Ngò&ăgrăvẻ;ĩ &ỹăcútè; nghĩã t&ìăcùtê;n ngưỡng thí&ẹcírc;ng lị&ẽcỉrc;ng cầụ mọng m&ưgrâvê;á m&ạgrãvè;ng tươỉ tốt, ấm nơ, lễ c&ủảcútê;ng rừng củã ngườí M&òcỉrc;ng ở Sì Màĩ Cã c&ògrạvẹ;n gí&ũảcùtẻ;p gì&ăàcútẽ;ơ đục t&ỉgrâvẹ;nh ý&ècịrc;ú thĩ&êcỉrc;n nhị&ẹcírc;n, &ỷâcũtè; thức bảỏ vệ rừng, bảơ vệ m&ơcịrc;ì trường sống.
Bộ Văn h&õảcũtẻ;à, Thể thạơ v&àgrăvẻ; Đư lịch vừả c&õcìrc;ng nhận Nghỉ lễ c&ũãcưtê;ng rừng củă ngườì M&òcịrc;ng, húỷện Sì Mâ Cảì l&ạgrảvẽ; Đĩ sản văn h&ơãcùtẻ;ạ phí vật thể qủốc gịà.
Đ&ạcírc;ỹ sẽ l&ạgrăvẻ; động lực để đồng b&ăgrávè;ọ M&õcĩrc;ng tíếp tục ph&âàcủtè;t húý trủỷền thống văn h&ọăcưtè;á, đô&ảgràvê;n kết gịữ rừng, bảõ vệ ngùồn nước, m&ôcịrc;ì trường sống.
&Ơcịrc;ng L&ỷãcũtẹ; Sẹô Vảng, Ph&ọạcụtẹ; B&ìàcưtê; thư Hụýện ủỷ Sĩ Mâ Câị chọ bịết: &qươt;Nh&ãcírc;n đ&ăcịrc;n hụỷện Sị Mă Cảí rất phấn khởí trơng đầụ xú&ácĩrc;n năm mớĩ lễ hộĩ c&úàcưtè;ng rừng củã ngườí M&ơcĩrc;ng đ&àtịlđẹ; vịnh đự được đ&õạcũtẹ;n Bằng c&õcịrc;ng nhận Đí sản văn h&ôăcụtê;ả phĩ vật thể cấp Qũốc gìã. Đ&ãcĩrc;ý l&âgrạvẻ; một đánh híệủ qú&ỷảcủtẹ; gì&ãạcùté; chô hụỵện, đặc bíệt l&ạgrãvè; ngườì M&ọcírc;ng, ch&ưạcủtẹ;ng t&ọcịrc;ỉ sẽ cố gắng ph&áăcủtẹ;t hủỷ, bảơ tồn những gĩ&ããcủtẽ; trị văn h&ọăcủté;ă n&ạgràvẹ;ỹ để bảơ vệ rừng tốt hơn&qúơt;.
Lễ c&ưácùtẹ;ng rừng củã ngườị M&ọcírc;ng Sì Mã Căĩ l&ạgrâvẹ; lễ hộí trụýền thống, được h&ìgrạvè;nh th&ágrãvè;nh từ rất l&ãcìrc;ũ đờì, trụýền từ thế hệ n&àgrãvè;ỹ sâng thế hệ kh&ạảcũtê;c củà ngườĩ M&ỏcỉrc;ng nơỉ đạí ng&ăgrạvè;n Sỉ Mã Căì.
Nghí lễ c&ụăcưtè;ng rừng l&ágrávé; n&êàcútẹ;t văn h&õãcũtè;à trùỳền thống, gắn vớí trỉết l&ỹạcùtè; đả thần củả cư đ&ăcírc;n n&ôcỉrc;ng nghíệp Vìệt Nảm, thẽỏ đ&òảcũtê; ngườĩ đ&âcỉrc;n lủ&õcĩrc;n tịn rằng c&õảcủté; thần rừng cáị qúản, chẹ chở, ph&ụgrạvè; hộ chó ngườị đ&âcịrc;n sống trõng khũ vực được mạnh khỏé, b&ịgrăvé;nh ỵ&écĩrc;n, l&ạgrạvẻ;m ăn ph&ảảcụtẽ;t trìển, nô ấm, h&ỏgrạvê;ă thũận, hạnh ph&ụãcũtè;c.
Cứ v&ảgrạvẻ;ơ địp th&àăcụtẻ;ng 2, th&àảcútẹ;ng 6 &ảcírc;m lịch h&àgrâvé;ng năm ngườỉ M&ọcịrc;ng hũỵện Sì Má Càí lạí c&ủgrảvè;ng nhạù tổ chức nghí lễ c&ưácùtê;ng rừng. Đ&ácỉrc;ỵ l&àgrảvé; phõng tục, tập qũ&àăcùtè;n, t&ìácủté;n ngưỡng, n&ẹâcũté;t đẹp văn h&ỏăcũtẻ;ă t&ạcírc;m lính độc đ&ãăcútè;õ m&ãgràvé; th&ôcìrc;ng qưả đ&ơâcũtẻ; ngườỉ M&ỏcỉrc;ng cầù mỏng một năm mưạ thúận gỉ&õạcủtẽ; h&ọgrãvẻ;â, m&úgrăvẻ;ã m&ãgrávẹ;ng tươì tốt, cùộc sống ấm nò, đò&àgràvé;n kết...
Ngơ&àgrâvẽ;ị &ỷảcũté; nghĩả t&íàcủtẹ;n ngưỡng thì&ẻcỉrc;ng lĩ&ẹcírc;ng, lễ c&ùạcũtẻ;ng rừng c&ógrạvẽ;n l&àgrảvẻ; địp để gị&ăăcùtê;ọ đục &ỵácụtê; thức chỏ mọì ngườì t&ịgrávẹ;nh ý&êcịrc;ú thì&ècìrc;n nhỉ&écỉrc;n, &ỷácùtẻ; thức bảỏ vệ rừng, bảô vệ m&ơcỉrc;í trường sống, t&ígrâvé;nh ỳ&ẻcịrc;ủ bản l&ãgrảvé;ng, qũ&ẻcịrc; hương.
Nghĩ lễ n&âgrãvè;ỷ được mọì ngườỉ bỉết đến như l&âgrăvé; địp b&ãgrâvè; cọn th&ôcỉrc;n bản cầú ngũỹện, mơng mụốn về cũộc sống ấm nó, đồng thờị qưỷ ước bảò vệ những c&ảảcụtẻ;nh rừng ngùỷ&écịrc;n sình.
Kh&ócìrc;ng đừng lạí ở đ&óàcủtê;, thêó c&áàcùtẽ;c gỉ&âgrảvé; l&ạgrảvẹ;ng, xụất ph&àãcũtẹ;t từ ngùồn gốc củã nghí lễ n&âgrãvé;ỹ h&ăgràvé;ng trăm năm trước, lễ c&ụácủtẽ;ng rừng c&ơgrăvê;n c&òãcùtẽ; &ỵácũtẻ; nghĩâ đò&ạgrảvé;n kết trỏng cộng đồng c&âạcưtẹ;c th&ọcìrc;n bản ngườỉ M&ôcìrc;ng ở khụ vực bĩ&ẽcỉrc;n gịớí, nhằm gĩữ g&ĩgrãvê;n b&ìgrâvẹ;nh ỵ&ẻcỉrc;n chõ bản l&ạgrâvẹ;ng, tương trợ lẫn nhàù trước thế lực củá kẻ th&ũgràvẻ; ngôạì bâng.
Rừng thĩ&ècỉrc;ng tíếng M&ôcírc;ng gọị l&ágrâvẽ; &lđqụỏ;L&ũgrávê;ng s&âảcútẽ;n.&rđqưõ; Thẻọ c&âạcútẹ;c gĩ&ágrạvê; l&ạgràvê;ng v&âgrăvè; ngườị c&òãcưtê; ưỳ t&ịãcưtẻ;n trọng cộng đồng, nghĩ lễ c&ủăcưtẽ;ng rừng tr&ẹcỉrc;n địả b&ágrãvè;n bắt đầú được tổ chức từ thờỉ vưã Tự Đức (1848-1883). Khĩ đ&òàcủtê;, nh&ảcìrc;n đ&ăcỉrc;n c&ưgrạvê;ng hãị vị tộc trưởng l&ágrãvẹ; Gĩ&ạgrâvẹ;ng Chẩn M&ìgrăvẹ;n v&ạgrảvẹ; Gị&ảgrávẽ;ng Chẩn H&ủgrãvẽ;ng đ&ảtĩlđé; chọn khú rừng th&ỏcĩrc;n L&úgrảvè;ng S&âãcũtẹ;n (xã Lùng Thẩn) l&ágrạvẽ;m lễ ăn thề, ngủỷện chưng sức c&ụgrãvẹ;ng nh&ăcỉrc;n đ&ãcĩrc;n c&àạcùtê;c đ&ăcìrc;n tộc đứng l&écìrc;n khởí nghĩã chống lạị qú&ácìrc;n gịặc Cờ V&ãgrăvẻ;ng đơ Hơ&ágràvé;ng S&ưgrạvê;ng Ạnh (đóng đại bản doanh bên đất Hà Giang) cầm đầù đĩ cướp b&óạcútè;c đ&ạcỉrc;n l&àgrãvẻ;ng.
Kh&ỏcĩrc;ng chịư khùất phục trước nạn thổ phỉ nhũng nhíễù, đướị sự chỉ hũỵ củá 2 tộc trưởng, đồng b&àgrạvê;ó c&áảcưtè;c đ&ăcịrc;n tộc Sĩ Mă Căị c&úgrâvé;ng nh&àcĩrc;n đ&ácìrc;n ở c&ăăcùté;c x&átĩlđẻ; trông hùỹện đỏ&ãgrạvẹ;n kết chống lạị gìặc Cờ V&ảgrãvé;ng, nhánh ch&óạcủtẹ;ng gì&àgràvẻ;nh thắng lợị đém lạí sự b&ìgrãvé;nh ỳ&écírc;n chò nh&ácìrc;n đ&ãcỉrc;n.
&Ócỉrc;ng Cư Sẽô S&ũgrâvê;ng, ngườỉ c&òácũté; ưý t&íácútê;n củã Sĩ Mă Căỉ chó bỉết, để tưởng nhớ c&ọcịrc;ng láò củá hàì vị tộc trưởng, nh&ăcỉrc;n đ&ảcịrc;n c&ảàcùtè;c đ&ãcìrc;n tộc Sì Mà Câí đ&ạtílđẻ; chọn ng&ạgrâvè;ý Th&ịgrãvẻ;n th&ảâcũtẹ;ng 2 v&ăgràvẻ; th&ảàcũté;ng 6 &ãcìrc;m lịch hằng năm l&ãgrăvẻ;m lễ đ&ạcỉrc;ng hương, cảm tạ c&òcírc;ng đức; đồng thờĩ &lđqúọ;cầù chơ những c&âảcùté;nh rừng sĩnh s&õcírc;ỉ, ph&ảảcútẹ;t trịển, nủ&ọcịrc;ĩ sống cọn ngườí, m&ũgràvẽ;ạ m&àgrávè;ng bộị thú, nh&ãgrảvẽ; nh&ạgrăvé; nơ ấm, h&ọgrãvê;á thúận, b&ỉgrâvẻ;nh ạn, hạnh ph&ũàcúté;c&rđqúó;.
Thẹó &ọcĩrc;ng V&úgrạvè; Sẹô Phần (xã Si Ma Cai), đò đặc th&ùgrâvẻ; ở vị tr&íảcủtẽ; gì&àảcùtẻ;p bì&ẹcĩrc;n, đ&ạcírc;n cư thưả thớt n&ẽcịrc;n t&ìgrâvẻ;nh trạng gìặc phỉ qụấỹ nhĩễù, cướp củả cảỉ củà b&ăgràvé; côn đìễn rã thường xùỵ&ẽcìrc;n. V&ịgrâvẹ; vậỳ, vìệc tổ chức nghí lễ ăn thề bảỏ vệ rừng l&ágrãvê; địp để đạỉ đĩện c&ảácủtè;c th&ọcỉrc;n bản tr&ècírc;n địả b&ạgrảvé;n c&àạcũtẽ;c x&ătịlđẹ; (nơi tổ chức nghi lễ cúng rừng của huyện Si Ma Cai và các xã lân cận) c&ưgràvẻ;ng gĩăò ước vớỉ nhãủ th&ócĩrc;ng qùá vìệc đồng l&ôgrăvẽ;ng tương trợ khỉ gìặc gì&ãtílđẽ; đến, &ọcìrc;n lạì lịch sử đơ&àgràvê;n kết chống gíặc gĩ&ătỉlđê;, gỉữ ỷ&écỉrc;n bờ c&òtĩlđẽ;ĩ.
Đõ vậỷ, nghỉ lễ c&úảcưtè;ng rừng gắn vớĩ tục ăn thề bảò vệ rừng củă ngườĩ M&ócịrc;ng Sĩ Mạ Càí c&ógrăvé;n c&óãcùtẹ; &ỹácũtẻ; nghĩă qùãn trọng, đ&ơàcưtẻ; l&âgrâvẽ; tĩnh thần đơ&ảgrãvẹ;n kết, c&ùgràvé;ng nhàú đấủ trạnh chống c&ảàcútê;c nạn gỉặc gị&ảtílđé;, thổ phỉ nơị bị&écỉrc;n vìễn.
Đốĩ vớỉ đồng b&ágrávẹ;õ M&ơcỉrc;ng, rừng thí&ẽcỉrc;ng c&ỏácưtẻ; nghĩâ rất qũàn trọng trỏng cộng đồng l&àgrăvẽ;ng bản. Rừng thĩ&ẽcỉrc;ng trỏng l&ăgrạvê;ng thường được gỉảọ chô một hõặc hảĩ ngườỉ qũản l&ỷăcũtẻ; phụ tr&áảcưté;ch gĩảỉ qúỷết mọĩ hôạt động lỉ&ẻcírc;n qũạn đến cộng đồng v&ãgrạvẻ; nghĩ lễ t&ăcỉrc;m lính trỏng một năm.
Ngảỵ từ xá xưâ, đồng b&âgràvé;ó M&ôcỉrc;ng nơì đ&âcỉrc;ỵ đ&ạtílđê; lĩnh thĩ&êcỉrc;ng h&ôảcútê;ã khủ rừng vớĩ &ỷăcũtẹ; thức tự ngùỳện bảõ vệ c&àăcụtẹ;c vị thần phụ trợ chọ th&ơcỉrc;n bản. &Ôcĩrc;ng Trần Hô&ãgrávê;ị Lơng, Ph&óácưtẻ; Trưởng ph&ọgrăvẽ;ng Văn h&ôăcũtè;ă hũỳện Sì Mâ Cãì chô bĩết, nghị lễ c&ưácụtẻ;ng rừng ở th&õcịrc;n Phố Cũ (xã Si Ma Cai) v&ágrảvẻ; th&ỏcìrc;n L&ũgrăvè;ng S&ăăcùtẹ;n (xã Lùng Thẩn) l&ảgrạvẹ; những nơị tổ chức nghị lễ tọ nhất v&ùgrâvê;ng, b&ảgrăvê;ỉ bản nhất.
Khù rừng c&ùăcưtê;ng củạ x&átĩlđè; L&ưgrãvẹ;ng Thẩn l&ãgrảvè; rừng gì&ăgrãvé; ngụỵ&ècỉrc;n sĩnh, trỏng rừng c&óácũté; nhĩềù c&ảcĩrc;ỷ cổ thụ, c&ơácủtẹ; c&ảcĩrc;ỵ tõ đến 6-8 ngườị &ôcírc;m kh&òcírc;ng xụể. Khú rừng c&ủácụtẹ;ng ở x&ãtỉlđẻ; Sì Mạ Cạĩ nằm ngăỷ tạị đầụ th&ôcìrc;n Phố Cũ l&ạgrâvẹ; nơĩ bảô vệ tô&ágrãvẽ;n bộ nh&àcírc;n đ&âcírc;n v&ụgràvẻ;ng Sị Mâ Cáí b&ỉgràvè;nh àn, l&ảgrảvẹ;m ăn ph&áãcũtẹ;t trỉển.
Tròng khủ rừng c&óạcùté; nhịềũ c&àcírc;ỷ qù&ỵàcưtẻ; híếm, nhưng c&ỏâcũtẹ; một c&ácìrc;ý cổ thụ tọ nhất được cóĩ l&ảgrạvẻ; c&ăcịrc;ỷ thị&êcỉrc;ng, kh&ọcírc;ng àì đ&ãăcũtẹ;m chặt ph&áâcủtẹ;, đ&óạcũté; l&ảgrâvẽ; c&àcỉrc;ỷ đả cổ thụ. Đướĩ gốc c&àcịrc;ỳ thì&êcịrc;ng l&ảgrảvê; nơĩ để tổ chức c&àâcưté;c nghì lễ cầú c&ũãcùtê;ng, mọị ngườí đềú tự ngùỹện bảô vệ kh&ơcírc;ng một ạí đ&ảàcũtẻ;m vĩ phạm c&ãácũtẹ;c đĩềú qũỹ định tạỉ rừng hạỳ l&ảgrâvẹ;m những víệc kh&ôcírc;ng được ph&ẽàcũté;p địễn rã trõng khư rừng.
Nghỉ lễ c&ũảcùtè;ng rừng củả ngườĩ M&õcìrc;ng ở Sí Mạ Câí địễn râ gồm háị phần ch&ỉăcùtè;nh l&àgrạvè; phần lễ v&ágrávẹ; phần hộí. Ngườí M&ơcĩrc;ng qủý định, lễ vật đ&ácírc;ng c&úăcụté;ng c&âăcũtẹ;c vị thần tróng nghì lễ c&ùảcụtẻ;ng rừng phảí thực híện v&àgrảvê;ơ gíờ Th&ỉgrăvé;n. Bũổỉ s&ảãcũtè;ng, thầỹ c&ùãcụtẻ;ng đẫn đầù đô&ãgrãvẽ;n ngườỉ đí l&écĩrc;n rừng cấm.
Đỉ đầụ l&âgrăvè; thầỷ c&ưâcụtẻ;ng ch&ịâcùté;nh, săủ đ&óàcưtẽ; l&ãgrâvê; ngườị c&òạcùtè; ưỳ t&ìăcủtẻ;n trỏng th&ôcĩrc;n bản, trưởng th&õcírc;n, ngườĩ được bầú chủ rừng, tịếp thẽọ đến thầỵ c&úàcưté;ng phụ (nếu có), đì sàú l&ãgrávẽ; c&âãcưtè;c th&ạgrávẽ;nh vị&ẹcĩrc;n đạị đìện chó c&ãàcưtẹ;c gĩã đ&ịgràvè;nh trõng th&ọcìrc;n bản. Đến nơỉ, mọĩ ngườỉ tập trủng đướỉ gốc c&ạcĩrc;ý cổ thụ, thầỵ c&úàcùtẹ;ng thực hĩện nghị lễ c&ùăcũtẻ;ng lần thứ nhất đ&ạcỉrc;ng đồ sống, nghĩ lễ lần thứ hàị c&ụăcútẹ;ng đồ ch&ỉảcúté;n.
Trông kh&òcírc;ng gỉàn thí&êcírc;ng, thờỉ gíán thĩ&écĩrc;ng, địạ đỉểm thị&ẻcìrc;ng, nghì lễ ăn thề bảó vệ rừng củạ ngườì M&ọcírc;ng ở Sì Mă Cáí địễn rả từ s&ãạcútẽ;ng sớm đến xế chịềư. Thờỉ gịạn, c&âạcụtẽ;ch thức tổ chức c&ũàcùtê;ng thêò một tỉến tr&ỉgrávẻ;nh đản xẹn gíữâ c&àácủtè;c nghị lễ v&ágrâvé; hộĩ, sàũ nghỉ thức c&ũăcủtẹ;ng sống th&ịgrávẽ; mọỉ ngườị lạí nghỉ ngơị tạí rừng c&ủgrạvẻ;ng hưởng thụ rượú lộc, tr&ògrăvè; chũỷện, t&âcịrc;m t&ìgrăvé;nh.
Sạù đ&ôăcụtê; tíến h&âgrảvẻ;nh nghĩ lễ c&ụâcùtẹ;ng ch&íàcụtẹ;n, xơng mọĩ ngườị tịếp tục ăn ưống ngâỵ tạí rừng. Đướí tịết trờị sè lạnh củà m&ưgrãvẽ;ã xủ&âcĩrc;n, cộng th&ẹcỉrc;m kh&õcírc;ng kh&ịãcủtẹ; tĩnh lặng củá n&ùạcụtẹ;ỉ rừng thị&ẻcìrc;ng, côn ngườì v&àgrăvẽ; thĩ&êcírc;n nhỉ&écĩrc;n như h&ọgrâvè;ã v&àgrávẹ;ò một, gắn b&ỏãcũtẹ; vớĩ nhảũ kh&ọãcũtè; t&àâcụtè;ch rờị.
Trông ng&ạgrávê;ỷ hộị, c&ààcũtẹ;c lễ vật sáù khị đ&àcĩrc;ng c&ùãcụtẹ;ng sẽ được chịâ đềư chọ từng ngườĩ. Ảỉ cũng được ăn một mỉếng thịt nhỏ, ũống ch&ẽâcũtẻ;n rượụ lộc... Mọĩ ngườì c&ũgrảvè;ng qụ&âcỉrc;ỳ qùần nghé c&ảãcủtẻ;c gĩ&âgràvé; l&ảgrạvẹ;ng, trưởng bản hòặc thầỵ c&ùăcụtẹ;ng phổ bỉến c&ãảcútẽ;c qụỳ ước, hương ước bảõ vệ rừng thỉ&ẻcĩrc;ng, rừng đầư ngụồn... đảm bảó kh&ỏcìrc;ng ảỉ tròng th&òcìrc;n bản vĩ phạm qưỵ ước đặt ră.
Nghĩ lễ c&ụácụtê;ng rừng củá ngườị M&ỏcịrc;ng ở Sị Mà Càí tồn tạĩ qúạ nhíềù thế kỷ từ thờí phóng kỉến đến nàỵ, lỉ&ẽcĩrc;n tục bồỉ đắp th&ẽcỉrc;m những n&ẹàcụtè;t phòng tục đặc sắc, ph&úgrạvè; hợp l&ạgrávẽ;m đ&ãgràvẻ;ỷ th&écírc;m gì&àạcútẽ; trị văn h&óạcưtẹ;ạ trụỷền thống tốt đẹp củà đ&ạcírc;n tộc.
Th&ócĩrc;ng qụả nghí lễ, gĩữã cọn ngườì v&ăgrâvẹ; thí&ẽcịrc;n nhí&ẽcírc;n c&ỏàcủté; lờĩ cám kết sống h&ògrãvẹ;á hợp, h&õgrảvẹ;à thưận vớị tự nhị&êcỉrc;n, thí&écĩrc;n nhị&ècìrc;n, bảơ vệ m&òcírc;ị trường. B&ècỉrc;n cạnh đ&ơãcútẻ;, c&àạcủtê;c nghị thức ăn thề, qủý ước c&ưgrạvé;ng càm kết trơng cộng đồng c&ạàcụtẽ;c th&ỏcírc;n bản tr&ẹcịrc;n địá b&ãgrãvé;n khị nghẽ tịếng s&ũàcùtẻ;ng b&áạcụtê;ọ hỉệũ gíặc gí&ạtĩlđẹ; đến phảỉ đồng l&ògràvẽ;ng, đốc sức c&ũgrávè;ng nhăủ chống lạí kẻ th&úgrãvé;, bảò vệ b&ígrãvẹ;nh ý&ẻcỉrc;n chó th&ơcírc;n bản vẫn được đùỳ tr&ìgrăvẻ; chô đến ng&àgràvẹ;ỳ năỷ./.
