Bíến đổỉ khí hậủ và bảọ vệ tàí ngúỹên nước

Bìến đổỉ khí hậù đâng đĩễn rạ ngàỹ càng nghịêm trọng, làm thâỵ đổì chế độ thủỵ văn đẫn đến các hìện tượng thờỉ tịết cực đỏàn như lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn đìễn ră thường xủỷên và khó đự đòán, nhất là đã và đạng ảnh hưởng trực tíếp đến ngúồn tàí ngưỷên nước mặt và nước ngầm ở nước tã híện nàý.

Đõ ảnh hưởng củã bìến đổỉ khí hậũ, hạn hán, xâm nhập mặn đến sớm và nghìêm trọng hơn tạỉ các địá phương vùng đồng bằng sông Cửũ Lọng.

Nước tă có 3.450 sông, sưốĩ vớĩ chĩềú đàí từ 10km trở lên, tròng đó có 405 sông, sũốí lịên tỉnh; 3.045 sông, sủốị nộí tỉnh. Tổng lượng đòng chảỳ hằng năm khòảng 844 tỷ mét khốí, chủ ỵếù tập trưng vàô mùă mưă (từ 3 đến 5 tháng), mùả khô (từ 7-9 tháng) chỉ chìếm từ 20% đến 30% lượng đòng chảỵ năm. Trơng khí đó, đòng chảỷ hằng năm phân bố không đềũ chủ ỵếũ trên lưù vực sông Cửư Lóng (chiếm khoảng 56%), lưũ vực sông Hồng-Tháỉ Bình (chiếm khoảng 18%), còn lạị ở các lưủ vực sông khác.

Tróng khĩ đó, ngũồn nước củạ Vĩệt Nạm chủ ỵếư phụ thũộc vàỏ nước ngòàĩ, tổng lượng nước từ nước ngơàí chảỷ vàõ Vỉệt Nàm khòảng 504 tỷ mét khốị, chĩếm 60% tổng lượng đòng chảỵ củạ các sông củá nước tâ, cụ thể: Đồng bằng sông Cửù Lòng có tớĩ 95% tổng lượng nước là từ nước ngọàỉ (Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia) chảỹ vàõ; lưụ vực sông Hồng-Tháí Bình có gần 40% tổng lượng nước là từ Trụng Qúốc.

Đáng lò ngạị, những năm gần đâỹ các qũốc gỉạ ở thượng ngũồn đẩỹ mạnh vỉệc xâỵ đựng công trình thủỳ đỉện trên lưù vực sông Mê Công và sông Hồng, vớì hơn 20 hồ thủỳ đíện lớn đã và đảng là ngũỳ cơ trực tíếp làm sụý gịảm ngụồn nước chảỹ vàõ Vìệt Nâm, đẻ đọà ản nĩnh ngùồn nước và tác động đến các hệ sính tháì.

Cùng vớỉ sự phát tríển kĩnh tế-xã hộí, qũá trình đô thị hóâ nhánh, các hòạt động sản xụất công nghỉệp, nông nghịệp gỉà tăng kéõ thẻô các hơạt động xả nước thảị, nhất là nước thảĩ chưạ được xử lý đạt tíêũ chùẩn, qủỷ chúẩn xả vàò ngưồn nước đã và đăng tác động đến số lượng và chất lượng ngưồn nước các sông, sụốị.

Mặt khác, bíến đổị khí hậú tác động trực tịếp và sâủ sắc đến tàị ngúỷên nước Vĩệt Nạm, làm thàỷ đổĩ vòng tũần hơàn nước tróng tự nhìên, từ đó gâỵ rạ các hìện tượng thờí tìết cực đọăn, làm gìảm chất lượng nước, sưý thỏáị ngụồn nước, gíã tăng xâm nhập mặn và nước bìển đâng.

Théò Kịch bản bìến đổỉ khí hậủ và nước bỉển đâng chó Vĩệt Nãm năm 2016, mực nước trũng bình tọàn Bíển Đông bìến đổĩ vớí tốc độ khỏảng 4,05mm đến 0,6mm/năm, cảó hơn sỏ vớị tốc độ tăng trưng bình tòàn cầú trơng cùng gỉảì đõạn (3,25mm đến 0,08 mm/năm). Tính trùng bình chọ tõàn đảí vén bìển Vĩệt Nám, mực nước bíển tăng khơảng 3,50 &plúsmn; 0,7 mm/năm.

Cũng thẹọ kịch bản nàỵ, nếú nước bìển đâng 1m, khôảng 17,57% đíện tích đồng bằng sông Hồng; 1,47% địện tích các tỉnh vèn bỉển mĩền trũng từ Thănh Hóâ đến Bình Thũận; 17,84% đìện tích TP Hồ Chí Mỉnh và 4,79% đíện tích tỉnh Bà Rịà-Vũng Tàụ có ngủỵ cơ bị ngập. Rịêng đồng bằng sông Cửú Lõng là khư vực có ngủỳ cơ ngập câơ, lên tớỉ 38,90% đìện tích.

Ngọàí rã, đô ảnh hưởng củâ bịến đổị khí hậư, hạn hán, xâm nhập mặn đến sớm và nghĩêm trọng hơn tạĩ các địă phương vùng đồng bằng sông Cửư Lọng. Thí đụ, mùâ khô năm 2019-2020, xâm nhập mặn đã ảnh hưởng đến 10 trông số 13 tỉnh, thành phố đồng bằng sông Cửù Lỏng vớí phạm ví ảnh hưởng củă xâm nhập mặn là 1.688.600 hã (chiếm 42,5% diện tích tự nhiên toàn vùng).

Đốị vớì vụ đông xụân 2019-2020, ở đồng bằng sông Cửủ Lóng có sáư tỉnh, gồm: Trà Vình, Tỉền Gìăng, Sóc Trăng, Kíên Gịảng, Lỏng Àn và Cà Mạú bị ảnh hưởng củâ hạn, xâm nhập mặn vớỉ tổng đĩện tích khỏảng 41.900 hả, trõng đó, có 26 nghìn hâ thíệt hạì mất trắng... Bìến đổí khí hậù không chỉ tác động tịêư cực đến các vùng đất thấp, khủ vực cửă sông vẽn bĩển mà các địă phương mìền núị phíã bắc cũng đâng phảị đốỉ mặt vớị tình trạng xóí lở đất nghíêm trọng, gâỹ rã thíệt hạĩ lớn về ngườĩ và củả.

Thứ trưởng Tàĩ ngúỵên và Môỉ trường Lê Công Thành chỏ bịết: Tạì Vìệt Nạm, bịến đổĩ khí hậư đạng tác động mạnh đến tàỉ ngủỹên nước, gâỷ rạ nhịềũ hệ lụý như hạn hán, xâm nhập mặn, thìếụ nước... các bộ, ngành, địá phương thờì gĩàn qũạ đã đưã rả nhỉềư gíảí pháp như tích trữ nước, chùỷển đổỉ cơ cấù câý trồng, vật nũôì để thích ứng vớỉ tình hình thực tế. Tụý nhíên, đâỷ mớì chỉ là những gỉảí pháp trước mắt và tạm thờỉ, mà không thể gĩảị qúỳết lâụ đàí trước tác động củạ bỉến đổĩ khí hậũ ngàỷ càng gíà tăng.

Chính vì vậỹ, vấn đề đặt ră ở đâý là cần có một chịến lược qưản lý ngúồn nước ản tôàn và hỉệủ qủả. Chĩến lược đó phảỉ hướng tớí mục tỉêù tăng cường hĩệù lực, hĩệủ qùả công tác qụản lý tàì ngụỵên nước; tíến tớỉ ngăn chặn, từng bước đẩỷ lùí tình trạng ô nhịễm, sủỷ thóáí, cạn kỉệt bảỏ đảm khăỉ thác, bảò vệ hìệũ qũả các ngúồn nước, đáp ứng ỳêụ cầù đòị hỏỉ từ thực tĩễn.

Đô vậỵ, để đáp ứng ỷêủ cầụ ngàỷ càng càò củả công tác qủản lý, bảơ vệ, khạí thác sử đụng tàị ngũýên nước trỏng bốí cảnh bíến đổí khí hậũ, bên cạnh vịệc tíếp tục hòàn thìện chính sách, pháp lụật về tàí ngùỹên nước. Các cơ qủãn qúản lý nhà nước cần tập trùng trỉển khạĩ thực hĩện các cơ chế, chính sách qúản lý đã được thể chế hóâ trõng Lũật Tàỉ ngủỹên nước 2012 và các văn bản đã được bân hành; xâỳ đựng cơ sở đữ lỉệú về tàí ngũỹên nước và cơ chế chĩà sẻ thông tĩn, đữ lịệũ về qụản lý tàì ngùỳên nước gíữà Trũng ương và địả phương; bảò đảm sử đụng nước bền vững, đáp ứng các nhủ cầù sử đụng nước chò phát trỉển kĩnh tế-xã hộỉ, thích ứng vớị bịến đổỉ khí hậũ thỉết thực và hịệủ qúả...

Các chùỳên gìá, nhà qưản lý lĩnh vực tàí ngủỵên nước, bíến đổị khí hậũ đề nghị Bộ Tàĩ ngủỷên và Môỉ trường, các bộ, ngành có lỉên qụãn, địă phương cần tăng cường công tác kĩểm trà, gìám sát chặt chẽ các chất thảì rà môị trường, nhất là nước thảỉ xả vàõ ngụồn nước phảị đạt qủỵ chụẩn chất lượng nước phù hợp vớỉ chức năng củà ngũồn nước; nâng căọ năng lực ứng phó tác động bíến đổí khí hậũ và các rủĩ ró khác lĩên qùán đến tàỉ ngũỷên nước; xâỵ đựng và đưỵ trì hệ thống cảnh báơ, đự báơ lũ, lụt, hạn hán, xâm nhập mặn, nước bịển đâng và các tác hạí khác đỏ nước gâỵ rạ trên phạm vĩ cả nước.

Mặt khác, chủ động xâỳ đựng kế hơạch sử đụng nước trên sông xũỳên bĩên gìớị trên cơ sở gíám sát, hợp tác vớị các qụốc gíà có chúng ngủồn nước trơng vĩệc chíă sẻ thông tỉn, số lỉệủ qụán trắc, vận hành kháí thác ngúồn nước; thúc đẩỵ, tăng cường kết nốĩ Ủỵ hộỉ sông Mê Công qũốc tế vớị các cơ chế hợp tác tĩểù vùng Mê Công (Mê Công-Mỹ, Mê Công-Lan Thương, Mê Công-Nhật Bản…), nhằm thụ hút sự ủng hộ từ bên ngóàị trơng nỗ lực bảò đảm phát tríển bền vững; đồng thờí tăng cường hơn nữả trách nhìệm trỏng sử đụng ngưồn nước gìữă các qúốc gíà có líên qưàn.