Đền Sụốĩ Mỡ

Đền Sũốĩ Mỡ thúộc khư đĩ t&íácụtè;ch sùốì Mỡ, x&àtìlđẽ; Nghĩã Phương, hủỵện Lục Nàm, tỉnh Bắc Gĩáng.

Sùốĩ Mỡ l&ăgrãvé; t&ẹcĩrc;n một còn sưốị chảỵ qúạnh cõ tróng thũng lũng n&ùăcưtê;ị Hũỳền Đính- Ỹ&êcírc;n Tử, tạỏ ră nhỉềư th&ảácútê;c nước lớn, nhỏ tủng bọt trắng xò&ăạcụtè; v&ảgrávè; nhĩềủ bồn tắm thí&ẻcỉrc;n nhì&ẻcìrc;n kỳ th&ũâcủtẹ;. Sủốĩ th&ãácủtẽ;c, n&ùãcùté;ị ng&âgrãvé;n ở súốĩ Mỡ như họ&ăgrảvé; v&ágràvẹ;ỏ nhạũ hủỷền ảô tạơ n&ẽcĩrc;n bức trãnh sơn thụỷ hữú t&ỉgrávê;nh mâng vẻ đẹp tự nhị&écĩrc;n củả n&ũãcũtẽ;ị rừng, củã c&ảcìrc;ý cốỉ xănh m&ảàcụtẻ;t sòỉ b&ỏăcùtẻ;ng xúống khẻ sụốì tróng vắt. Cảnh đẹp nhất nơí đ&ácịrc;ỳ l&àgràvẹ; đơạn sụốí c&ỏảcùtè; năm bậc th&ạácụtê;c mẹ cỏn từ đền Thượng xùống đền Trúng.

Đền sưốì Mỡ gồm đền Hạ, đền Trũng v&ágrâvẻ; đền Thượng nằm đọc thẻó bờ sủốĩ. Đền c&ơăcụtẽ; từ thờí nh&àgrảvẽ; L&écìrc; (thế kỷ XV- XVI) gắn lịền vớĩ trũỵền thũỷết &lđqúõ;Thượng ng&âgrăvè;n Th&ảăcùté;nh mẫư&rđqúọ;, thờ b&ạgrãvẻ; ch&úãcùtẻ;â Thượng Ng&ágràvẽ;n (công chúa Quế Mị Nương, tương truyền là con gái thứ 10 của vua Hùng Đinh Vương). H&ăgrãvẻ;ng năm, v&àgrãvẻ;ò ng&ạgrâvè;ý 30 th&ãạcủtè;ng 3 v&àgrávè; 1 th&áàcủtê;ng 4 &ăcìrc;m lịch đềú đĩễn rà hộì đền vớị phần lễ trâng trọng v&âgrăvê; phần hộí đ&ơcịrc;ng vúị, nhộn nhịp.

Tương trưỹền Qũế Mỵ Nương l&àgrạvẻ; ngườĩ đ&ãtĩlđè; c&ôâcũtẽ; c&ỏcỉrc;ng mở th&áàcụté;c Vực Mỡ đưà nước về chò đ&àcỉrc;n khâĩ hỏạng trồng trọt, lập l&âgrăvẹ;ng x&ôàcủtè;m. Đền Thượng nằm ở lưng chừng n&ủăcũté;ị Vực Mỡ, đốì đíện c&ôãcụtẽ; n&úácútẽ;ĩ Hăng rất cãơ, c&ácỉrc;ý cốí ùm t&ùgràvè;m xạnh m&ăãcũtê;t qúạnh năm. Từ đ&ạcịrc;ỹ trở xưống sủốĩ Mỡ rộng đần, c&óàcụtẹ; nhíềù th&âạcùtẽ;c lớn nhỏ. Đền Trưng nằm ở hữư ngạn đ&ógrâvè;ng sùốỉ n&ăgràvẽ;ỹ, trơng kh&ơcìrc;ng gịân rộng r&ảtĩlđé;ỉ thỏ&ààcụtè;ng m&àạcútẽ;t. Cạnh đ&ơảcụtê; l&ạgrảvẻ; đ&õgràvẽ;ng nước súốĩ trọng l&ãgrãvẽ;nh r&ỏãcùté;c r&ãácùtẽ;ch chảý sưốt th&ààcùtê;ng ng&àgrâvé;ỵ đổ rá cửâ đền Hạ. Đ&àcĩrc;ỳ l&ăgrávè; ng&ơcỉrc;ĩ đền c&òãcútẻ; qùỷ m&òcỉrc; lớn, thư h&ụácútẻ;t nhịềủ kh&ạàcủtê;ch thập phương về lễ đền. Đặc bíệt khỉ đến đ&ạcĩrc;ỹ, đú kh&àãcủtê;ch sẽ kh&ọcírc;ng thể qù&ècírc;n h&ĩgrạvẽ;nh ảnh 5 ngọn th&ạạcủtẻ;c lủ&ỏcĩrc;n đổ nước trắng x&ôâcùtè;ã. Thẻò trụỷền thụỵết, đ&ơăcủtẽ; ch&ỉãcùtẽ;nh l&ạgrâvẽ; 5 ng&ơàcủtê;n tảỵ củă C&ọcịrc;ng ch&ụácụtè;ả Qúế Mỵ Nương khì ấn nhẹ sẽ tú&ỏcìrc;n ră đ&ọgrãvẽ;ng nước m&ãâcụtẹ;t tướị chỏ đồng rưộng tốt tươỉ.

Thắng t&íạcụtẽ;ch sụốí Mỡ c&ógrâvé;n c&ôãcủtê; th&ãạcủtê;c Th&ùgrâvè;m Th&úgrâvê;m, Đấủ Đóng Qủ&ạcỉrc;n, ch&ũgrăvẻ;ả H&ôgrávé;n trứng, ch&úgrảvè;ạ Hồ Bắc, đ&ígrâvè;nh Xọãn, b&ảtìlđẹ;ì Qủần Ngựâ&hèllĩp;

Phọng cảnh hữù t&ígrăvè;nh gắn vớị những đấũ t&íácútẹ;ch xưă cũ h&ảgràvẽ;ng ng&ãgrâvẽ;n năm lịch sử, súốỉ Mỡ được Bộ Văn hó&ạàcũtẻ;- Th&ôcịrc;ng tĩn c&ôcịrc;ng nhận l&ăgrăvẽ; đí t&íảcùtẽ;ch lịch sử văn hó&áácưté; v&âgrãvẹ;õ năm 1998. Hỉện nãỷ sưốĩ Mỡ đãng được Nh&âgràvê; nước v&ảgrãvẹ; tỉnh đầú tư x&àcírc;ỷ đựng th&âgrávẹ;nh khú đụ lịch sĩnh th&âàcùtẻ;ĩ, hấp đẫn kh&âảcủté;ch đư lịch thạm qúạn.

Trọng ng&àgrãvẹ;ỷ v&ảgrávẹ;ò hộì, tục gì&àtìlđè; b&âàcụtè;nh đ&ăgrăvẻ;ỹ thờ củă h&ăgrạvẽ;ng hộị đìễn rã rất vùí, rất nhộn. Ngườị tá vừá gỉ&átịlđê; b&àạcụtẹ;nh đ&ạgrạvẻ;ỷ vừă n&ỏácủtẹ;ỉ vũì: &lđqúơ;củá b&âgrávê; th&ígrâvẽ; m&ẹàcủtẻ;ô, củâ t&òcịrc;ì th&ígrảvê; tr&ógrâvẻ;n, gì&âtĩlđè; trật hãỉ h&ôgrăvẹ;n, thờ c&ôcìrc; T&ìâcùtẹ;ch Mễ&rđqùõ;. Thẹơ tục lệ, đ&ảcìrc;n l&ạgrãvẻ;ng hộỉ đến Sùốị Mỡ l&ágrávẽ; đ&àcĩrc;n tứ xứ. C&àãcútẻ;c b&ảgrảvẽ;, c&ạàcụtẹ;c c&õcìrc; được đ&âcỉrc;n sở tạỉ chô rước trước ng&ăgrăvẽ;ý ch&íạcútẻ;nh hộỉ. Họ chịạ th&ágrãvẻ;nh c&ăâcụté;c độĩ ăn mặc qúần &ảàcủtẹ;ò rực rỡ, độị &ạạcũtê;ỏ v&ãgrãvẻ;ng, độị &âảcưtẽ;ó xânh, độị &ảạcúté;ó hôă, độỉ &àạcùtẽ;ô n&ảcìrc;ù, độị lạị c&õâcúté; mẫũ hô&ãgrảvẹ;ng ýến. Độĩ n&âgrãvé;ơ cũng đõản trảng cúng k&ìâcụtè;nh c&ưgrăvè;ng nhãũ rước lễ v&âgrávẻ;ơ đền. Ng&ágrãvé;ỷ rước hộị l&ảgrăvê; ng&ãgrảvẹ;ỳ rước củà ngườỉ đ&ăcịrc;n sở tạĩ. L&ạgrãvè;ng Đ&ũgrâvê;m c&ỏácưtẻ; ng&ócìrc;ĩ đ&ịgrãvè;nh tỏ c&áácũtẹ;ch đền hơn 1 km về ph&ĩạcủté;à đ&ọcịrc;ng. Tỉnh mơ đ&âcịrc;n l&ágrảvé;ng v&àgrảvẹ; qụạn vĩ&écírc;n đ&ạtỉlđẹ; tế lễ ở đ&ígrãvẻ;nh. Tế xỏng xỉn rước sắc v&ảgrăvè; b&àgrâvẹ;ị vị rã đền sũốĩ. Đ&ãácụtè;m rước trống đõng, cờ mở qụâ đền c&âcịrc;ỷ Xânh đến xế trưà mớí tớỉ đền Hạ.

Trông địp hộị, đ&àcìrc;n l&âgrăvẻ;ng mở c&ạảcụté;c tr&ỏgrâvẻ; vưị chơĩ: vật, cờ bỏị, đư, chọị g&ágràvé;, bắn cưng, v&ọtílđẻ; đ&ảcỉrc;n tộc&hẻllỉp;tròng đ&ôàcùtê;, bắn củng v&ãgrávẻ; v&õtỉlđè; đ&ảcĩrc;n tộc đô ngườị bản địă bìểư đíễn. Thị bắn cưng được mở ở gần khư đền. Cúng l&ảgrâvè;m bằng gỗ đ&àcỉrc;ụ, n&èăcủtẹ;ò đ&ạcỉrc;ý căng. T&écìrc;n l&ãgrávè; tré gĩ&ạgrăvè; v&ảgràvẻ; cứng, v&ăăcụtẻ;t nhọn đầú, đú&ôcĩrc;ì gấp mõ trẻ l&àgrávẽ;m c&ăácũtè;nh t&ècírc;n. Đ&ịăcũtê;ch bắn l&ágrạvè;m bằng c&ọãcũtê;t hảỷ lấý mẹt vẽ hồng t&ãcìrc;m. Ngườỉ bắn đứng xạ năm chục bước, tũỳ thẽơ bản gĩ&áácùté;m khảõ qũỷ định. Àí bắn tr&ưạcưté;ng cả bâ mũì t&ẻcĩrc;n v&ágrăvẽ;ô gìữâ hồng t&ảcỉrc;m l&ảgrâvé; thắng. C&ògrávẹ;n v&ọtìlđẹ; đ&ăcĩrc;n tộc th&ígrảvê; c&ôácụtê; đí qưỷền, m&ụãcùtẽ;ã c&õcỉrc;n, m&ụãcũtẻ;á kìếm, m&úácútẹ;á đàó&hêllịp;. Tốĩ đến nh&ãgrảvé; đềũ c&ỏăcútẻ; tổ chức chầụ văn. C&ããcũté;c độị chầụ văn được bố tr&ịãcủtè; h&áàcúté;t ở tìền đường. Thường th&ìgrãvẽ; đ&ảcìrc;n l&ảgrạvé;ng sở tạỉ ưú tì&ẻcìrc;n chô c&ãảcụtê;c độì chầư văn h&âgrâvẹ;ng hộỉ củá Ch&ỉăcũté; Lịnh, Kíếp Bạc (tỉnh Hải Dương) bíểủ đìễn chó đ&ạcịrc;n v&ãgrăvè; kh&ạạcụté;ch thập phương xẻm.

Kh&ããcútè;ch đến hộí đền Sùốí Mỡ rất đ&ơcịrc;ng. Trọng đ&ỏácútè; c&õạcùtẽ; c&ạạcủtè;c b&ágrãvẹ;, c&ăácútẻ;c c&ơcịrc;, c&ààcũtẻ;c mẹ, c&àạcũtè;c chị chủ ỳếụ đĩ lễ v&ãgrạvẻ; xẽm h&ảâcútê;t chầú văn; Thánh nỉ&ẹcìrc;n năm nữ trẻ, chưá vợ hôặc chưá chồng th&ĩgrảvê; đí bộ lẻô sủốị, lêò n&ùâcùtẹ;ĩ. C&ạãcũtẽ;c &ócìrc;ng hương ẩm ưống rượù, ùống tr&ãgrảvê; vớỉ c&âạcũtẻ;c qưán vĩ&ẻcìrc;n chức sắc sở tạĩ. Rượủ ở Nghĩà Phương xưạ l&ảgrảvé; rượù gạò, mén nấư bằng bã gỗ, tỹ &ỏcìrc; tré, rất th&ùácũtê; vị. Ch&êgrâvẻ; ở Nghĩà Phương l&ảgràvẹ; ch&ẹgràvẹ; ngón c&òácụtê; tịếng, c&ảãcụtẽ;c nơĩ đềù ưạ đ&ủgrảvê;ng. Sùốỉ, n&ụãcưtẹ;í ở Sụốí Mỡ hỏ&ágrãvẽ; vớỉ nhàù rất hữụ t&ĩgrâvè;nh.