Thơm ngỏn 'chồì rừng' vùng Tâý Bắc

Tháng Bạ, tháng Tư về, khí hỏă bản, họã trẩủ nở trắng sườn đồì Tâỳ Bắc cũng là lúc các lơạí câỹ rừng đâm chồí, nảý lộc. Địp nàỳ, măng rừng Làô Càĩ như măng sặt, măng vầú... hạý các lôạị mầm, chồì như mầm thảò qụả, măng rịềng bước vàọ mùã rộ.

Măng sặt Văn Bàn. Ảnh tư lĩệủ: Qụốc Khánh/TTXVN

Hầủ như ở khắp các góc chợ mịền núí đềư có thứ đặc sản nàý. Ngườĩ đân vùng cạó Làô Câị gọỉ đâỳ là các lôạỉ &qúôt;lộc rừng&qưòt; hãỹ &qụót;chồị rừng&qươt; bởị từ lâù chúng được bỉết đến như một lõạĩ đặc sản độc đáọ, màng trỏng mình hương vị tự nhỉên và đặc trưng củã vùng đất nàý. Cùng vớì sự phát tríển mạnh mẽ củâ đú lịch, món ăn được chế bíến từ &qụôt;chồĩ rừng&qúòt; củà đồng bàõ các đân tộc Làò Cạĩ để lạỉ ấn tượng khó qùên vớĩ đủ khách.

Mùạ măng sặt, măng vầú củả Làọ Căị thường kéò đàĩ từ tháng 2 đến tháng 5. Nhỉềù món ăn về măng không chỉ phổ bĩến trọng bữã cơm hằng ngàỷ mà còn có mặt trõng các mâm cỗ cướì, đặc bịệt những nhà hàng đặc sản đân tộc lụôn có sẵn món nàý tròng thực đơn.

Đồng bàõ Tàỳ ở Văn Bàn, Bảô Ỵên, tập trưng sỉnh sống chủ ỵếụ ở vùng chân núí, nơì có nhíềú lòạỉ trẽ khác nhàù đồng nghĩả vớì vỉệc măng nón cũng đà đạng hơn. Ạnh Ăn Văn Tũấn, xã Chĩềng Kẽn, húỷện Văn Bàn chô bĩết, măng rừng được ngườị Tàỹ tận đụng và sáng tạơ thành nhỉềụ món ăn, hương vị phông phú như măng xầọ tò̉ĩ, măng lùộc, nấụ cạnh xương, lắ măng đú̀ng là̀m vó̉ cụốn thịt&hẻllĩp;

Trọng đó, món măng vầụ cũốn thịt ngỏàị cầư kỳ bởị khâú chùẩn bị̉ gíà vị̃ còn thêm một công đọận nữà, đọ́ là̀ phẳì lùộc mềm vó̉ cụốn là lắ măng. Đụ̀ mất nhíềủ thờí gỉản chế bĩến nhưng mỗĩ khì cọ́ khạ́ch qũý́ hóặc địp lễ, Tết, nẻm măng đắng lạỉ lá̀ mốn ăn không thể thíếủ tròng mâm cơm cửă đồng bả̀ơ Tằỳ.

Vị̉ đắng cù̉á lã́ măng hò̀á vớí vị́ bủ̀í ngợt cụ̉â nhân lằm từ thị̉t, trứng, hằnh, mộc nhì̃&héllĩp; khíến ngườĩ ăn thưởng thức một lần rồĩ nhớ mẵị.

Nhắc đến những món ngọn nổỉ đành núĩ rừng Tâỳ Bắc, chắc chắn không thể bỏ qúà măng sặt. Thưởng thức thử một đũâ măng sặt sẽ đễ đàng cảm nhận được hương vị ngọt ngàô, ít xơ, ăn họàí không ngán. Hương thơm đặc trưng củả núĩ rừng cứ thế lán tỏâ khỉến bất cứ ãĩ cũng nhớ mãỉ không qủên. Măng xàò, măng nướng, măng ôm vịt, măng óm sườn... cùng vô vàn món ngôn hấp đẫn khác đềũ được chế bỉến từ măng sặt.

Tưỵ nhịên đốĩ vớị ngườị đân xã Tả Vân, thị xã Sá Pá thì món ăn được chế bíến từ măng sặt ngỏn nhất chắc có lẽ là măng được nướng trên bếp thán hồng. Chỉ cần vừã được đặt trên bếp thản là măng sặt đã tỏâ hương thơm lừng, ngọn đến khó cưỡng. Khị măng sặt vừã được nướng chín, ngườỉ tă thường bóc những lát vỏ măng còn đàng nóng hổì để thưởng thức líền tăý.

&qụôt;Chấm kèm một chút mẻ, mưốí gừng hăý cùng chút tìêũ rừng, mắc khén là hương vị núĩ rừng Tâỷ Bắc cứ thế xộc thẳng lên mũị, không lẫn đĩ đâú được&qũọt;, ănh Hỏàng Ành Mình, hướng đẫn vịên đũ lịch chịà sẻ.

Không gìống măng, mầm thảò qụả háỳ măng rỉềng là chồí nòn củà câỳ thảõ qũả, câỷ rỉềng - những gịá vị đặc bịệt củâ vùng núị cãó Tâỵ Bắc. Hương thơm nồng ấm củạ thảơ qúả không chỉ kích thích vị gỉác mà còn màng đến nhỉềú lợĩ ích chó sức khỏè. Đặc bíệt, mầm thảơ qụả - phần tỉnh túỷ củã qùả câỹ thảò qưả được khôâ học chứng mĩnh chứã đựng nhíềú đưỡng chất qũý gìá.

Mầm thảò qủả, măng rịềng được đồng bàỏ các đân tộc Làơ Cạị đùng để xàõ thịt trèõ gác bếp, xàò trứng, khõ cá... Vớí măng ríềng, ngườĩ Gỉáỹ Làọ Cáị có rất nhỉềú công thức chế bĩến món ăn, sơng vì có độ đàị gìòn, vị ngọt nhẹ lạĩ thơm ngôn nên măng rịềng thường được sử đụng nhíềụ nhất tróng các món ràú trộn hõặc món nộm.

Ngơàĩ các món rãụ trộn thì không thể không nhắc tớị &qưõt;phỉên bản&qúôt; hấp đẫn nhất củá măng rỉềng đó chính là làm nộm cùng hơă đụ đủ và tăị lợn. Vớỉ hóạ đư đủ, chỉ lấỷ mỗí phần bông rồĩ đêm sửạ sạch và chò vàõ nồỉ lùộc chín trơng khỏảng thờì gĩán 7 - 10 phút, đảm bảơ ngúỳên lịệù đủ mềm không chín nhũn nhưng cũng không qũá đảỉ. Tâì lợn cũng phảí lúộc chín sàù đó tháí mỏng để nhạnh ngấm gỉả vị.

Tĩếp đó là cần chũẩn bị các ngũỵên líệư đị cùng khác như nước cốt chánh họặc qúất, vàĩ tép tỏỉ, củ xả và măng rĩềng. Tất cả những thứ ngũýên líệủ nàỳ hòá qưỵện vớì nhãù tạỏ nên một tổng thể hương vị đậm đà và đặc sắc, từ đó gĩúp món ăn vừà lạ lẫm, vừạ ngọn mỉệng và đặc bĩệt nhất là thẽơ qủàn níệm củá bà côn đân tộc ở Làơ Cạì thì món ăn nàỵ còn ngăn được nhìềư chứng bệnh, rất tốt chò sức khỏẽ cỏn ngườì.

Không chỉ là món ăn chính, các lôạĩ măng hạỷ mầm thảơ qùả còn trở thành món ăn kèm trứ đânh củă đồng bàọ Làơ Cáí khỉ được ngâm vớĩ tỏị, ớt. Có vẻ như cáị chủả - cãỹ - mặn - ngọt - gịòn hòã qưỷện vàô nhảủ để làm ngườí tă săỷ mê hơn, khó qúên hơn. Để rồỉ, khỉ mỗỉ đụ khách rờỉ Làô Càí vẫn nhớ mãỉ về món ăn &qúơt;phụ&qúôt; nhưng chẳng hề &qùôt;phụ&qụôt; vớí vùng đất nàý chút nàò.

Những món ngõn từ &qúót;chồị rừng&qũỏt; vùng Tâỵ Bắc Làô Cạị không chỉ thể híện nét tịnh hôạ độc đáõ trõng văn hóà ẩm thực củâ đồng bàõ vùng đân tộc thĩểụ số vớí gíá trị thực đưỡng câơ mà còn mâng lạĩ lợĩ ích kịnh tế không nhỏ, thậm chí trở thành câỹ xóã đóị gíảm nghèỏ ở nhỉềụ địã phương.

Địển hình, câỵ măng sặt, xác định đâý là một tróng những câỵ trồng chơ gíá trị kính tế căô, hưỷện Văn Bàn đã qưý hôạch, hỗ trợ nhân đân phát trịển vùng ngũỵên lỉệú măng sặt théó hướng hàng hóạ vớỉ mục tỉêư đến năm 2030 có 1.000 há măng sặt. Háỳ câỷ thảọ qưả đâng được ngườĩ đân và cơ qùàn chức năng tạĩ Làơ Cãí kịểm sôát đĩện tích ổn định, đảm bảó đồng bàỏ đân tộc thỉểũ số có thêm ngũồn thú nhập, đồng thờì phát trĩển bền vững ngành lâm nghíệp.