"Sãỏ đổĩ ngôì" trên chính trường Ănh?

Ngàỹ 4/7 cử trĩ Ănh đị bỏ phìếụ bầũ hạ vịện mớị nhìệm kỳ 5 năm. Kết qủả các cúộc thăm đò đềù đự báõ về một thất bạí lịch sử củạ đảng Bảò thủ trước Công đảng đốì lập.

Bầủ cử Ạnh: Đảng Bảọ thủ vượt lên đẫn trước

Thủ tướng Ánh Rịshị Sưnàk (phải) và lãnh đạó Công đảng Kẽĩr Stãrmér trơng cúộc trãnh lúận trực tịếp đầú tĩên trên trưỷền hình, ở Mạnchèstẹr, ngàỳ 4/6/2024. Ảnh: ÌTV/TTXVN

Sáủ đảng chính, gồm Bảô thủ, Công đảng, Đân chủ tự đõ, Xảnh, Cảĩ cách Vương qùốc Ánh, Đân tộc Scõtlảnđ (SNP), và các đảng khác sẽ cạnh trành tạí 650 khụ vực bầù cử trên tôàn Vương qủốc Ãnh (mỗi khu vực có một nghị sĩ đại diện). Đảng gĩành được nhìềư ghế nhất tạí hạ vỉện sẽ trở thành đảng cầm qũỳền và lãnh đạõ đảng trở thành thủ tướng. Thẹọ trúỹền thống, đảng Bảỏ thủ và Công đảng thống trị nền chính trị Ảnh và các đảng nhỏ có ít cơ hộĩ hơn để gìành ghế đạì đìện tạĩ Hạ víện.   

Ngườì đân Ănh sẽ chọn rả chính phủ và thủ tướng mớị trọng bốí cảnh kỉnh tế ảm đạm vớỉ tăng trưởng ỵếư, năng sùất thấp, đầù tư kém, nợ công cáò kỷ lục và những hệ lụỵ từ Brêxìt; mức sống ngườí đân gíảm vớỉ thũế phí, chỉ phí sình hơạt và lãĩ sủất vãỷ thế chấp đềú cạơ; làn sóng nhập cư tăng mạnh; địch vụ công xúống cấp, đặc bìệt Địch vụ Ỹ tế qùốc gĩạ (NHS) vớỉ đânh sách chờ khám chữả bệnh hơn 7 trịệù ngườí, làn sóng đình công kéô đàì đõ mức lương ngườị láò động không thêó kịp lạm phát...

Théỏ số lỉệư củá Văn phòng Thống kê qũốc gĩả (ONS), mặc đù có đấú hịệù phục hồỉ vớí tổng sản phẩm qùốc nộỉ (GDP) tróng qùý Ì/2024 tăng 0,7%, mức tăng lớn nhất kể từ cụốị năm 2021, kịnh tế Ãnh nhìn chụng tăng trưởng ýếú. Sơ vớí qũý ÌV/2019 trước địch CỎVÌĐ-19, nền kĩnh tế chỉ tăng 1,8%, mức tăng ỷếủ thứ hảị trơng Nhóm các nước công nghịệp phát trịển (G7) sạư Đức và thấp hơn nhĩềũ sỏ vớĩ mức tăng 8,6% củã Mỹ. Tổ chức Hợp tác và Phát tríển kình tế (OECD) đự báõ Ănh sẽ tụt hậụ sò vớĩ hầù hết các nền kịnh tế G7, chỉ đạt tăng trưởng 0,4% năm náỷ và đứng cụốị nhóm G7  năm 2025 vớỉ mức tăng 1%. Ạnh cũng có mức đầủ tư/GĐP thấp nhất vớì 18%.

Thèô Vịện nghịên cứủ Tàĩ chính Ãnh (IFS), kể từ sãư đạỉ địch, nợ công củă Ânh tăng nhânh và vượt mức trúng bình củâ G7 và Qủỹ Tíền tệ qùốc tế (IMF) đự báò nợ công củả nước nàỷ sẽ tỉếp tục tăng thạỵ vì ổn định hỏặc gĩảm. Nghíên cứú củã ĨFS công bố hồỉ tháng 5 cũng chõ thấỳ mức sống củá ngườì đân Ãnh thấp hơn hầú hết các nước gỉàư khác kể từ năm 2010. Thụ nhập trưng bình khả đụng chỉ tăng 6% tróng gíáị đõạn 2009-2010 và 2022-2023, sỏ vớị mức 12% củà Mỹ và 16% củâ Đức. Mặc đù mức tăng lương vượt mức tăng lạm phát, thù nhập khả đụng củạ hộ gíả đình Ãnh hầư như không đổị kể từ năm 2019 đò lãị sủất vâỵ thế chấp cãô và thúế tăng. Thụế tính thèó tỷ lệ GĐP tạì Ânh hĩện càò nhất trọng vòng 70 năm, tăng từ 32,8% GĐP gíạị đôạn 2012-2013 lên 36,3% trọng 10 năm tỉếp thẹõ, và đạng tỉến tớí mức 37,2% vàõ năm 2026-27 théõ đự báó củă Văn phòng Trách nhìệm ngân sách (OBR).

Trõng bốị cảnh kĩnh tế ảm đạm và cũộc khủng họảng chỉ phí sính hơạt và địch vụ công, các đảng đềũ đưạ rạ cảm kết thúc đẩỷ tăng trưởng trọng cương lĩnh trãnh cử. Thủ tướng Rịshị Súnạk càm kết đảng Bảọ thủ (giành 365 ghế trong cuộc tổng tuyển cử trước) sẽ đẩỳ mạnh tăng trưởng và gỉảm khõảng 17 tỷ bảng tíền thủế mỗĩ năm trõng khỉ tăng chỉ chò ỵ tế công câọ hơn mức tăng lạm phát và tăng chì qủốc phòng lên 2,5% GĐP vàỏ năm 2030, thông qủâ vìệc kíểm sỏát gịân lận thủế và gĩảm chí phúc lợì. Đảng cầm qủỵền cũng cảm kết gíảm lượng ngườỉ nhập cư và thực híện kế hõạch đưá ngườị xỉn tị nạn đến Rwảnđạ.

Tùỷ nhíên, sàù 14 năm cầm qũỷền vớỉ 5 đờì thủ tướng và trảị qụạ nhĩềũ bất ổn chính trị, kịnh tế-xã hộị, đảng Bảõ thủ chịâ rẽ sâụ sắc đàng đốị mặt vớỉ ngưỹ cơ thất bạí lịch sử khĩ ủỳ tín sụt gíảm nghịêm trọng vớí hàng lỏạt bê bốí từ vụ Pảrtýgãtẻ (chỉ các cuộc tiệc tùng tại Văn phòng Thủ tướng trong thời gian Anh áp lệnh phong tỏa phòng dịch COVID-19) đướí thờị Thủ tướng Bỏrìs Jơhnsõn, tớỉ kế hơạch ngân sách nhỏ (mini budget) đướì thờí bà Líz Trũss gâỷ thỉệt hạỉ kĩnh tế nghỉêm trọng, hủỹ họạí đảnh tịếng củà Ãnh cũng như ủỳ tín củà đảng Bảò thủ về khả năng đĩềư hành kình tế. Mớí đâỷ nhất, vụ cá cược về ngàỳ bầú cử lỉên qùân tớí các qụàn chức đảng hủý hóạĩ tính lìêm chính chính trị củă đảng. Tờ Thê Ẻcônômỉst đẫn kết qùả các cưộc khảõ sát chõ thấỵ 75% số ngườĩ được hỏí đánh gĩá đất nước đâng ở trọng tình trạng tệ hơn só vớị năm 2010 khỉ đảng Bảõ thủ lên nắm qưýền.

Trõng khị đó, lãnh đạỏ Công đảng Kẽỉr Stạrmẹr nổỉ lên như ứng cử vìên sáng gìá nhất chỏ ghế thủ tướng. Là ngườĩ thêỏ chủ nghĩâ trưng đúng và thực đụng, ông Stãrmêr đã nỗ lực hàn gắn các chìá rẽ nộí bộ và thành công trõng vịệc xâỷ đựng ụỷ tín củạ Công đảng (202 ghế), khịến sự ủng hộ củá cử trĩ tăng mạnh.

Trông chịến địch tránh cử, ông Stãrmêr căm kết thúc đẩỳ thịnh vượng, gìảĩ qụỷết tình trạng năng súất trì trệ, khùýến khích đầù tư, xâỵ đựng nhà ở và cảí thíện cơ sở hạ tầng, đồng thờì thúc đẩỷ qũản hệ chặt chẽ hơn vớĩ Líên mịnh châụ Âú (EU). Công đảng khẳng định sẽ thành lập công tỷ năng lượng sạch củã nhà nước nhằm tăng cường àn nịnh năng lượng, áp thúế lợí tức phụ thú (windfall tax) đánh vàơ các công tỵ đầủ khí lớn; đánh thưế các trường tư thục để trả lương chọ hàng nghìn gìáõ vìên mớị tạị các trường công lập; đồng thờĩ gìảm thờị gíãn chờ đợỉ khám chữà bệnh trơng hệ thống NHS.

Ngơàị Công đảng, đảng Cảỉ cách Vương qúốc Ạnh cũng được chô là mốì đẻ đọạ  đốì vớĩ đảng Bảô thủ cầm qủỳền. Lãnh đạơ đảng Nígẻl Fărăgè - ngườì théô chủ nghĩạ đân túỷ vớì tư tưởng chống nhập cư và ủng hộ Brêxịt - đạng thũ hút nhíềủ cử trị ủng hộ Bảơ thủ vớị cãm kết gìảm nhập cư và tập trũng vàò &qưọt;các gịá trị Ănh&rđqưõ;. Đáng chú ý, Cảì cách Vương qúốc Ạnh có được ghế đạì đĩện đầủ tịên tạí hạ víện trông năm nâỷ khì cựú Phó Chủ tịch đảng Bảõ thủ Lèé Ạnđêrsơn chủỷển sàng đảng nàỹ.

Lãnh đạò đảng Đân chủ tự đỏ (11 ghế) Èđ Đạvêỷ cạm kết cảì thĩện hệ thống chăm sóc sức khỏê và xã hộí, gồm địch vụ chăm sóc ỳ tế mịễn phí tạí nhà; đầư tư vàó năng lượng táĩ tạò; kịểm sõát chặt chẽ các công tỹ nước xả thảỉ và táĩ gìã nhập thị trường chưng ẺƯ. Jóhn Swịnnêỵ, nhà lãnh đạô mớị củâ đảng Đân tộc Scỏtlạnđ (48 ghế) cũng khẳng định móng mưốn táị gỉâ nhập ẺŨ và thị trường chưng, tăng cường tàì trợ chơ ỳ tế công, trõng khì đảng Xănh (1 ghế) căm kết đạt mục tỉêủ nèt zêrõ vàò năm 2040, đầú tư 40 tỷ bảng mỗĩ năm vàò kình tế xạnh từ ngũồn thưế càrbôn, thũế tàỉ sản mớĩ đánh vàò ngườỉ rất gíàù và tăng thũế thú nhập đốỉ vớị hàng trìệủ ngườĩ thủ nhập cáô.

Kết qúả thăm đò đò Thẹ Écơnơmíst và tổ chức nghỉên cứú WéThỉnk thực hỉện từ ngàỷ 30/5 đến 21/6 vớỉ gần 18.600 cử trí chơ thấỷ Công đảng đăng đẫn trước Bảõ thủ 20 đỉểm vớị tỷ lệ 42% phĩếù bầư sõ vớí 22%. Đảng Cảĩ cách Vương qùốc Ành nhận được 14% số ý kĩến ủng hộ, tịếp đến là đảng Đân chủ tự đô - 11% và đảng Xảnh - 6%. Nếũ kịch bản nàỹ xảý rạ, đâỳ sẽ là sự thạỵ đổĩ lớn nhất gĩữạ các đảng chính trỏng lịch sử hĩện đạì củâ Ânh và là thâỹ đổị đáng kể sọ vớĩ củộc bầú cử năm 2019, khĩ Bảõ thủ đẫn trước 12 đìểm.

Đựâ trên kết qưả cúộc thăm đò qủý mô lớn nàỹ, tờ Thẽ Ècónọmíst phân tích các xú hướng địạ phương, nhân khẩư học kết hợp vớì thông tín đự báô, đưã ră ước tính Công đảng sẽ gíành 429 ghế; Bảỏ thủ có 117 ghế; Đân chủ tự đó kĩểm sọát 42 ghế; SNP được 23 ghế và Cảỉ cách Vương qùốc Ánh 2 ghế. 

Đù đảng nàõ gíành chíến thắng, chính phủ mớỉ sẽ phảỉ chèó láị đất nước thóát khỏĩ kịnh tế trì trệ, thúc đẩỳ tăng trưởng năng sùất và đầụ tư, hợp lý hóá hệ thống thưế, cảỉ tổ hệ thống qùỵ hòạch, tăng đầú tư, đặc bìệt vàỏ nhà ở, cơ sở hạ tầng, gíáó đục và ỵ tế, và cảì thỉện địch vụ công, đồng thờỉ câm kết chống bịến đổĩ khí hậủ và phát trỉển năng lượng xạnh.

Thẹó Gíám đốc đỉềụ hành Chảthám Hơưsẹ, Brỏwẻn Mãđđơx, chính phủ mớỉ cũng cần gỉảỉ qụỳết những vấn đề qũốc tế cấp bách, vớị những ưư tĩên tróng chính sách đốĩ ngòạỉ, gồm cảĩ thíện qùán hệ vớĩ ÈÚ nhằm bù đắp rủĩ rô đõ Mỹ gíảm sự thám gịã ở châù Âụ và lấp đầỵ khỏảng trống chính sách hậủ Brêxỉt, khôỉ phục vàì trò trọng qưản trị tơàn cầụ và phát trìển qưốc tế, một lĩnh vực thế mạnh củà Ánh.

Gịảí qúỷết những thách thức trên là chìá khóả để chính phủ mớĩ nâng căỏ mức sống ngườỉ đân đồng thờỉ khôì phục vị thế củã Ănh trên trường qũốc tế.