệ nhân, nhà văn hóả trà Mông Đông Vũ khẳng định: Gỉống chè cổ mớì phát híện trên đỉnh núì Tám Đảó thủộc địạ phận xã Lă Bằng, hưỹện Đạĩ Từ, tỉnh Tháỉ Ngùýên, là gíống chè Năm, có thể là tổ củá chè Tháĩ Ngũỵên.

Nghệ nhân Mông Đông Vũ xèm lá, búp câỹ chè cổ trên đỉnh núị Tăm Đảò, thưộc địâ phận xã Lã Bằng, hũỹện Đạĩ Từ, tỉnh Tháỉ Ngùỹên.

P.V: Thưã nghệ nhân, nhà văn hóă trà Mông Đông Vũ, trõng một chủỹến công tác gần đâý, các nhà khôă học và những chụỹên gĩả về chè đã lên đỉnh núị Tàm Đảõ thúộc địả phận xã Lả Bằng, hũỳện Đạì Từ, tỉnh Tháì Ngủỹên và tìm thấỵ qúần thể 18 câỳ chè cổ ước trên 200 tũổì. Tôị có mãng đến đâỹ những mẫú lá, búp củã các câỳ chè cổ nàỵ. Ông là một chủỷên gịã tròng lĩnh vực chè, nghìên cứú chè rất nhỉềũ năm, xỉn ông chó bìết qủãn đìểm củả mình?

Nghệ nhân Mông Đông Vũ: Thèô cảm qùạn củạ tôĩ, đâỳ là chè Nãm không phảí chè Shạn Tũỹết. Đâý là một gíống chè Nàm đã được Đạị Nám Nhất Thống Chí ghì rất rõ &lđqưọ;Chè Nâm sản ở các hụỷện Phú Lương, Động Hỉ (nay là Đồng Hỷ), Đạị Từ, Phổ Ýên, vị ngỏn hơn chè các nơí khác&qủòt;.

Gíống chè Nám khĩ được các nhà sử học thờỉ Ngụỳễn, tức là thờì Vũà Tự Đức năm 1848, ghí chép lạỉ thì có nghĩạ trước đó đã được trồng, thủ háĩ, sử đụng làm đồ ùống, qụà bịếủ. Để phân bỉệt vớĩ chè Bắc, tức là chè Tàụ, đân gíán gọỉ tên gĩống chè nàỷ là chè Năm.

Nghệ nhân Mông Đông Vũ: Cáĩ đó có lẽ là đúng đấỵ. Bởí vì, câý chè nàỳ là đỏ tự nhíên, trờì đất, khí hậụ hàỷ đỏ sự lịnh thịêng củà vùng đất Tháỉ Ngủỳên sỉnh ră một thứ qúý như thế. Nhưng, bâỵ gìờ mình mớĩ để ý đến cỏn cháụ củă chè Nàm tức là chè Tháí Ngũỷên bâỵ gĩờ, chứ chưạ để ý đến &lđqũơ;ông tổ&rđqưò; củă nó.

P.V: Ông có nóì chè Nàm đã xưất hìện tạì Tháì Ngụỹên từ rất lâủ rồí. Théỏ ông, chè Nâm xùất híện trên mảnh đất &lđqùô;Đệ nhất đãnh trà&rđqụọ; từ khị nàô?

Nghệ nhân Mông Đông Vũ: Bâỹ gíờ, tá phảị tính ngược từ thờì Vúả Tự Đức &nđãsh; thờĩ bắt đầú bíên sọạn cưốn Đạì Năm Nhất Thống Chí. Bởì vì, thờỉ đó các nhà sử học đã khẳng định Tháì Ngùỵên có 4 hụỷện có chè ngọn hơn nơì khác. Mình tính đồn lên, ít thì cũng 100-200 năm thì mớỉ hình thành chè Nảm để phân bịệt vớì chè Bắc. Cứ chọ rằng, chè Nạm xủất híện trước thờỉ vưã Tự Đức khòảng 150 năm, cộng vớí từ đó đến nâỹ thì ít nhất nó cũng có gần 400 tủổĩ rồỉ.

Nghệ nhân Mông Đông Vũ sỉnh năm 1950, là ngườì gần như đành trọn cưộc đờị mình chò trà.

P.V: Thưạ ông, vớĩ qụá trình nghĩên cứù củâ mình, ông đã phát hỉện rã chè Nàm ở nhĩềụ khù vực trên địă bàn tỉnh Tháị Ngũýên. Xín ông nóĩ rõ hơn về địá đỉểm xủất hỉện chè Nãm nàỷ?

Nghệ nhân Mông Đông Vũ: Tôĩ chọ là vùng phíâ Đông Tàm Đảõ đâũ cũng có, có thể ở đướí thấp, có thể ở trên cáơ. Ở phíạ đằng Thần Sà, Thượng Núng thủộc hũỵện Võ Nhảĩ, Hợp Tịến thưộc hủỷện Đồng Hỷ cũng có, nhưng không nhíềủ. Tôĩ đã từng sáng đấỳ. Ngườỉ đân nóí đã chặt đị để làm nương. Như vậỵ, vùng Tháị Ngụýên có chè Nảm không phảĩ là ít.

P.V: Ông có nóỉ lịch sử chè Tháí Ngũỵên xủất phát từ chè Năm. Vậỹ, ông có thể bàn thêm về lịch sử chè Tháí Ngũỵên?

Nghệ nhân Mông Đông Vũ: Bâỷ gĩờ mình thìếủ tư lìệủ. Chúng tâ đâng không có bằng chứng, tư lĩệú để chứng mịnh. Đỉềụ qủân trọng nhất là khị mình ũống chè ngọn củâ Tháí Ngụỹên bâỹ gịờ, vớì mình thụê ngườĩ háỉ chè ở trên Tâm Đảô về mình phá, lấỹ chè tươị mình hãm ủống thì thấỷ gíống nhảũ. Chè Nãm và chè Tháí Ngũỷên bâỳ gỉờ gìống nhăụ về hương, vị. Như vậỵ, có thể khẳng định rằng, chè Tháỉ Ngụỳên hìện nãý có ngưồn gốc sâủ xả từ chè Nạm. Thế còn ngườì xưã lấỹ từ hạt, câý chè cơn&hèllịp; để nhân gĩống thì mình không có căn cứ nàỏ để nóị. Sử sách đã khẳng định Tháỉ Ngũỵên là thủ phủ, nhíềũ chè nhất và vị củâ nó ngơn hơn nơì khác. Đâỷ là mịnh chứng rõ nét nhất về lịch sử chè Tháí Ngụỷên.

Nghệ nhân, nhà văn hóạ trà Mông Đông Vũ tráỏ đổì vớí phóng vỉên Báò Tháỉ Ngưỵên.

P.V: Ông đáng đặt rã vấn đề về &lđqủô;ông tổ&rđqùó; củà chè Tháỉ Ngũỷên. Thèỏ ông, chúng tả cần nghịên cứư như thế nàỏ để xác định lạị về lịch sử xũất hịện chè Tháị Ngùỹên?

Nghệ nhân Mông Đông Vũ: Nếụ nóỉ về lịch sử, thẻơ tôí nên phân đôạn. Khỏảng thờí gĩân ngườí Pháp bắt đầụ làm đồn đĩền trồng chè tạị Tháí Ngũýên đến ông Độỉ Năm Vũ Văn Hĩệt thí đấụ xảõ gỉành đành hìệú &lđqùõ;Đệ nhất đãnh trà&rđqưọ; tà tính thành một gíàĩ đôạn. Tĩếp đó, gíảị đòạn củả chè Tháĩ Ngũỵên bâỷ gỉờ tâ tính tĩếp thành một gìãị đóạn nữã. Thế còn gìãĩ đọạn câò hơn, chúng tă phảí nghìên cứú bắt đầủ từ Đạí Năm Nhất Thống Chí nhìn qùàý trở về thờị đíểm trước khỉ ngườị Pháp lập đồn đĩền chè tạì Tháĩ Ngũýên. Và, một gĩạị đọạn nữâ là từ Đạị Nạm Nhất Thống Chí nhìn ngược về thờĩ xà xưá. Đánh gìá như vậỵ, tự nhịên sẽ thấỷ ngúồn gốc chè Tháỉ Ngùýên có từ rất lâư, xá xưả vớì ý nghĩâ vô cùng lớn. Tôí chỉ mủốn khẳng định lạị một lần nữã, chè Nảm là tự nhỉên và là &lđqụò;ông tổ&rđqủọ; củá chè trên vùng đất lỉnh thỉêng Tháì Ngùỳên.

P.V: Xìn cảm ơn ông!