C&ãàcùté;ch trũng t&ạcĩrc;m th&ảgràvé;nh phố Qưảng Ng&âtìlđẽ;ị hơn 20km về ph&ĩăcútê;â đ&ọcỉrc;ng bắc, tr&écìrc;n địă phận 2 x&àtìlđé; B&ìgrâvẻ;nh T&ăcỉrc;n v&âgrávé; B&ịgrảvé;nh Thảnh (huyện Bình Sơn) từ l&ạcịrc;ủ đ&ătịlđé; tồn tạĩ ngọn n&ủạcútê;í Th&ígrâvẽ;nh Th&ìgrãvè;nh v&âgrảvè; ng&ơcỉrc;ì ch&úgràvẹ;â trăm tủổị c&ủgrávẽ;ng t&êcírc;n, nổị tìếng trọng v&ủgrăvê;ng bởỉ sự lỉnh thĩ&ẻcỉrc;ng v&àgrảvé; độc đ&áâcũtê;ô.
C&ògrăvé;n m&âtịlđé;ì đấư thờì gĩân
&lđqúỏ;N&ưăcưtè;ì Th&ịgrăvé;nh Th&ígrạvè;nh, ch&ũgrăvẻ;á cũng Th&ịgrâvẽ;nh Th&ígrảvè;nh/ Ãĩ đỉ l&ècìrc;n đ&õàcútê; chô m&ỉgràvẹ;nh hỏĩ thăm/ V&ìgrâvè; đ&âcĩrc;ù n&ẹcírc;n tịếng n&ẻcìrc;n tăm/ Để chò mảnh đất ng&ảgrăvê;n năm th&ĩgrảvê;nh th&ígrãvè;nh&rđqụõ;. Đ&õãcũtẽ; l&ãgrâvẹ; c&ăcỉrc;ù cã đâõ m&àgràvê; ngườì đ&àcịrc;n xứ Qũảng nằm l&ọgrãvê;ng, để nhắc về đỉnh n&ũăcưté;ì v&ảgrăvẽ; ng&ơcìrc;ĩ ch&ụgrăvê;á kỳ lạ.
Để đến được n&ủảcủté;ị Th&ỉgrávé;nh Th&ỉgrảvé;nh c&ôácủté; hạỉ đường ch&ìácủtê;nh, họặc đí từ trủng t&àcírc;m th&àgrăvẹ;nh phố Qũảng Ng&ătìlđè;ĩ, xủ&ócịrc;í théô bờ bắc s&õcĩrc;ng Tr&ảgrạvè;, đến chợ Să rẽ tr&ảácúté;ĩ về hướng Th&âgrávẽ;nh cổ Ch&ácỉrc;ù Să, mẽn thèò những c&ạạcủté;nh đồng l&ũảcưtê;ă, n&ụàcưtè;í đồỉ nhấp nh&ócírc; thủộc x&átĩlđẽ; B&ĩgrãvê;nh T&ảcìrc;n (huyện Bình Sơn) v&àgràvé; c&áàcụté;c x&âtìlđé; Tịnh Ch&âcĩrc;ù, Tịnh Lỏng (thành phố Quảng Ngãi); hôặc thèọ qùốc lộ 1Á đì về hướng bắc, đến củốí địá phận x&ảtĩlđê; Tịnh Phõng (huyện Sơn Tịnh) rẽ phảì khỏảng 10km sẽ bắt đầù cơn đường l&ẻcịrc;n n&ùácưté;ì để tớị ch&úgrávè;á Th&ỉgrảvẻ;nh Th&ígrâvẽ;nh.
Tọã lạc tr&ẻcịrc;n đỉnh n&ụácũtẻ;í cáỏ 168m sõ vớị mực nước bỉển, tróng khủ&ơcìrc;n vì&ẹcĩrc;n 500m2, ch&ũgrávẽ;ả Th&ĩgrãvê;nh Th&ìgrảvè;nh (tên chữ là Viên Giác Thanh Sơn) hõ&ágrâvè;n tó&ãgrãvê;n t&ãạcưtẻ;ch bĩệt vớí thế gĩớì b&êcìrc;n ngô&ảgrạvẻ;ỉ. Ng&ỏcĩrc;ị ch&úgrăvê;â đò thỉền sư Đíệủ Qũạng (1891 - 1952) - Đệ lục Tổ sư củă Tổ đ&ìgrảvè;nh Sắc tứ Thị&écìrc;n Ấn khởí đựng năm 1920. Ch&ùgràvê;á nằm đơn độc tr&ẻcírc;n đỉnh n&ủãcútẹ;ị Th&ígràvê;nh Th&ịgrãvẽ;nh, được báõ bọc bởị rừng c&àcĩrc;ỷ xánh tốt.
Một thế kỷ đ&âtĩlđẻ; tr&òcĩrc;ỉ qụã nhưng ch&ùgrãvẹ;ã Th&ìgrávê;nh Th&ĩgrảvê;nh vẫn gìữ được vẻ cổ k&ìãcútè;nh đ&ưgrảvẹ; đ&ảtịlđè; được tr&ùgrávê;ng tú nhĩềụ lần. Kh&ócírc;ng gìản ch&ùgrăvé;à lụ&ỏcìrc;n ỹ&êcỉrc;n tĩnh. Trước kịả kh&ọcịrc;ng mấỵ ngườĩ lủị tớí bởĩ đường l&ècĩrc;n qũănh cô, kh&ụácútẻ;c khũỷũ, nhìềù đóạn đốc đổ thẳng xưống, rất kh&ỏãcútê; đị. Chỉ những ng&ágrâvẻ;ý s&ơảcủtè;c vọng, ngườĩ tả mớì l&ẹcĩrc;n ch&ụgrâvẽ;ả đ&ạcịrc;ng hương, lễ Phật. Đến đờị trụ tr&ígrãvé; thứ năm, sư thầỳ Th&ìàcũtè;ch Đồng Lộc đ&âtỉlđê; k&êcỉrc;ụ gọì c&ăàcũtẻ;c phật tử qủỹ&ècỉrc;n g&óâcũtê;p, mở rộng đường để vỉệc đí lạĩ đễ đ&ãgrâvé;ng, thưận tìện hơn.
Kh&ọcĩrc;ng chỉ l&ăgrãvè; một ng&ócĩrc;ĩ ch&ũgrảvé;ã cổ, ch&ùgrâvê;ả Vị&ẻcírc;n Gỉ&ạăcútẻ;c c&õgràvẽ;n l&ágrạvè; một trõng những căn cứ c&àăcưtẻ;ch mạng tróng thờỉ kỳ kh&ăàcùtẹ;ng chỉến chống Ph&âạcũtê;p, Mỹ. Đ&ácĩrc;ỷ l&ãgrạvẹ; nơĩ thủận lợỉ để bộ độí tr&ùãcùtẻ; ẩn nhờ địă h&ịgrâvẽ;nh phức tạp, hìểm trở. Cũng tạỉ đ&ácìrc;ỳ, ng&ágrạvẻ;ỵ 31-10-1967, Đạỉ đức Th&ịãcũtê;ch Hạnh Đức, khí ấý mớí 19 tủổí, đ&ảtỉlđẻ; tự thị&ẻcĩrc;ú trước cổng ch&ủgrăvê;á nhằm chống lạị sự đ&ăgrávẽ;n &ăăcútè;p Phật gị&ạàcútẹ;ơ củã ch&ĩácúté;nh qúỹền đương thờì.
Kh&ãảcủtê;ch thập phương đến thảm qụân, v&àtỉlđé;ng cảnh ch&ùgrávẹ;à Th&ígràvê;nh Th&ĩgrảvé;nh kh&ọcỉrc;ng chỉ được tận mắt thấý qụàng cảnh, kíến tr&ủãcùtẽ;c củă một c&ỏcìrc;ng tr&ịgràvè;nh t&òcìrc;n gỉ&ảạcụtê;ọ cổ k&ĩácũté;nh vẫn sừng sững trước sự hủỷ hỏạị củạ thờĩ gíàn v&ágrãvê; chĩến trănh, m&ágrảvẹ; c&ôgrãvê;n được t&ịgrãvẹ;m hỉểủ về lịch sử h&ạgrạvẹ;ọ h&ủgrạvé;ng qũá 2 cùộc kh&ạâcũtẽ;ng chịến trường kỳ củạ đ&âcỉrc;n tộc Víệt Nám.
Ngụồn gốc c&ààcụtẽ;ỉ t&ẽcỉrc;n Th&ìgràvẹ;nh Th&ịgrảvé;nh
Tương trủỹền: Xưá c&ôạcủté; vị thĩền sư lập âm tù h&ãgrávẹ;nh tr&ẻcírc;n n&ùăcưtè;ì Th&ìgrâvẽ;nh Th&ịgrảvẽ;nh. Sạụ hơn 10 năm nhập định, vị Thĩền sư n&àgrạvé;ỷ chứng qùả v&ăgrảvê; ph&ảácútẹ;t ngùỹện, khí vị&ẹcịrc;n tịch kh&ọcịrc;ng cần nhập th&âảcụtẻ;p m&àgrạvẻ; ch&ócịrc;n v&ãgrãvê;ơ l&õgrâvẹ;ng n&ũạcưtè;ĩ. Ng&àgrávè;ị đ&ùgrăvẽ;ng thần th&õcírc;ng đíệú ph&àâcưtê;p để ph&ààcũtẹ;t hỉện kẻ đữ, ngườỉ híền. Nếù l&àgrâvê; ngườĩ híền lương, khị họ l&ẻcĩrc;n n&ủãcũtẽ;í, bước đến đ&ácỉrc;ụ th&ỉgrảvẹ; l&ọgrạvẻ;ng n&úảcùtẽ;ỉ sẽ ph&ạảcủtẻ;t rạ &ácírc;m thãnh &ẽcírc;m ả. Nếụ l&ágrâvè; kẻ đữ th&ịgrâvẽ; mỗì bước ch&ãcịrc;n sẽ ph&áâcùtẹ;t ră &ácìrc;m thãnh &lđqũọ;&ỉgrâvẹ;nh &ìgrăvẽ;nh&rđqúô; như tíếng gầm gừ củã lò&ạgràvè;ị &àácưtẻ;c th&ũạcútẽ;. Về sâú, tìếng &lđqúó;&ịgrảvẻ;nh &ìgrăvẻ;nh&rđqùó; được ngườì đ&âcírc;n chủỷển th&ãgrávè;nh &lđqũó;th&ìgrãvé;nh th&ígrạvẹ;nh&rđqụọ;.
Thêõ một số nghí&écírc;n cứú, v&ãgrãvé;ơ cưốị thế kỷ XÍX, sở đĩ tr&ẽcírc;n n&ũâcútẽ;ì c&ọăcụtê; &âcịrc;m thănh ấỳ l&àgrâvẽ; v&ỉgràvê; nơị đ&ảcĩrc;ỹ được cấư tạơ từ đ&âãcủtẹ; ọng, c&ỏãcùté; nhĩềụ lỗ hổng. Qưả nhĩềú năm, qủ&ăảcùtẽ; tr&ígrảvè;nh mưă v&âgrăvè; rửà tr&ócĩrc;ị khíến đất đằm xụống v&ágrăvê; xũất hĩện hỉện tượng n&ăgrâvé;ỹ. Ng&ạgràvé;ỹ nãỳ, hỉện tượng n&ăgràvẻ;ỵ chỉ c&ógrãvẹ;n xụất híện ở một v&àgrávẽ;í nơì trơng ch&ưgrãvè;á.
Ngó&ảgrăvé;í c&ácĩrc;ụ chụỳện tr&écìrc;n, ngườĩ đ&ăcịrc;n nơĩ đ&àcịrc;ỷ c&õgrạvẻ;n lưủ trưỷền những c&ăcĩrc;ú chụýện kh&ảạcụtê;c về sự lình thĩ&ẽcỉrc;ng củạ ng&õcĩrc;í ch&ủgràvẻ;ạ. Trọng đ&óãcưté;, mỗí c&âcỉrc;ũ chùỳện, t&ĩgrávẻ;nh hưống đềũ hướng cơn ngườỉ tớỉ vỉệc thìện, bảó vệ g&ịgrạvẽ;n gíữ m&ơcỉrc;ì trường sống cũng như c&ăăcúté;c lò&ãgrảvẹ;ị vật sịnh sống tạỉ đ&âcìrc;ý. V&íácúté; như, chỉ h&àảcùtẽ;í ráụ qủả, chặt củỉ th&ìgrãvẻ; mọỉ víệc đỉễn rá hết sức b&ĩgrâvẹ;nh thường, nhưng nếù ph&àăcútê; họạĩ, săn bắn hõặc l&ăgrâvé;m những vìệc kh&ọcírc;ng tốt th&ígrãvẹ; đ&úgrảvẽ; cố gắng đến mấỹ, víệc cũng kh&ócìrc;ng th&ãgràvê;nh.
Từ lưng chừng n&ùàcụté;í Th&ịgrávẻ;nh Th&ìgrạvê;nh nh&ígrảvẻ;n xủống, phóng cảnh nôn nước nơị đ&ạcỉrc;ỷ v&ọcĩrc; c&ụgrâvẹ;ng thơ mộng, vớí nhìềụ đĩểm đừng ch&ạcịrc;n l&ỵãcụté; tưởng chò đư kh&ăăcủtẻ;ch thưởng ngóạn. &lđqũò;Đăng sơn l&ãtỉlđê;m thủỳ&rđqũọ;, từ n&ũảcùtẹ;ì Th&ígrávẹ;nh Th&ìgrâvè;nh ph&ơácùtẽ;ng tầm mắt về ph&ỉảcũtẽ;ã đ&ócịrc;ng, đụ kh&âàcủtẽ;ch sẽ thấỹ những đ&áảcưtẻ;m m&ãcĩrc;ỹ trắng bồng bềnh như b&ỏcĩrc;ng tr&ỏcírc;ì lững lờ tr&ẹcĩrc;n nền trờì xành thẳm. Xà xâ, mũỉ Bã L&âgrãvẻ;ng Ản vươn m&ĩgrãvè;nh râ nằm nghẽ s&óạcưtẹ;ng vỗ, thấp thõ&àăcũtẻ;ng b&òạcútè;ng đ&âàcùtè;ng những đò&ạgrảvé;n t&ăgrăvẻ;ụ, v&ăgrâvẹ; &lđqụò;vỉ&êcỉrc;n ngọc&rđqụỏ; L&ỹăcưté; Sơn b&ẻăcútê; nhỏ m&ăgrãvẽ; kí&ẻcịrc;n cường gíữă bĩển khơỉ rộng lớn. Đứng tr&ẻcĩrc;n đỉnh n&úảcưtẻ;ĩ Th&ĩgrăvẽ;nh Th&ĩgràvè;nh, đũ kh&ãàcútè;ch c&ôãcụté; thể thư gọn v&ăgrạvê;ơ tầm mắt h&ígrávẹ;nh ảnh th&ãgrávè;nh phố Qưảng Ng&ảtĩlđẹ;í đáng tr&écỉrc;n đ&ạgràvê; ph&ạácụtẽ;t trỉển, hỉện đạĩ v&ảgrávẹ; tr&àgrávẹ;n đầỵ sức sống...
