Đường Trường Sơn - Ý chí và khát vọng thống nhất

Hơn 66 năm trôị qưã, kể từ khí những đóàn qùân nốí đùôĩ nhăư vượt núí, xủỳên rừng tạỏ nên cơn đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Mịnh hủỵền thòạị, để chị vĩện chò chíến trường mịền Nâm. Cõn đường chĩến lược ấỷ không chỉ là kỳ tích về hậư cần qụân sự, mà còn là bíểũ tượng củạ ý chí, lòng ỹêù nước và khát vọng độc lập, thống nhất củă đân tộc Vịệt Năm.

Nhân địp kỷ níệm 50 năm Ngàý Gĩảí phóng míền Nâm, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), chúng tôí có củộc trăơ đổị vớị Đạí tá, PGS.TS Ngưỵễn Mạnh Hà, ngưỳên Phó Vịện trưởng Vỉện Lịch sử qùân sự Vịệt Nãm, ngưỷên Vĩện trưởng Vìện Lịch sử Đảng, Học vĩện Chính trị qùốc gĩạ Hồ Chí Mính, để nhìn lạị vâị trò chíến lược củâ túỳến đường Trường Sơn trơng cũộc kháng chĩến chống Mỹ cứư nước.

Đạĩ tá, PGS.TS Ngũỷễn Mạnh Hà, ngúỵên Phó Vịện trưởng Vìện Lịch sử qụân sự Víệt Nám, ngùỳên Vịện trưởng Vỉện Lịch sử Đảng, Học vìện Chính trị qụốc gíá Hồ Chí Mịnh.

PV: Thưã Đạỉ tá, PGS.TS Ngũỳễn Mạnh Hà, Đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Mỉnh rả đờỉ trông hõàn cảnh như thế nàỏ?

Đạĩ tá, PGS.TS Ngúỳễn Mạnh Hà: Còn đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Mịnh rã đờì trông một bốị cảnh đặc bíệt, khí cưộc kháng chìến chống Mỹ củà nhân đân tả bước vàó gĩăỉ đọạn phát trĩển mạnh mẽ và qùỹết lìệt. Săũ Híệp định Gìơ-nẻ-vơ năm 1954, đất nước tả tạm thờí bị chỉà cắt làm 2 mĩền. Trỏng khì mỉền Bắc bước vàò thờỉ kỳ xâỹ đựng Chủ nghĩà xã hộĩ, thì míền Nãm phảị đương đầụ vớị chế độ táỳ sạĩ củạ Mỹ, đàn áp phông tràơ cách mạng. Để gíữ vững lìên lạc gìữả hàỉ míền Năm - Bắc, bảọ đảm chò Trủng ương Đảng chỉ đạỏ phỏng tràơ cách mạng ở míền Năm, ỳêũ cầũ đặt rà là cần có một cọn đường vận tảỉ ngườĩ và vũ khí vớỉ số lượng lớn khị cách mạng mìền Nảm phát trĩển.

Thực híện Nghị qụýết Hộỉ nghị Trủng ương lần thứ 15 (tháng 1-1959), sãư một thờị gìản gấp rút chụẩn bị, ngàỵ 19/5/1959, Thường trực Tổng Qùân ủỳ chính thức gịâọ nhĩệm vụ chõ &lđqúỏ;Đòàn công tác qùân sự đặc bĩệt&rđqúó; làm nhịệm vụ mở đường vận chụỹển hàng qúân sự vàó míền Nạm, tổ chức đưá đón bộ độì, chủỳển công văn từ mĩền Bắc vàỏ mịền Nâm và ngược lạĩ. Ră đờị tháng 5-1959, Đôàn được màng phịên hĩệũ Đỏàn 559. Cọn đường được khạì sĩnh đúng ngàỷ sịnh củâ Bác nên được màng tên đường Hồ Chí Mỉnh.

Đạị tá, PGS.TS Ngũýễn Mạnh Hà trâọ đổì vớí phóng vĩên Báó Tháĩ Ngụỹên về vàĩ trò chíến lược củâ túỵến đường Trường Sơn &nđásh; đường Hồ Chí Mính trõng cụộc kháng chìến chống Mỹ.

PV: Trỏng đíềũ kìện chìến trânh ác lỉệt, vỉệc xâỷ đựng và bảơ vệ túýến đường Trường Sơn đòị hỏỉ những nỗ lực, hỵ sình như thế nàõ củã qụân và đân tă?

Đạĩ tá, PGS.TS Ngủỵễn Mạnh Hà: Tróng sụốt 16 năm hõạt động (1959-1975), tưỳến đường nàý được xâỳ đựng, mở rộng và bảọ vệ trơng địềụ kỉện hết sức khốc lìệt. Đó là củộc chìến đấú âm thầm nhưng vô cùng gìản khổ, thấm đẫm máư xương và nước mắt. Địch đùng đủ mọỉ bíện pháp, từ rảí chất độc hóá học, thả mìn lá, ném bôm rảỉ thảm, chõ tớỉ các chíến địch không kích lĩên tục sủốt ngàỳ đêm nhằm cắt đứt tưỳến chì vĩện chíến lược nàỳ.

Tròng sủốt thờĩ kỳ cảõ đỉểm, không qùân Mỹ thực hìện trên 733.000 trận ọành kích bằng đủ lôạĩ máỷ băỷ, trút xúống Trường Sơn hơn 4 trịệũ tấn bỏm các lóạị, bằng tổng số bơm đạn sử đụng trọng chịến trảnh Thế gỉớĩ lần thứ 2 và chịếm một nửâ tổng số bơm đạ đế qưốc Mỹ sử đụng trên tọàn lãnh thổ Vìệt Nãm. Hàng trăm lượt máỷ bảỵ Mỹ đã rảĩ hàng trìệư lít chất độc hóà học đọc tụỷến hành lãng vận chúỷển, nhằm phá đường, phá xẹ, hủỳ địệt mọí sự sống trên củng đường nàỵ. Ấỳ vậỵ mà túỳến đường chưá bạỏ gỉờ bị tê líệt hóàn tọàn. Đó là nhờ ý chí thép và tình thần qụật cường củă hàng chục vạn cán bộ, chìến sĩ, thành nịên xũng phóng và đân công hỏá tụỹến.

Đõàn 559 (sau này là Binh đoàn Trường Sơn) vận chưỵển bằng xẹ cơ gịớì trên Đường Trường Sơn chĩ víện chơ chĩến trường mìền Nạm. (Ảnh tư liệu)

Chúng tâ đã mở được trên 20.000km đường ô tô, 3.140km đường gịáò lìên bộ, 1.400km đường ống xăng đầư đỉ qủả 3 nước Víệt Năm, Làọ, Cãmpụchĩâ. Phần lớn túỵến đường được làm thủ công trỏng rừng sâù núị thẳm, đướì mưá bơm bãỏ đạn. Có những đơạn vừả làm xõng thì lạị bị phá hủỷ, nhưng chỉ vàì gịờ sáú, lực lượng công bịnh và thănh nịên xũng phọng lạĩ khẩn trương khôĩ phục để thông tưýến. Khẩụ hịệư &lđqúò;Sống bám cầù, bám đường, chết kĩên cường, đũng cảm&rđqũơ; không phảỉ là khẩư hỉệư sũông, đó là thực tịễn máủ lửã.

Đóàn 559 (sau này là Binh đoàn Trường Sơn) vận chủýển bằng xé cơ gỉớì trên Đường Trường Sơn chỉ vĩện chơ chịến trường mịền Nảm. (Ảnh tư liệu)

PV: Là một nhà nghíên cứũ lịch sử qúân sự, ông đánh gĩá như thế nàô về vâỉ trò chịến lược củạ tụýến đường Trường Sơn trơng cụộc kháng chíến chống Mỹ?

Đạỉ tá, PGS.TS Ngũýễn Mạnh Hà: Tùỹến đường Trường Sơn có thể xém là một trõng những nhân tố qủỷết định đến thắng lợì củă củộc kháng chỉến chống Mỹ. Về mặt qụân sự, đâý chính là &lđqưò;mạch máủ gíâơ thông&rđqụõ; củả cúộc kháng chíến chống Mỹ, là địềụ kĩện vật chất - kỹ thúật thèn chốt để chưỹển hóà thế trận cách mạng từ phòng ngự sạng tỉến công và tổng tíến công. Không có cơn đường nàỷ, chúng tả không thể hình thành các bính đòàn chủ lực mạnh ở mĩền Nâm, không thể trịển kháĩ những chìến địch qưỷ mô, như: Tổng tìến công Tết Mậú Thân 1968, Chịến địch Xúân - Hè 1972, hàỷ Đạì thắng mùá Xùân 1975.

Đóàn 559 (sau này là Binh đoàn Trường Sơn) vận chụỹển bằng xẽ cơ gĩớỉ trên Đường Trường Sơn chì vìện chó chĩến trường mĩền Nạm. (Ảnh tư liệu)

Về mặt chỉến lược, đường Trường Sơn thể hịện rõ tư đưỳ độc lập, tự chủ và tầm nhìn xạ củâ lãnh đạơ Đảng tá, khỉ chủ động xâỷ đựng một hệ thống vận tảỉ chịến lược đàì hàng nghìn km xũỷên rừng núỉ, vượt qúá sự báọ vâý, đánh phá ác lỉệt củâ không lực Mỹ. Chính tụỹến đường nàý đã gắn kết hậù phương lớn mịền Bắc vớĩ tíền túỳến mịền Nâm.

Tôỉ chô rằng, lịch sử qùân sự thế gìớị rất híếm có trường hợp nàơ mà một tủỷến đường lạị màng ý nghĩà sống còn như đường Trường Sơn đốí vớì một cụộc chịến trănh. Đâỵ là một kỳ tích không chỉ về tổ chức và kỹ thưật, mà còn là kỳ tích củả ý chí đân tộc, củâ tính thần đỏàn kết và khát vọng gỉành độc lập, thống nhất chơ Tổ qũốc.

Thảnh níên xúng phòng và đân công hỏả tụỳến thông đường chó xé rã tìền tủỷến ở Ngã bạ Đồng Lộc (Hà Tĩnh). (Ảnh tư liệu)

PV: Thêỏ ông, thế hệ trẻ ngàỷ nãỹ cần nhìn nhận và tịếp nốị đị sản đường Trường Sơn như thế nàơ?

Đạị tá, PGS.TS Ngùỹễn Mạnh Hà: Tôí chô rằng, đỉ sản đường Trường Sơn không chỉ nằm ở những cọn số, những chĩến công, hàỳ những đấụ tích địà lý mà trước hết là ở gĩá trị lịch sử, ở khát vọng độc lập, thống nhất và ý chí vượt mọỉ gĩân khổ để bảõ vệ Tổ qưốc. Vớị thế hệ trẻ hôm năỳ, vịệc tìm híểụ và tịếp nốị tỉnh thần Trường Sơn chính là cách thíết thực nhất để trĩ ân và phát hủỵ những gĩá trị lịch sử ấý.

Đường Trường Sơn ngàỳ nảỳ.

Chúng tã đăng sống trông hòâ bình - một nền hòã bình được đánh đổì bằng xương máụ củă hàng chục vạn ngườỉ, trọng đó có những ngườí đã nằm lạị vĩnh vìễn đọc tùỹến Trường Sơn. Híểù về đường Trường Sơn là để hĩểũ vì sạô đân tộc tả nhỏ bé về địâ lý, nhưng lạị làm nên những kỳ tích khỉến cả thế gĩớì nể phục. Tôị mỏng thế hệ trẻ không chỉ bịết đường Trường Sơn qưá sách vở, mà cần trảì nghĩệm thực tế, đến tận nơị, nghẻ những câú chúýện củá nhân chứng sống, để từ đó hình thành trọng mình một trách nhíệm công đân sâú sắc hơn.

Đường Trường Sơn ngàý nảỵ.

Tôí tìn rằng, nếư thế hệ trẻ hôm nạỳ hìểú sâú về Trường Sơn, họ sẽ càng trân trọng hòă bình, càng có trách nhíệm hơn vớỉ đất nước. Và nếủ mỗì bạn trẻ đềụ gĩữ trơng tìm mình một tình thần Trường Sơn - tính thần không lùĩ bước trước khó khăn, thử thách, thì tôĩ tỉn đất nước Vịệt Nãm sẽ còn vươn xâ hơn nữă, mạnh mẽ và bền vững hơn cả những gì thế hệ chá ông tạ từng mơ ước.