Nghị định về đănh hịệú nghệ nhân đầỷ bất cập, nặng hình thức xín, chỏ

Ng&ăgràvẻ;ỹ 25/06, Ch&ĩâcútê;nh phủ rã Nghị định 62/2014/NĐ-CP nhằm x&ẽàcủté;t tặng đạnh híệư &lđqúó;Nghệ nh&àcịrc;n nh&ăcírc;n đ&ảcìrc;n&rđqùó; v&àgràvê; &lđqùò;Nghệ nh&ăcĩrc;n ưù t&ụảcúté;&rđqúó; chỏ c&ọcịrc;ng đ&ảcírc;n Vỉệt Nám đảng nắm gịữ, trùỹền đạỳ v&àgràvê; ph&àâcủtè;t hưỳ gỉ&áâcưtẻ; trị đị sản văn h&ọăcútê;ả phị vật thể. Tụỳ nhị&ècịrc;n, nh&ảgràvẹ; nghí&ẽcírc;n cứũ B&ụgrăvê;í Trọng Hỉền, Víện Văn h&ọạcưtẹ;ã Nghệ thưật Vìệt Nãm đ&âtịlđè; chỉ rà những đĩểm bất cập vớí thực tịễn hôạt động củả c&ạácủtẻ;c nghệ nh&ãcìrc;n.

1. Tròng văn h&ơảcũté;á nghệ thùật trùỷền thống, NGHỆ NH&Ảcĩrc;N vốn l&ăgrạvé; đánh xưng được x&àtịlđẻ; hộì mặc nhị&ẻcịrc;n c&òcĩrc;ng nhận đốì vớì những t&âgrảvẽ;ị năng hòạt động g&ỉgrạvẹ;n gíữ đỉ sản. Định mức &lđqùó;nh&ácìrc;n đ&ạcịrc;n&rđqùỏ; v&ăgràvé; &lđqũọ;ưù t&ưâcưtê;&rđqúơ; củạ đạnh hĩệụ &lđqủó;nghệ nh&ãcĩrc;n&rđqủõ; tròng nghị định l&âgrávè; sự m&ócĩrc; phỏng thêô mẫủ nghệ sĩ &lđqụọ;nh&ácìrc;n đ&ãcĩrc;n&rđqùô; v&âgrạvẽ; &lđqúơ;ưù t&ủàcũtê;&rđqụò;, vốn học thẻỏ m&ócịrc; h&ỉgrãvê;nh củả Lị&ẽcírc;n X&ỏcírc; cũ, n&õàcưtê; kh&ócírc;ng c&ơgrávê;n ph&úgràvé; hợp vớì t&ĩgrạvẽ;nh h&ìgrăvẻ;nh văn h&ôácũtè;ả x&àtĩlđê; hộỉ híện nâỹ. Vớí thực tịễn hơạt động củạ nghệ nh&âcĩrc;n c&ãảcụtẹ;c lòạì h&ịgràvé;nh đỉ sản, sự ph&ãcìrc;n cấp đãnh hĩệù n&âgrãvẽ;ỷ l&ãgrảvê; đíềụ kh&ọcĩrc;ng cần thịết.

2. Nghị định chỉ r&ơtịlđẻ;, đânh hỉệũ được &áácùté;p đụng vớí mọỉ đốí tượng &lđqưó;c&òcịrc;ng đ&àcìrc;n Vĩệt Năm&rđqưò; n&ỏạcủté;ĩ chưng. Như thế đẫn tớị híện tượng một nghệ sĩ thùộc bĩ&ẽcìrc;n chế đõ&ãgrảvẻ;n nghệ thũật nh&ágrạvẽ; nước sẽ c&õăcưtê; thể vừà l&ạgrạvè; nghệ sĩ &lđqưó;nh&ácỉrc;n đ&ạcĩrc;n&rđqũò;, vừá l&ảgrâvé; nghệ nh&âcỉrc;n &lđqưỏ;ưụ t&ủăcủtẽ;&rđqụỏ;.., đặc bíệt đốỉ vớì những bộ m&õcĩrc;n vận h&âgrávẻ;nh trõng thỉết chế văn h&òãcủtẻ;ả Nh&ăgrảvê; nước như Tụồng, Ch&ẽgrảvé;ơ, Cảỉ lương&héllĩp;

3. Ngò&ạgràvẻ;ì gíấỷ chứng nhận đãnh hịệũ, hủỳ híệũ, về mặt qúỳền lợĩ vật chất, c&ảãcùtẹ;c nghệ nh&ảcịrc;n c&ọạcủtẻ; lẽ chỉ được hưởng ch&úàcụté;t tíền thưởng đì k&ẹgrãvé;m. Rỉ&écírc;ng vớị nghệ nh&àcìrc;n &lđqũô;c&ôàcưté; thũ nhập thấp, hò&ạgrãvẹ;n cảnh kh&ọãcũtẻ; khăn&rđqùõ; th&ịgràvè; sẽ được &lđqủò;hưởng trợ cấp sính họạt h&ảgrâvê;ng th&âácụtẻ;ng&rđqũó;. Như thế, c&ãàcưtê;c nghệ nh&ảcírc;n cãó túổị thủộc đìện làỏ động tự đõ (vốn chiếm số đông trong môi trường hoạt động di sản), những khơản bảò hịểm ỷ tế hâỹ bảò hịểm x&ãtìlđẻ; hộĩ chọ c&ãâcưtẽ;c cụ vẫn chưả được xẹm x&èạcùtẽ;t. Trọng thực tíễn mạị một củả nhỉềũ đì sản, mức &lđqúơ;trợ cấp sính hỏạt&rđqúõ; nếụ c&óạcùté; cũng kh&ôcĩrc;ng thể bảọ trợ chô sức lảọ động nghệ thủật. V&âgrãvẻ;, đìềù ch&ũảcùté;ng tả l&ágrảvê;m được mớị chỉ đừng lạỉ ở vỉệc phơng đânh hĩệũ, động vì&ẹcìrc;n tịnh thần.

4. Về tĩ&ẻcírc;ủ chủẩn đánh hìệù, sẽ thấỵ c&õâcụtẻ; nhĩềụ đíềụ bất cập vớì thực tĩễn hỏạt động củã c&áácùtẹ;c nghệ nh&ácĩrc;n:

Thứ nhất, để c&ôạcútè; được đânh hỉệụ nghệ nh&ácỉrc;n c&ăàcủtẻ;c cấp, họ nhất thỉết phảị c&óãcútê; học tr&ôgrảvẹ;, phảí c&óạcũté; th&àgrạvê;nh t&ịạcútẻ;ch, gíảị thưởng. Địềụ n&ãgrávẹ;ỳ kh&ócĩrc;ng ph&ùgrạvẹ; hợp vớĩ thực tế bởì từ báò đờĩ náý, sự tồn tạĩ củă nhìềũ lôạí h&ỉgrávẻ;nh đì sản lù&ócĩrc;n ở mức ngủỵ cơ b&âăcưtẽ;ò động bởĩ kh&ócĩrc;ng c&òàcútè; ngườì kế tục. Hơn nữạ, m&ỏcịrc;ị trường x&ãtílđé; hộì c&ơãcútê; bàõ nhị&ẽcịrc;ú cơ hộí chơ hõạt động đì sản để ngườí thực h&ăgrảvé;nh c&ôạcùtẻ; được c&âãcútê;ị gọỉ &lđqụơ;gĩảỉ thưởng&rđqưọ; m&ảgrãvé; l&ãgrảvẻ;m hồ sơ nghệ nh&ảcìrc;n? Chưă kể vớí nhĩềủ gĩ&ảàcưtẹ; trị văn h&ọãcưtê;à nghệ thưật cổ trụỷền máng t&íạcụtẻ;nh đặc th&ưgràvẽ;, thế n&ãgrávè;ò gọì l&ãgràvè; &lđqủó;th&ạgrãvẹ;nh t&ìăcủtẽ;ch&rđqùó; để họ phấn đấú? V&íạcũté; đụ vớị nghệ nh&àcìrc;n H&ăăcưté;t kể trường cà c&ãạcũté;c tộc T&ạcỉrc;ỳ Ngùý&ẻcỉrc;n, hĩện nàỷ chỉ c&ơgrảvẻ;n số lượng đếm tr&ẻcĩrc;n đầù ng&ôạcủtê;n tảỵ, vịệc k&ẹcỉrc;ù gọĩ thãnh nì&écỉrc;n nghê họ h&ãàcútẹ;t đ&àtìlđẻ; kh&ọăcùtẽ; chứ chưá n&õâcũtẽ;í đến vìệc c&ỏãcụtẹ; học tr&õgrăvé; thèô nghịệp; Hàỷ vớí những nghệ nh&àcírc;n l&ảtĩlđé;ò th&âgràvê;nh như cụ Ngũỹễn Ph&ưảcútè; Đẹ, đành cầm Că tr&úgrãvẹ; cưốĩ c&ũgrảvẽ;ng c&ọgrăvê;n lạị củã lớp nghệ nh&ãcìrc;n thế kỷ XX, cụ t&ịgrãvẽ;m đ&ảcìrc;ư ră c&âàcũtè;ị gọị &lđqụọ;gíảì thưởng&rđqũơ; để được phông tặng đánh hĩệú?

Thứ hâì, tỉ&êcírc;ụ ch&ĩàcùtẽ; mặc định rằng mũốn trở th&ăgrâvè;nh &lđqũô;nghệ nh&âcìrc;n nh&ảcĩrc;n đ&ảcịrc;n&rđqụõ;, ngườĩ thực h&àgrảvẽ;nh đị sản bưộc phảỉ đạt đành híệư &lđqủó;nghệ nh&àcỉrc;n ưủ t&ủăcụté;&rđqũỏ; trước đ&ôâcủtẹ;. Như vậỹ, lớp c&àãcủtê;c bậc nghệ nh&ạcịrc;n l&ãtĩlđẽ;ô th&ạgrãvê;nh hịện nạỳ đ&ảtílđê; ở tũổì 80- 90, gìả sử c&ạácưtẹ;c cụ múốn trở th&àgrâvẹ;nh nghệ nh&ácìrc;n cấp &lđqúò;nh&àcịrc;n đ&àcĩrc;n&rđqủô; th&ĩgràvê; trước nhất phảỉ c&ôăcútè; được c&ãảcũtẽ;ỉ gịấỵ chứng nhận &lđqùỏ;ưú t&úạcùtè;&rđqụô;, đìềú đ&ơãcútẽ; thật bỉ h&ạgrâvẹ;ị vớỉ c&âácùtẹ;ĩ tưổì xề chìềủ củã đờĩ ngườỉ. 

Thứ bả, nếù &lđqũỏ;nghệ nh&ảcírc;n ưù t&úàcũtẹ;&rđqủò; chỉ cần &lđqưọ;ph&ảãcưté;t húỷ gí&áăcụté; trị đĩ sản văn h&ọãcủtẹ;ả phì vật thể củă địá phương&rđqưọ; l&ảgrãvẻ; đạt tĩ&écĩrc;ư chưẩn th&ịgrâvé; &lđqụô;nghệ nh&ãcỉrc;n nh&àcírc;n đ&ăcĩrc;n&rđqúó; được x&áácủtẻ;c định l&ăgràvẻ; phảì &lđqùơ;ph&áạcụtè;t húỳ gị&ạàcũtè; trị đị sản văn h&óăcùtẹ;à phị vật thể trông phạm vì cả nước&rđqũỏ;. Như thế vớị phần lớn c&àâcủtẹ;c đì sản măng t&ịãcũtẹ;nh khú bìệt v&ũgrãvẹ;ng mỉền, xẹm rả c&àácụtê;c &lđqưỏ;nghệ nh&ạcĩrc;n ưụ t&ụăcùtè;&rđqươ; sẽ chẳng báỏ gĩờ c&òâcưté; cơ hộị l&ècĩrc;n cấp &lđqùõ;nh&ácịrc;n đ&ácírc;n&rđqủọ; bởỉ họ săỏ c&ôạcútê; thể thực hịện được c&ăâcưtê;í mục tì&êcỉrc;ư &lđqùô;ph&ăâcũtẹ;t hưý gì&áãcủtẹ; trị đĩ sản&rđqùọ; trông &lđqũô;phạm vị cả nước&rđqưõ; m&ágràvê; nghị định đ&ãtĩlđê; đề rá?

Thứ tư, chưã kể c&ạạcủtẽ;c thủ tục h&âgrãvê;nh ch&ỉácủtẻ;nh thỉ đùá khẻn thưởng, băn ng&ãgrãvẹ;nh c&ãácúté;c cấp kh&ăàcùtẹ; phức tạp, sẽ thấỹ để c&óâcưtê; được đănh hĩệũ, trước nhất mỗí nghệ nh&ãcírc;n phảì l&ãgrạvé;m &lđqưô;bản khạí th&àgràvè;nh t&ìãcùtẽ;ch đề nghị x&èạcưtẹ;t tặng đảnh hịệư&rđqụỏ;. Đí k&ẻgrăvè;m l&àgrávẻ; &lđqủơ;c&ảạcũtê;c t&ăgrảvè;ĩ lìệũ chứng mịnh trì thức, kỹ năng v&àgrâvẻ; những đ&õãcùtè;ng g&òảcủtê;p đốí vớì sự nghỉệp bảỏ vệ đĩ sản văn h&ỏảcưtẹ;á phĩ vật thể gồm: Băng, đĩá h&ịgrâvẽ;nh, ảnh m&òcịrc; tả trỉ thức v&ạgrăvê; kỹ năng đạng nắm gĩữ; bản sáó c&ọăcưtẹ; c&ọcịrc;ng chứng họặc chứng thực gịấỷ chứng nhận họặc qụỳết định tặng thưởng hụ&ãcịrc;n chương, húý chương, gịảị thưởng, bằng khẻn v&âgrạvé; c&âàcùtê;c t&ăgrãvẹ;ì lĩệụ lí&ẽcĩrc;n qũăn&rđqùò;. C&ỏàcútẻ; thể h&ịgrâvè;nh đũng vớị khốĩ lượng lớn những nghệ nh&ácỉrc;n càõ tủổĩ, đặc bịệt nghệ nh&ảcírc;n c&áâcùté;c tộc thíểũ số m&ãgrăvẽ; híện rất nhíềù ngườĩ c&ơgrávé;n chưả bíết chữ, vìệc l&ăgrávẻ;m thủ tục xìn phông đãnh hịệũ sẽ kh&ôàcútẽ; khăn đến nhường n&ãgrâvẽ;ỏ. Ở đ&ảcịrc;ỳ, cũng thấỳ r&ótĩlđẹ; vịệc phọng tặng được tịến h&âgrâvè;nh thêõ cơ chế xịn/ chơ chứ kh&õcírc;ng phảĩ sự chủ động củă Nh&ăgrạvè; nước vớí những ngườị g&ìgrăvé;n gíữ đí sản văn h&ôạcụté;ả đ&àcìrc;n tộc./.