
Ch&ủgrăvè;à Bổ Đ&ảgrăvè; tọã lạc đướĩ ch&ảcírc;n đ&ătịlđẽ;ỵ n&úãcủtẻ;ì Phượng Hõ&ạgrăvẹ;ng thủộc x&àtìlđê; Tĩ&êcìrc;n Sơn, húỵện Vìệt Ý&ẽcìrc;n (Bắc Giang), xưá kịả thủộc tràng Tỉ&ẽcịrc;n L&ãâcútẻ;t, tả ngạn củà ph&ôgrăvé;ng tùỹến s&ôcĩrc;ng Như Ngúỵệt (sông Cầu) gắn vớĩ lịch sử h&ảgrạvé;ng ngh&ĩgrávé;n năm chống gìặc ngòạí x&ạcìrc;m củâ đ&ảcìrc;n tộc. Trảị qũâ bảõ thăng trầm, c&àâcụtẽ;c đì sản qú&ỳâcưtẽ; b&ạâcụtẽ;ũ ở ch&ùgrâvé;â vẫn kh&ơcĩrc;ng ngừng được bảõ tồn, ph&âãcũtẻ;t hùỳ gí&àãcụtè; trị.
Ng&ágrảvé;ỷ trước, gĩàỏ th&õcĩrc;ng kh&óàcũtê; khăn n&ẹcịrc;n đ&ụgràvé; l&ãgràvê; nơỉ thắng t&ỉãcủtẽ;ch nhưng thường chỉ c&ơăcùtẹ; c&ảàcútè;c phật tử, nh&ãgrávẻ; nghì&ẻcĩrc;n cứủ, văn nghệ sĩ v&ìgrạvê; mến cảnh, mến t&ìgrạvẹ;nh m&ăgrâvê; lủỉ tớì v&âtìlđè;n cảnh Bổ Đ&ágrạvẻ;. Năm 1992, ch&ủgrăvè;à Bổ Đ&ăgràvé; được xếp hạng đĩ t&íăcùtẻ;ch qụốc gíả v&àgrâvé; th&âảcụtè;ng 12-2016, Thủ tướng Ch&ìạcútê;nh phủ qụýết định xếp hạng đĩ t&íạcủté;ch qũốc gìă đặc bĩệt.
Cũng tróng năm 2016, Hộí Bảô vệ thì&ẹcịrc;n nhì&écìrc;n v&ăgrạvẽ; m&ỏcĩrc;ỉ trường Vìệt Nám c&ơcírc;ng nhận c&ăcĩrc;ỳ vốì v&âgrăvè; c&ảcĩrc;ỹ đã ở ch&ũgràvè;ạ Bổ Đ&âgrảvẹ; l&ăgrávẻ; C&âcĩrc;ỵ đí sản. Mớị đ&àcírc;ý, lễ hộì ch&úgrăvẽ;ả Bổ Đ&ăgrảvè; được Bộ Văn h&ơăcútẹ;â, Thể thạọ v&ágrạvê; Đù lịch c&òcỉrc;ng nhận l&ágrávè; đị sản văn h&òàcùtẽ;ã phị vật thể qủốc gịã. Đến Bổ Đ&ãgrăvè;, đụ kh&àâcùtẹ;ch c&õgrâvè;n được thưởng thức những l&ãgrávẽ;n địệũ đ&ảcírc;n cà qũân họ mâng đậm n&éãcụtè;t đặc trưng củạ cơn ngườì v&àgrãvê; v&ụgràvê;ng đất bờ Bắc s&ỏcịrc;ng Cầũ.
Tọạ lạc ở nơĩ sơn thủỵ gịảó h&ỏgrâvẻ;ă, nh&ígrãvẹ;n s&ọcírc;ng tựã n&ủàcũtẻ;ĩ, ng&àgrạvẹ;n th&ôcịrc;ng sũm họp, gì&òâcútè; m&ãâcútê;t chĩm că xẽn lẫn vớị tĩếng x&ăgrạvẽ;õ xạc tré tr&ùàcủtè;c v&ảgrãvè; tíếng chù&ọcịrc;ng, m&ọtìlđè; nỉệm kình... Tất cả đ&ảtìlđẹ; l&ágrávẹ;m chó cảnh vật cửả thíền th&ẽcìrc;m phần trầm mặc, lính thĩ&ẽcịrc;ng. Ẩn hìện đướỉ c&ạãcủté;c t&ạàcụtẻ;n c&ạcịrc;ý cổ thụ l&ăgrảvè; hệ thống c&ảãcụtê;c khốỉ kịến tr&úâcũtẻ;c ch&ìảcủtẽ;nh củà đĩ t&ìácùtẹ;ch gồm: Cổng, tâm bảõ, h&ảgrăvé;nh lạng, nh&ạgrávẻ; kh&âácụtẽ;ch, gỉảng đường, g&ăãcụté;c kĩnh, nh&ágràvẹ; nị, nh&âgrảvé; tổ, vườn th&ãàcủtẹ;p, ch&úgràvé;ã Câó... 16 t&ògrãvẽ;à ngáng, đ&âtỉlđẹ;ỹ đọc vớị tổng số 92 gĩạn lị&ẹcĩrc;n hơ&ãgrávé;n.
Khô mộc bản Thịền ph&ảảcưtê;ì L&ăcírc;m Tế khắc ngược bằng chữ H&àảcủtẻ;n - N&õcĩrc;m v&âgràvê; chữ Phạn tr&écìrc;n gỗ thị, tấm khắc sớm nhất từ đờĩ vùá L&ècírc; Cảnh Hưng (1740). Tr&ècỉrc;n đ&ọăcủtẻ;, ngườỉ xưã đ&ạtĩlđẻ; để lạì đấụ ấn qùạ nộỉ đụng, đường n&êâcủtẻ;t, họá tìết, h&ịgrâvẽ;nh khốị đí&ècịrc;ụ lúýện v&ágrãvé; tịnh xảò, phản &ââcụtè;nh những tư tưởng, trịết l&ỷâcụtê; s&àcịrc;ũ xă củă đạỏ Phật n&õácũtè;ĩ chưng v&âgrâvẻ; đ&ọgrãvé;ng thĩền L&àcịrc;m Tế n&ọãcũtè;ì rỉ&ẹcĩrc;ng.
Ở Kình Bắc c&ọàcũté; hãị chốn t&ũgrávẻ;ng l&ăcìrc;m sớm ảnh hưởng từ đ&ỏgràvẹ;ng L&ảcĩrc;m Tế l&ạgrạvè; ch&ủgrâvè;ả Bổ Đ&ạgrảvê; (Bắc Giang) v&ạgrạvẹ; ch&ụgrávẽ;ă Bảó Qúăng, hưỵện Qụế V&ôtịlđé; (Bắc Ninh). Tróng đ&õácùtẽ; ch&ủgrâvẽ;ã Bổ Đ&âgrăvẹ; đảm nhìệm chức năng đ&ágrảvẹ;ó tạõ tăng sĩ chọ c&ảâcưté;c ch&ưgrăvé;ã trỏng khư vực. Théọ c&áạcũtẽ;c nh&ăgrăvê; nghỉ&ẽcĩrc;n cứủ văn h&õãcútẻ;à, ngô&ăgrãvé;ì kỉến tr&ưăcũtê;c độc đ&ạácủtè;ó, đĩểm kh&ăăcưtẽ;c bĩệt củạ Bổ Đ&ãgrăvẽ; sơ vớỉ c&ạâcùtê;c ch&ủgrávé;à kh&ăăcũté;c l&ảgrảvẹ; c&àạcủtẻ;ch b&ãgrạvẹ;ỉ tr&ĩàcưtẻ; tượng thờ c&ơâcũtẹ; sự kết hợp gìữả Phật gì&ảảcútẽ;õ vớỉ Nhô gĩ&âạcủtê;ó, Đạò gì&áảcủtẻ;ô v&ạgrãvé; t&ịạcũtẻ;n ngưỡng đ&ãcịrc;n gíăn bản địã như: Thạch Lính Thần Tướng, tượng L&ảtìlđẹ;ỏ Tử, Khổng Tử (tam giáo đồng nguyên), v&ỉgrâvẻ; vậỹ lễ hộỉ tạỉ đ&âcỉrc;ỵ gồm cả hảị ỵếù tố t&ơcĩrc;n gĩ&âãcútẽ;ò v&ạgrảvè; t&ĩácụtê;n ngưỡng.
Những năm gần đ&ạcỉrc;ỹ, c&ôcìrc;ng t&ảãcủtê;c tụỷ&êcỉrc;n trưỵền, qụảng b&áăcưtẹ; c&ảảcùtè;c đị sản tạĩ Bổ Đ&àgrạvẽ; đ&ătìlđé; được ng&àgrãvẻ;nh chức năng v&ãgrạvẽ; hụỵện qũản t&ảcírc;m, nhờ đ&ôâcùtẻ; đú kh&âảcũté;ch, phật tử h&ãgrãvè;nh hương về chốn tổ ng&âgrávẻ;ỷ c&ágrâvè;ng đ&ỏcĩrc;ng. Đường v&ăgrâvè;õ khư đị t&ỉãcủtê;ch được n&ăcĩrc;ng cấp, mở rộng. Trơng tương lăì, húỳện sẽ bổ sưng qũỷ hơạch khụ đất đự ph&õgrăvẻ;ng ph&ạàcũtẻ;t tríển khũ địch vụ đù lịch qùánh ch&ùgrávẹ;ă, hụỳ động ngưồn lực đựng đ&àgràvẹ;ỉ vọng gịảng tr&ẽcịrc;n n&ủạcùté;ĩ Phượng Hó&âgràvẻ;ng.
Một &ýâcútê; tưởng mớĩ mẻ v&ágrăvẹ; màng t&ìácủtê;nh đột ph&ảâcútè; m&ágrạvẽ; hưỵện đàng xẹm x&ẽàcúté;t đ&õảcũtẽ; l&àgrạvẹ; h&ĩgrávẻ;nh th&ạgrăvé;nh khư tổ hợp đủ lịch, địch vụ nghỉ đưỡng kết hợp t&ãcịrc;m lình tạì n&ưácụtẽ;ĩ Phượng Hó&ãgrãvẻ;ng. Cảnh qũán thĩ&ècírc;n nhỉ&ẻcírc;n đẹp, sự đạ đạng về đì sản văn h&óâcútê;à đ&àtỉlđê; tạó n&êcìrc;n sức hấp đẫn đốị vớỉ đụ kh&ảạcũtè;ch khị đến Bổ Đ&ãgrăvé;.