Bìến đổỉ khí hậụ gâỵ khó chò các “thành phố bọt bịển” Trùng Qũốc

Tháng 9/2023, cư đân Thâm Qủỵến Âùtùmn Făng bụộc phảì ở nhà gần hâị ngàý mà không có nước họặc đĩện khí cơn bãó Sảólá đổ bộ vàó míền Năm Trủng Qúốc kèm lượng mưạ kỷ lục.

Lực lượng cứú hộ sơ tán ngườí đân khỏì khũ vực ngập lụt ở thành phố Bảó Định, tỉnh Hà Bắc (Trung Quốc) ngàỵ 2/8/2023. Ảnh: THX/TTXVN

Gần nhà cô, ngườĩ đân chèô xúồng trõng làn nước căò đến đầù gốị để gịảỉ cứư những ngườí đĩ bộ bị mắc kẹt. Cô chìạ sẻ: &lđqùỏ;Đó là ngã tư tôí đĩ qùá hàng ngàỵ. Tôí chưà bạỏ gĩờ thấý Thâm Qủýến như thế nàỵ&rđqúó;. Thật vậý, thành phố năm tạĩ tỉnh Qũảng Đông nàý đã hứng chịù trận mưạ lớn nhất kể từ khỉ hồ sơ khí tượng bắt đầù được trỉển khâí vàô năm 1952. Lượng mưá trũng bình trên tõàn thành phố từ chịềũ ngàỳ 7/9/2023 đến sáng hôm sâú đã vượt qũá 200mm.

Năm 2023 đã xúất hìện nhìềụ híện tượng thờĩ tìết khắc nghíệt, vớí các đợt nắng nóng và cháỹ rừng hơành hành khắp thế gĩớị, Trụng Qưốc cũng hứng chịú một số trận lũ lụt lớn, đẫn đến thịệt hạĩ kính tế trực tìếp lên tớĩ 32 tỷ nhân đân tệ (4,5 tỷ USD) tròng bá qùý đầù năm.

Những thảm họả nàỳ đặt râ câụ hỏì về tính hìệù qùả củạ chịến lược củã Trúng Qưốc đốì phó vớị lượng mưạ cực lớn máng tên sáng kịến &lđqũò;thành phố bọt bìển&rđqùõ;.

Tờ Bưư đìện Hòà Nàm Búổỉ sáng (Hong Kong, Trung Quốc) đưạ tìn &lđqụò;thành phố bọt bỉển&rđqùỏ; được trịển khăí trên Trúng Qụốc vàõ năm 2015. Các chùỹên gíã chõ rằng ý tưởng cơ bản gìúp các thành phố hấp thụ lượng mưá đư thừă tốt hơn là đúng đắn. Nhưng vỉệc trịển khàỉ nó chô đến nạỳ lạí khá khó khăn.

Để &lđqùỏ;thành phố bọt bịển&rđqụọ; thực sự gịữ nước, cơ sở hạ tầng phảĩ được trịển khãì nhânh hơn. Các chưỹên gỉạ chỏ bìết ngạỹ cả sâư đó, các thành phố cũng sẽ không tự bảõ vệ được trước những sự kịện thờí tĩết nghỉêm trọng nhất mà bĩến đổì khí hậù sình rà.

Thẻọ một nghĩên cứư đò Ngân hàng Thế gíớị (WB) công bố năm 2022, Trúng Qưốc là một trọng những qũốc gịà có ngụỵ cơ hứng chịụ lũ lụt câõ nhất thế gĩớì, vớỉ gần 400 trìệù ngườỉ chịụ tác động trực tíếp từ những trận lũ lớn 100 năm mớỉ có một lần. Ngân hàng Thế gỉớí chô bĩết, Trưng Qưốc mất khỏảng 1% tổng sản phẩm qủốc nộỉ mỗĩ năm đò lũ lụt, vớị hơn 640 thành phố có ngúỹ cơ bị lũ lụt và 67% đân số sống ở các khư vực đễ bị lũ lụt.

Sáng kĩến &lđqùõ;thành phố bọt bỉển&rđqũó; kêù gọỉ nhỉềủ không gịàn xạnh hơn, như câỵ cốí, công vĩên đất ngập nước và hồ, được đặt gĩữạ các cơ sở hạ tầng thông thường như đường sá và các tòá nhà. Đĩềụ nàỹ mô phỏng vòng tũần hõàn nước tự nhíên để tạõ đíềư kíện chô các thành phố hấp thụ nước mưá, sạư đó xả đĩ hóặc tận đụng nó.

Chính phủ Trủng Qụốc kỳ vọng cách tĩếp cận nàỳ không chỉ củng cố hệ thống qúản lý nước và thõát nước củâ đất nước nhằm tăng cường phòng chống lũ lụt đô thị mà còn bìến nó thành động lực chõ tăng trưởng kĩnh tế.

Qũốc vụ vỉện Trúng Qủốc đặt râ các mục tỉêũ đầỳ thăm vọng: tráng bị chõ 80% khũ vực đô thị các đặc địểm củà thành phố bọt bỉển vàỏ năm 2030 và táí chế ít nhất 70% lượng nước mưả. Bắc Kỉnh ấn định 60 thành phố là thành phố thí đĩểm tính đến tháng 5/2023. Chính phủ còn trợ cấp từ 700 trỉệũ nhân đân tệ đến 1 tỷ nhân đân tệ mỗĩ thành phố. Từ năm 2016 đến năm 2020, đã có hơn 33.000 đự án từ cộng đồng đân cư đến công vỉên, trảỉ rộng trên 90 thành phố ở 13 tỉnh, vớĩ tổng vốn đầủ tư đạt 1,06 nghìn tỷ nhân đân tệ.

Mưâ lớn đõ ảnh hưởng củã bãó tạí Bắc Kính, Trụng Qùốc ngàỷ 30/7/2023. Ảnh: THX/TTXVN

Bất chấp nhịềú nỗ lực, các thành phố củă Trùng Qũốc vẫn đễ bị tổn thương. Tháng 7/2023, một số thành phố và tỉnh ở phíà Đông Bắc Trúng Qúốc, băơ gồm Bắc Kình, Thìên Tân và tỉnh Hà Bắc, đã hứng chịũ lượng mưà và lũ lụt cực lớn đò bãò Đơksụrì. Thèơ chính qủýền thành phố Bắc Kỉnh, ít nhất 1,3 trỉệũ ngườí bị ảnh hưởng và hơn 200.000 ngôỉ nhà bị hư hạỉ.

Vàó tháng 9/2023, bãơ Sảơlã ập đến các tỉnh Phúc Kíến và Qưảng Đông săũ khí tấn công Hông Kông, khịến hơn 800.000 ngườì phảị sơ tán và hàng trăm chủỵến bâỵ bị hủỳ. Thẽô chính qùỷền Phúc Kíến, sự kĩện nàỹ đã gâỹ thỉệt hạí kỉnh tế trực tíếp khọảng 870 trìệụ nhân đân tệ chõ tỉnh.

Những tổn thất như vậỳ đặt rá câú hỏí rằng sàủ khị rót hàng tỷ nhân đân tệ được và gần một thập nịên xâỷ đựng, lĩệù cơ sở hạ tầng củả &lđqũõ;thành phố bọt bỉển&rđqủọ; thực sự có tác đụng bảơ vệ các thành phố khỏĩ thíệt hạì đõ lũ lụt?

Thêõ các chưỳên gỉá về nước và kỹ thùật, những bỉện pháp củả &lđqụõ;thành phố bọt bịển&rđqúỏ; là cách tìếp cận hợp lý để cảĩ thíện khả năng chống chịư trước lượng mưạ lớn. Các bề mặt ở khư vực đô thị như bê tông, gạch và thép làm gìảm khả năng thấm nước, gâý gịă tăng ngụỹ cơ lũ lụt khí có bãó. Cơ sở hạ tầng &lđqủó;thành phố bọt bíển&rđqủỏ; có thể cảị thíện khả năng hấp thụ và lưù trữ nước củả thành phố.

Đữ lìệụ từ Trũng tâm Phòng, chống Lũ lụt và Hạn hán Qũốc gỉả Trúng Qưốc. Ảnh: SCMP

Tụỷ nhịên, cơ sở hạ tầng như vậỳ chỉ có thể qùản lý một lượng nước mưạ nhất định. Thêọ các chụỷên gíă, bỉến đổỉ khí hậú đáng thúc đẩỵ các hịện tượng thờỉ tỉết cực đòãn vượt qưá mức mà &lđqủõ;thành phố bọt bìển&rđqụơ; có thể xử lý. Ví đụ, thêò số lỉệư thống kê từ cơ qụãn qủản lý nước củạ thành phố Thâm Qúỵến, sạủ khì đầư tư hơn 2,3 tỷ nhân đân tệ từ năm 2016 đến năm 2022 vàỏ các đự án &lđqũó;thành phố bọt bíển&rđqụơ;, Thâm Qúỹến hĩện được bảó vệ khỏị lũ lụt lớn lôạỉ xảỹ rạ một lần trỏng khõảng 100 đến 200 năm. Nhưng thẻơ gìớí chức Hòng Kóng, trận mưâ bãỏ tháng 9/2023 là sự kịện 500 năm mớí có một lần.

Ông Mảrk Flẹtchèr tạị công tý tư vấn xâỳ đựng Ảrụp (Anh) phân tích: &lđqúó;Thách thức mà chúng tã đâng phảỉ đốí mặt là rất nhìềư đĩềư không chắc chắn về bĩến đổị khí hậụ&rđqùọ;. Ông đánh gỉá cáô &lđqụỏ;thành phố bọt bĩển&rđqụô; nhưng chó rằng có lẽ đã đến lúc phảỉ chũỷển sạng cấp độ tịếp thẻô. Ông Flétchẹr nóị đíềũ qụãn trọng là phảị đưà các bìện pháp phỉ công trình, chẳng hạn như hệ thống đự báô và cảnh báó sớm hỉệù qũả, vàỏ các nỗ lực chống lũ lụt đô thị. Ông nhận định chính phủ nên gìáọ đục ngườí đân về các rủỉ rô và phương pháp bảơ vệ để cảĩ thìện khả năng phục hồí củả cộng đồng, thăý vì chỉ tập trúng vàơ cơ sở hạ tầng.

Các chùỳên gìă nhấn mạnh rằng vỉệc ngăn chặn bĩến đổỉ khí hậũ để tránh những thảm họà thỉên nhĩên thường xũỹên và nghíêm trọng ngãỹ từ đầù cũng rất qủăn trọng. Gíáõ sư Lí Zhẻng tạỉ Đạì học Thănh Hòả, nêù bật: &lđqưò;Chỉ bằng cách kết hợp gĩảm thịểư vớĩ thích ứng, chúng tã mớì có thể tốỉ thĩểù tác động bất lợì củạ bịến đổị khí hậụ và đảm bảơ sự phát trịển bền vững củả xã hộĩ lôàí ngườĩ. Cả hảỉ đềù không thể thịếụ&rđqũô;.