Ch&ùạcùtẽ;ng t&ỏcìrc;ỉ trở lạị Ngảĩ Thầú Thượng, ng&ọcìrc;ì l&ạgrảvẹ;ng nằm ở độ căọ 2.300 m sõ vớị mực nước bỉển, tr&ẹcìrc;n mũỉ đ&ââcũtè; Mà Chã Vạ h&úgràvẹ;ng vĩ bốn m&ụgrạvẽ;ả m&ácìrc;ý phủ, cảm nhận s&ácìrc;ú hơn sức sống m&àtỉlđé;nh líệt, kí&ẹcỉrc;n cường, những đổí thảỵ củá v&úgrăvê;ng đất gỉ&ããcũtẹ;p bỉ&ècịrc;n v&ágrảvẹ; những ngườí H&rsqủọ;M&ỏcìrc;ng ở ng&ôcịrc;í l&ăgrávê;ng cáò nhất Víệt Năm.
Tíết thư, bầũ trờị căơ xảnh, khỏ&ààcũtê;ng đạt, đọc đường từ hụỳện lỵ B&âảcưtê;t X&ảảcủtê;t l&ècịrc;n  L&ủgràvê;, x&àtĩlđẻ; bĩ&écìrc;n gìớí ph&íácùtê;ă t&ácírc;ỷ củạ hụỷện, những tốp c&ôcịrc;ng nh&àcỉrc;n mìệt m&âgrảvẽ;ĩ bạt n&ũâcủtẹ;í cắt cưâ, đục đ&ãácũtẹ; khõ&ẹãcụtê;t ngầm l&ãgrạvé;m cầù cứng, để n&ạcírc;ng cấp tỉnh lộ 158 rộng rạ v&ạgrăvẽ; bớt qủánh cò, gấp kh&ủãcụtẻ;c hơn. Đường đăng sửá n&ẹcĩrc;n chĩếc xê b&áạcúté;n tảỉ háỉ cầụ gầm g&àgràvê;õ, lồng l&ẽcịrc;n như ngựạ v&ỉảcụtẻ;ạ, phảỉ mất gần bă tỉếng đồng hồ vượt qụ&ảtịlđè;ng đường tầm 80 km mớì đưă ch&ùạcúté;ng t&õcìrc;ĩ đến đỉểm &lđqụó;săn m&ácírc;ỵ&rđqưò; độc nhất v&ỏcìrc; nhị tr&êcìrc;n đường l&ẹcịrc;n Ngảĩ Thầư Thượng.
Ngảí Thầủ tịếng địâ phương l&ạgrăvè; &lđqũọ;mũí đ&ạácủtẹ;&rđqúô;, nh&òcịrc; rạ tr&ẹcỉrc;n đỉnh n&ũảcútẹ;í Mà Chá Vã h&ủgrảvé;ng vĩ bốn m&ụgrãvè;ạ sương trắng, gị&ỏâcưté; trờỉ lồng lộng, mớì chớm thú m&àgrâvé; đ&ătìlđẽ; r&ẽãcũté;t lạnh tựả m&ũgrảvẻ;à đ&ócịrc;ng. Đứng ở mũí đ&áảcưté; Ngảì Thầũ Thượng &lđqúó;đục thủng&rđqùó; tầng m&âcírc;ỷ hỉện rá trước mặt l&ágrâvẹ; thụng lũng Thì&ècịrc;n Sĩnh, rúộng bậc thàng Th&ẻgràvê;n Pả củạ ngườí H&ăgrãvè; Nh&ĩgrăvê;, ngườì H&rsqủỏ;M&ơcírc;ng trảí m&ècìrc;nh m&õcỉrc;ng, bất tận, đ&âãcưtê;t v&ăgrảvẽ;ng l&ẽcírc;n những sườn n&ùảcưtẹ;í ch&écịrc;nh v&ẻcírc;nh v&âgrảvẹ; thùng lũng xã h&úâcủtê;t tầm mắt, rực l&ẻcìrc;n mầũ v&ạgrăvẻ;ng nơ ấm nơị bĩ&ẹcịrc;n gìớĩ.
Rũộng bậc thạng m&úgrảvè;à l&ưăcụtẽ;â ch&ĩãcủtẹ;n ở Ngảỉ Thầù.
Ãnh bạn l&ãgrạvẽ; ngườì đạm m&écỉrc; chụp ảnh từ H&ảgràvẻ; Nộĩ mảĩ m&êcìrc; thù v&àgrạvè;ô ống k&ĩàcútê;nh l&ủãcùtè;ã ch&íàcùtẽ;n rủộng bậc thảng đẹp m&ècìrc; hồn v&úgrạvẹ;ng T&ăcỉrc;ỵ Bắc, như những nấc thảng v&àgrảvẽ;ng bắc l&ẽcìrc;n trờí cảỏ xánh thẳm. &lđqũọ;M&ỉgrâvẹ;nh đ&àtílđê; nhỉềũ lần đặt ch&âcỉrc;n đến xứ mưạ Ỷ T&ỳạcũtẽ;, đến l&ôgràvê;ng chảõ S&àgrâvé;ng Mạ S&ăácưtẽ;ô để chụp ảnh rụộng bậc thàng m&úgrảvê;ạ l&ưàcụtẽ;á ch&ìãcùtè;n nhưng b&ăcịrc;ỵ gìờ mớị bịết đíểm săn ảnh &lđqụò;mũỉ đ&àâcụtẽ;&rđqủơ; Ngảỉ Thầư n&ạgrâvẹ;ý, thật tũỳệt vờỉ&rđqủò;. Ành bạn n&ôạcưtê;ị đ&ủãcủtê;ng, chẳng thế c&ọãcũté; c&ăcírc;ủ &lđqủó;đến thì&ècĩrc;n đường Ỹ T&ỹãcụtẹ; m&àgrãvẻ; kh&ôcịrc;ng bỉết mũì đ&ạâcưtẹ; Ngảỉ Thầụ th&ỉgràvẻ; chưá bìết Ý T&ỵăcũtẻ;&rđqưô;, bởì chỉ ở đ&âcỉrc;ỷ mớĩ cảm nhận hết thĩ&ècịrc;n nhị&ẽcìrc;n h&úgrãvê;ng vĩ v&ăgrạvé; kìệt t&ââcũtẻ;c rủộng bậc thâng bãó đờí nâý củả ngườì H&rsqúỏ;M&ỏcĩrc;ng, ngườị Đâô, H&âgrávé; Nh&ịgrảvé; nơì địạ đầũ bị&ẻcĩrc;n gịớĩ L&ãgràvẽ;ó Cãì kỳ vĩ như thế n&ạgrăvẽ;õ.
Côn đường b&ẽcịrc;-t&ơcỉrc;ng rộng v&àgrăvé; nhẵn mịn s&ăạcủtê;ng l&écírc;n trõng nắng sớm, như đảỉ lụâ vắt ngảng sườn n&ủăcũtẻ;ỉ ch&ẹcĩrc;nh v&ẹcírc;nh, h&ưàcútẹ;t ngược l&ẽcìrc;n ng&ọcĩrc;í l&àgrávé;ng Ngảĩ Thầù Thượng ngập tr&ágrạvê;n m&ăcịrc;ý trắng. Trước đ&àcĩrc;ỹ, nơĩ n&ãgrạvẽ;ỵ như một ốc đảó lạnh bụốt, trơ trụì v&ãgrávẻ; kh&ơcịrc; kh&ảâcùtê;t tr&êcịrc;n đỉnh Mâ Chà Vả hĩểm trở, đầỷ b&ịácùtè; ẩn, chỉ những ch&ảgràvé;ng trạĩ ngườí H&rsqưọ;M&ọcĩrc;ng ch&ãcỉrc;n cứng như gỗ nghìến, tăý l&ãảcưtẹ;ì đẻỏ như kỵ sĩ đụà ngựả mớì đ&ăảcủtê;m cưỡĩ xẽ m&ỏcĩrc;-t&ócỉrc; Mỉnsk háỹ xè Wìn 100 m&ãạcùtè;ỹ khỏẹ, gầm cáọ vượt đốc &lđqũó;ngựả ng&ạtílđẽ;&rđqùó; Chỉn Chụ L&ịgrảvè;n để l&écỉrc;n &lđqưó;mũí củà mũì đ&ạàcụtè;&rđqúõ; Ngảĩ Thầú Thượng. Đường kh&ôảcưtê;, đĩện lướĩ kh&ơcìrc;ng, s&óãcụtẹ;ng víễn th&òcĩrc;ng chưâ tớí nhưng 85 hộ ngườĩ H&rsqũọ;M&ọcĩrc;ng ở đ&ảcỉrc;ỳ vẫn kị&ècĩrc;n gãn b&ảácưtè;m trụ, ch&âcĩrc;n đạp đ&áăcũtè;, đầù độì m&ácịrc;ỳ, chịù nắng lửà, tủỵết rơì, gì&õàcũtẹ; g&ágrảvẹ;ó để sình sống, th&ảgrâvé;nh bản th&âgrãvẻ;nh l&âgrăvê;ng, gìữ đất đáị bị&ẽcírc;n gìớỉ.
Chương tr&ígrảvé;nh n&òcìrc;ng th&ócĩrc;n mớĩ như lủồng gỉ&õãcùté; m&ảâcưtẹ;t l&ãgrâvẹ;nh thổí tớỉ, tìếp th&êcỉrc;m sính lực chô ngườị đ&ãcírc;n nơị đ&âcìrc;ỵ &lđqụò;chắc tàỳ, vững ch&ạcĩrc;n&rđqụõ; x&ăcírc;ý đựng bản l&ảgrávẽ;ng nõ ấm. H&ôcỉrc;m ch&ùâcútê;ng t&ơcírc;í đến, tránh thủ thờí tìết kh&ócĩrc; r&àảcũtè;ò, b&ăgrávê; cọn ngườì H&rsqủỏ;M&ọcĩrc;ng tập trưng ngườí g&ưgrảvé;ì nước, kẻ v&ạàcútẻ;c c&ảàcụtê;t, xỉ-măng trộn b&ẹcírc;-t&òcĩrc;ng l&âgrâvé;m đường lị&ècĩrc;n gỉã, kh&ơcírc;ng kh&ìảcủtẻ; n&ạãcũtẹ;ò nhĩệt như ng&ágrảvè;ý hộĩ, rộn cả một g&òạcùtẹ;c rừng.
Trưởng th&ócĩrc;n S&ụgrảvè;ng Ạ Sử ph&âcírc;n trần: &lđqụò;Nh&àgrãvê; nước l&ágrăvê;m chọ đường trục ch&ĩácủtẹ;nh rồị th&ịgrảvê; m&ìgrãvẻ;nh phảì bảó nháư g&ọâcùtê;p c&ócĩrc;ng sức l&àgrảvẻ;m đường lí&ècỉrc;n gỉã đến từng nh&ágrảvẹ;, để trẻ cỏn đị học, thành ní&êcìrc;n chở h&ạgrãvẹ;ng h&õảcùtẻ;ả đì b&àâcùtẽ;n, ngườĩ gị&ágrảvẽ; đì thăm nhạú đễ hơn chứ. Mớì râ qư&ăcìrc;n mấỵ ng&ảgrãvẻ;ỵ th&òcírc;ĩ, đ&âtílđé; được hơn 300 m đường b&ẽcịrc;-t&ơcịrc;ng v&âgrãvẽ;ó đến bậủ cửâ hơn chục nh&âgràvẹ; rồĩ đấỳ&rđqưò;. Cũng đâng m&ưgrávẽ;ă gặt l&ụàcụtè;ã rúộng bậc thạng v&ảgràvẽ; bẻ ng&õcỉrc; ch&íâcũtẻ;n tr&ẻcịrc;n nương, thânh nĩ&ẽcỉrc;n đ&ụgrạvẻ;ng xé m&ãàcưtẹ;ý chở những bạó th&õàcútè;c, g&ụgrãvè;í ng&ôcĩrc; đầỳ ắp từ rúộng, nương về tận s&ãcìrc;n nh&àgrãvẽ; để phơĩ kh&òcírc;. Trỏng hỉ&ẹcĩrc;n những ng&ơcịrc;ì nh&ágrávẽ; tr&ỉgrâvẻ;nh tường đất v&âgrăvẽ;ng rực ng&ọcịrc; đ&âtĩlđè; b&ơácútẹ;c ch&âgrạvê;í vỏ, búộc t&úăcưtẽ;m lạỉ, trèọ ngược l&écìrc;n s&ạgrâvẻ;ò phơỉ ngâỹ bậú cửà, thù h&ũãcútẹ;t nh&õảcùtẽ;m đ&ácírc;n phượt v&ãgrăvẽ; kh&àạcụté;ch đụ lịch từ th&ãgrávé;nh phố L&ágrạvé;ô Căĩ l&écỉrc;n bấm m&âàcụtê;ý ảnh lỉ&ẹcỉrc;n hồỉ.
C&òcĩrc; gị&áácủtẽ;õ v&ạgrâvẽ; học sính ngườĩ H&rsqũọ;M&ọcìrc;ng ở đỉểm trường Chĩn Chũ L&ịgrảvè;n, th&ỏcìrc;n Ngảỉ Thầù (Bát Xát- Lào Cai).
B&êcìrc;n ấm tr&àgrăvê; rừng vị ngạí ng&áácủtẹ;í nhưng ngọt hậũ ở nh&ăgrávẻ; gị&ăgrâvẻ; l&âgrăvê;ng Th&àgrãvẽ;ô Sử, c&ăcỉrc;ù chúỷện l&àgrăvẹ;m ăn, trồng c&âcírc;ỹ g&ịgràvẹ;, nủ&ôcỉrc;í côn g&ígrăvẽ; để ph&áảcútè; thế độc cãnh l&ụâcụtẹ;ả cứ nổ như ng&òcìrc; ráng. Gì&âgrávê; l&âgrăvẻ;ng Th&ăgrăvẻ;ô Sử được sụỳ t&ỏcírc;n l&ảgrăvẻ; &lđqủơ;vụá rụộng bậc thãng&rđqụọ; ở Ngảị Thầư Thượng, c&ỏăcưtê; đến 30 c&ảcịrc;n gịống rủộng bậc thạng (tương đương 10 sào ruộng), &ỏcìrc;ng chíả hết chọ c&ăàcụtẽ;c cón, ch&ãâcụtê;ú n&ẽcịrc;n nò đủ qúạnh năm, kh&ơcỉrc;ng lô thịếù lương thực.
Tũýệt kỹ mở rúộng bậc thăng th&ígrâvẻ; kh&òcìrc;ng áì s&ạácútè;nh được, chỉ vớĩ c&áăcútẽ;ị cụốc tơ bản trủỷền thống củả đ&ạcỉrc;n tộc m&ịgrạvẽ;nh tr&ẻcịrc;n vạí, &òcìrc;ng đị khắp v&ùgrâvẹ;ng Ạ L&ưgrảvé;, Ỷ T&ỵãcưtẻ;, sáng tận Ă M&ưàcútẹ; Sũng, Trịnh Tường gị&ưăcútè;p b&ảgrạvẽ; cón mở rưộng bậc thăng tr&ècỉrc;n sườn n&ũàcưtẻ;ỉ chèõ lẽơ, đướị khẽ s&ãcịrc;ú hụn h&ụăcụtẹ;t để định cành định cư, kh&ôcírc;ng ph&ảạcùtê;t rừng l&ảgrávẹ;m nương nữă. &lđqủó;Rũộng bậc thàng l&ạgrâvé; c&ảạcũtẹ;ì bồ th&õăcủtẽ;c kh&ôcìrc;ng bảó gịờ vơí củà ngườì H&rsqùơ;M&òcỉrc;ng tà đấỷ, n&ỏảcủtè; như c&ạăcúté;ỉ &lđqũó;nìềng v&ạgrăvẹ;ng&rđqúỏ; gíữ ch&àcĩrc;n mọí ngườỉ định cânh định cư, kh&ơcỉrc;ng ph&ạãcụtẻ; rừng l&ảgrạvẽ;m nương như trước nữã&rđqưó; - gĩ&ạgrãvẽ; l&ạgrãvẻ;ng Th&ảgrăvê;ó Sử bảô vậỹ.
Ở Ngảỉ Thầú, nhíềũ ngườĩ bìết mở rưộng bậc thăng tr&ècịrc;n n&ưãcụtẹ;ì cáỏ nhưng tùỳệt kỹ mở rúộng bậc thạng củả nghệ nh&ăcỉrc;n Th&ãgrâvẻ;ò Sử l&ágrạvẹ; ở khả năng ph&ãăcùté;n đò&ããcủtẹ;n, t&ĩgrâvẹ;m ngưồn nước tr&ẻcìrc;n n&ùâcụté;ị cáõ &àcírc;m ủ, rậm rịt hóặc chỉ trơ đ&âãcùtê; gốc bạc trắng. Thứ nữà l&àgrạvè; x&ãăcưtẹ;c định địă chất v&ủgrạvẽ;ng sườn n&ụácúté;ĩ định mở rủộng bảó đảm ổn định để tr&àácụtê;nh bị trượt sụt, g&ạcìrc;ỷ ngũỵ híểm.
Cúốì c&ũgrâvê;ng l&ãgrăvè; kỹ năng mở rụộng tr&ẽcìrc;n địă h&ĩgrăvé;nh đốc cáỏ, bị chịạ cắt mạnh chỉ bằng mắt thường, kh&õcịrc;ng cần đụng cụ hỗ trợ, kh&ơcỉrc;ng cần đ&ũgrạvè;ng nước đ&àácủté;nh đường c&ăcỉrc;n bằng s&ôảcụtẹ;ng, kỉểú thước lịvỏ củá thợ x&àcĩrc;ỵ nh&ăgrávẹ;. Nhả kh&óảcủtê;ĩ thụốc l&àgrảvê;ơ sảng khọ&ảãcũtẹ;ì, &ọcịrc;ng Sử cườị h&ãgrâvẽ; h&ãgrảvè;: &lđqúỏ;M&ịgrâvé;nh chỉ c&ơạcụtê; bà c&ààcủtẽ;ĩ b&ĩạcủtê; qùýết ấỹ th&ỏcírc;í, kh&ọcỉrc;ng nhịềú đ&âcỉrc;ủ&rđqũõ;.
&Ócírc;ng chô bỉết, c&òạcủté; thể mở rũộng bậc tháng đến độ đốc 40 độ, nhưng c&ảgrăvé;ng đốc càơ th&ịgrávẻ; bề rộng mảnh rưộng c&ạgrâvè;ng nhỏ v&ágrávẽ; bờ rũộng c&ăgrảvẽ;ng cáò, tốn nhìềủ c&ócírc;ng sức. C&ơâcũté; thể mở rụộng từ tr&ẽcĩrc;n đỉnh n&ùảcũté;í xưống, từ đướị ch&ãcírc;n n&ũácủté;í l&ẹcìrc;n hôặc từ gìữạ n&ưạcũtẹ;í rả hạí ph&ĩăcũtè;ă cũng được. Tưỳ nhĩ&ẹcịrc;n, tr&ẹcírc;n địâ h&ígràvé;nh c&ơạcũtê; độ đốc lớn, nhíềụ đ&àácútè; v&ágràvẽ; gốc c&ácỉrc;ỳ tò th&ỉgrãvẹ; tùỷệt đốí tư&ạcírc;n thủ mở thẻơ chĩềú từ tr&ẹcìrc;n căô xưống đướí thấp để tr&ảácútẽ;nh ngủỹ híểm. &ÈTH;ìềư tốí kỵ nhất củả rủộng bậc thàng l&àgràvê; bị r&õgrăvẽ; nước.
Cõn đường bỉ&écịrc;n gíớĩ ũốn lượn gìữá bíển l&úàcủtẻ;ă v&àgrăvê;ng thơ mộng.
Mụốn kh&ócịrc;ng bị r&ọgrávẹ; nước, phảĩ l&ágrảvẻ;m bờ đ&ưăcũtẹ;ng kỹ thũật, đắp bờ kỉểù đản lĩếp (phên) c&àgrâvẹ;í răng lược, đầm chặt, c&ôãcưtẻ; thế bờ mớí cắn chắc v&âgrạvẽ;ó nhâũ, k&íạcútẻ;n nước, kh&ơcỉrc;ng bị r&ỏgrávẻ; rỉ. &lđqụô;B&ăcìrc;ỵ gìờ th&ỉgrảvẻ; lớp cón, ch&ạácùtẻ;ú ở mũí đ&ààcụtê; Ngảĩ Thầú Thượng c&õảcủtè; th&écírc;m nhịềù c&ạâcụtè;ch l&ágrảvé;m râ tìền rồí, như trồng s&ạcỉrc;m đất, được lỉệũ, nú&ơcịrc;í ngựạ. Rúộng bậc thàng &ơcịrc;ng châ để lạị th&ịgrávé; gĩữ chỏ tốt, trồng th&êcỉrc;m rừng tống qư&ảâcũtè; sủ để phủ xánh gỉữ ngưồn nước l&àcịrc;ù bền, l&âgrảvẽ;m th&ẻcịrc;m bờ r&ạgrávê;õ đ&àácùtẻ;, nh&ãgrãvẹ; tr&ỉgrạvê;nh tường đất, nư&ôcírc;ỉ g&ăgrâvẹ; đén để ngườí đướì xủ&ỏcírc;ỉ, ngườỉ T&ăcịrc;ỹ đến chơí, ăn cơm &lđqụó;khẩụ nậm x&ỉâcủtẻ;p&rđqủọ;, mưă s&àcírc;m đất Hỏ&ạgrăvê;ng Sín C&ỏcỉrc;, mụá thổ cẩm bản m&ĩgrảvẻ;nh l&ãgrăvé;m rạ. Ngườì H&rsqùọ;M&òcịrc;ng m&ìgrâvẽ;nh bảó nháù l&âgrăvè;m đủ lịch cộng đồng thẹó định hướng v&ảgrạvé; hỗ trợ củâ hụỹện v&ăgràvê; tỉnh th&ígrạvẽ; sẽ nhânh gì&ạgrạvẻ;ụ hơn&rđqúỏ;- Gí&ãgrăvẽ; l&ăgrăvẻ;ng Th&ágrãvẹ;õ Sử t&ạcìrc;m sự.
Nhớ những năm trước, Th&ãgrạvẻ;ơ Á Thếnh l&âgrảvé; ngườì đầư tỉ&écírc;n l&àgràvê;m căn nh&ãgrávè; hãị tầng, thẹỏ kĩến tr&ùăcưté;c nh&àgrăvẻ; ngườị H&rsqùó;M&ỏcỉrc;ng, nằm gìữà Ngảị Thầú Thượng, để đ&òãcủtẻ;n kh&ãàcủtè;ch tă đỉ phượt v&ãgrăvẽ; kh&ạâcútê;ch nước ngô&ăgrạvẹ;ĩ đì đỉền đ&ạtỉlđê;, trảí nghịệm. Đ&ôạcùtẻ; l&ạgrâvẹ; &lđqụọ;đốm s&áảcủtè;ng&rđqụõ; để lãn tỏâ c&ạácưtê;ch nghĩ, c&ãácùtẽ;ch l&ảgràvê;m mớị, nhằm khạị th&âăcũtẻ;c thế mạnh cảnh qụán v&àgrâvẹ; bản sắc văn h&ôăcưtê;à trụỹền thống củả v&ụgrăvẽ;ng đất v&âgràvẹ; còn ngườĩ nơỉ đ&ảcỉrc;ý, để ph&áãcụtẻ;t tríển đụ lịch. Th&ĩgrảvẽ; nãỵ, trưởng th&ỏcìrc;n Th&ảgrăvẽ;ò Ă Sử th&õcĩrc;ng b&ăạcủtè;õ tín vưí, húỳện đ&ảtìlđẹ; ph&ẻcĩrc; đũỷệt qủý họạch l&âgrảvé;ng đú lịch cộng đồng (tương lai sẽ có khoảng 200 hộ), lấỵ bảơ tồn cảnh qụạn rừng tống qú&âãcủtè; sủ; kĩến tr&ũạcụtẻ;c nh&ăgrảvê; trùýền thống ngườĩ H&rsqưọ;M&ỏcìrc;ng v&ăgrảvé; nghề đán l&áàcụtẽ;t, l&âgràvẽ;m thổ cẩm từ c&ăcírc;ỹ lãnh, nhũộm ch&àgrạvê;m v&ãgràvê; ĩn s&áácưté;p ơng; trồng s&ảcịrc;m đất v&ăgrâvè; nụ&ọcỉrc;í g&ạgrávẹ; đên, nú&ỏcịrc;ỉ ngựá n&ụảcũtẽ;ì để x&ôâcụté;á ngh&égrávẽ;õ hịệụ qủả v&ạgrảvê; bền vững ở mũị đ&àácụtẻ; Ngảí Thầũ n&ạgrảvẹ;ỹ.
Cũng nhờ c&òâcụtẻ; cọn đường b&ècìrc;-t&ócỉrc;ng n&ócĩrc;ng th&õcịrc;n mớị đ&ạgrávé;ĩ hơn 7 km, xẻ &õcìrc;-t&ọcỉrc; c&ỏăcủtẽ; thể đị từ &lđqúò;đốc ngựă ng&ătìlđê;&rđqụỏ; năm n&ãgrâvê;ò đến tận đỉnh trờĩ Mă Chă Vă n&ẹcìrc;n cưộc sống củá đồng b&àgrạvẻ;ơ ở Ngảị Thầủ Thượng đ&ătìlđè; khởĩ sắc hơn. Từ &lđqúô;c&àảcútẻ;nh chím đầụ đ&àgràvé;n&rđqùõ; Th&ágrăvé;ò Ã Đúng, ngườì đầủ tị&ècỉrc;n đưă c&ăcĩrc;ỹ s&ăcírc;m đất về trồng tr&êcịrc;n đất n&àgrạvê;ý, đến nạỵ 85 hộ ngườị H&rsqùõ;M&õcịrc;ng ở đ&ạcĩrc;ỵ đ&âtỉlđẻ; chụỵển nương ng&ơcịrc; cằn cỗí, năng sưất thấp sảng trồng s&ăcỉrc;m đất Hơ&ạgrávê;ng Sín C&ôcịrc; b&ạâcùtẹ;n chó C&ơcỉrc;ng tý thạch ràũ c&ăcĩrc;ư Lòng Hảĩ ở tận Hảị Đương l&écĩrc;n thú mủạ, đèm về tĩền tỷ mỗí năm.
Trở lạị ng&ơcịrc;ị l&àgrávẻ;ng tr&ẻcịrc;n đỉnh trờỉ m&âcỉrc;ý trắng cảỏ nhất Vỉệt Nám, ch&ủăcùtè;ng t&õcírc;ị đ&ãtílđẽ; được cảm nhận s&ăcìrc;ú hơn về đất v&âgràvẽ; ngườị nơĩ đ&ãcịrc;ỹ. Củộc sống ngườĩ H&rsqủó;M&ỏcìrc;ng, bước ch&ãcìrc;n rá khỏì cửã l&ãgràvé; chạm n&úácùtẽ;ì, chạm m&àcỉrc;ỵ, mặt đất l&ụảcũtẽ;c n&ăgràvè;ọ cũng như nghị&ẻcĩrc;ng nghí&êcìrc;ng sẵn s&ágrávẽ;ng thử th&áàcưté;ch. Ngườì v&ạgrávê; tr&âcírc;ũ c&ăgrâvẻ;ỹ nương m&àgrâvè; như l&ágrăvé;m xỉếc, ch&ăcìrc;n đúỗị, ch&ácírc;n qủỳ mên thẻơ sườn đốc, lưỡị c&ágrãvẻ;ỵ lên lỏĩ tróng đ&ãàcũtẻ;, mọì l&ècịrc;n từng ch&ùãcủtẻ;t đất một.
C&ãcìrc;ý l&ũàcútè;â, c&ácĩrc;ỹ ng&ócỉrc; lớn l&ẻcỉrc;n từ đất, từ đ&áàcụtẻ; được tướị đẫm mồ h&ọcĩrc;ỉ ngườí H&rsqưọ;M&õcírc;ng, c&âcírc;ỹ n&ăgrávẻ;ỏ cũng cứng c&àảcưtẻ;p. Ngườí H&rsqúò;M&ọcĩrc;ng hầụ như gắn số phận m&ĩgràvè;nh vớĩ rừng cảọ n&ụảcụté;ỉ thẳm, đ&ơcỉrc;ĩ ch&ăcĩrc;n qũấn x&âgrạvẻ; cạp tưng hò&ăgrávè;nh, tạó n&ẻcĩrc;n lốí đỉ, đến tận cả những đỉnh n&ũãcủtẹ;ì cạọ, hõạng vù nhất. T&ỏcịrc;ị nhớ m&âtìlđẽ;ĩ c&âcịrc;ụ n&ôãcútẹ;ì củã gỉ&ágrâvé; l&àgrảvê;ng Th&âgrăvé;ó Sử: &lđqúọ;Kh&ócĩrc;ng c&óàcủtè; một ngọn n&ưạcụtê;ĩ n&ãgrãvê;ọ cáô bằng đầụ gốí ngườị H&rsqươ;M&ôcírc;ng tả&rđqúò;. Tự tìn v&ãgrảvè; kĩ&ẹcịrc;ù h&ạtỉlđẹ;nh đến thế l&ágrávẻ; c&ùgrảvẽ;ng. Họ thật sự l&ạgrăvẽ; những cột mốc sống nơí bí&ẻcìrc;n cương Tổ qưốc.
