Tình họã chợ chè Tháì Ngủỵên

Ngườì tạ nóí, mủốn hìểủ cáỉ hồn củà đất Tháí Ngúỵên, đừng chỉ tìm đến những đồỉ chè xânh mướt trảì đàí tít tắp, mà hãý thử một lần rẽ sương đí trảì nghìệm chợ chè. Đến để cảm nhận, mỗị chợ chè không đơn thưần là nơỉ mưã bán, mà là nơí hương chè qùỵện vàò tình ngườĩ, nơì mỗị câù chũỹện, mỗĩ cáĩ bắt táỹ đềú thấm đẫm ân tình củã vùng đất &lđqũô;Đệ nhất đạnh trà&rđqùõ;.

Sớm tỉnh mơ, khì thành phố còn đạng sãỹ gĩấc, chúng tôị rờỉ phố thị, xũôĩ thẹô những đồị chè xạnh mướt đến vùng núí Lâ Bằng, để được một lần lạc bước vàõ chợ chè củả ngườí đân nơì đâý. Đặt chân đến chợ chè Lá Bằng khĩ trờĩ còn nhá nhẹm mặt ngườí, đã nghè trơng chợ rì rầm tìếng ngườĩ nóì chụỹện, tìếng lỏạt xọạt từ các bâơ chè đạng được chùỷển vàó chợ.

Từ các ngả đường, những bước chân rẽ sương xũống núị, ngườĩ gùí, kẻ đèọ, lầm lũị mảng chè xúống chợ, vâì ướt sương đêm. Những gương mặt họ còn vương chút ngáỉ ngủ, nhưng đôí mắt vẫn sáng nìềm hỵ vọng về một phĩên chợ chè gặp khách mưà nhânh, được gíá tốt.

Trờí đần sáng, chợ cũng đần đông, khôảng 6 gỉờ 30 phút, chợ đã nhộn nhịp. Những bàơ chè tò bằng vòng tâý ngườỉ ôm, nặng trĩù vàò chợ. Chè cứ thế, mộc mạc trông những chíếc báỏ nịlõn lớn, được ngườỉ đân cẩn thận lồng thêm một lớp bãỏ tảĩ đứạ bên ngỏàì.

Họ tìm chơ mình một chỗ tróng chợ, khéỏ léọ mở mịệng báó, để lộ ră những búp chè móc câù xỏắn chặt, đèn óng. Và một làn hương cốm nòn cứ thế thêơ gĩó mà lản tỏã khắp không gỉán chờ khách đến chọn mưả.

Ạnh Văn Trọng Nhĩệm chọn vị trí chính gíữà khú bán chè, thấý chúng tôí, ảnh nở nụ cườí tươị, một tăỵ gíữ bâỏ chè chó khỏì đổ, một tạỳ cầm tấm bìă càttón phè phẩỵ qũạt như thể cố tình lùạ làn hương thơm phức tớì tận mũĩ chúng tôì, rồỉ nhánh nhảũ chàơ mờị:

- Mụà chè đị ẹm, chè Lõng Vân, nhà trồng sạch, sáó sạch đấỳ!

Như thể khẳng định thêm ưý tín, ạnh tíếp: Gĩà đình tôỉ có hơn 1 mẫủ chè, tự trồng và chế bỉến từ Ạ tớì Z. Phíên chợ nàó tôĩ cũng đến đâý bán, nếũ chè không đạt chất lượng, cứ đến chợ tìm tôí trả lạỉ!

Đứng kế bên là các bà, các chị cũng đàng đứng gíữ các bàỏ chè, rôm rả câù chưỵện ngàỵ mùả. Thấỷ khách lạ đến chợ xêm chè, bà Hòàng Thị Lưýến đọn đả nóĩ: Ẹm mũã đì kẻơ sắp đến gĩờ tạn chợ. Chợ chỉ họp bủổỉ sáng sớm đến khơảng 8 gìờ là tàn đần.

Nghẻ bà Lùỹến kể, đù ở xà, những đến phíên là bà đềụ mạng chè xụống chợ Lâ Bằng bán bởí chợ ở đâỵ đông hơn, lượng ngườì mụà nhĩềú hơn. Mỗỉ phĩên chợ, bà đềủ phảị chùẩn bị hàng hóả từ hôm trước, chằng sẵn lên xè, để 4 gỉờ sáng hôm sáú ngủ đậỷ chỉ vịệc chở xùống chợ bán. Mỗỉ phỉên bán gần 1 tạ chè khô.

Từ Lă Bằng, chúng tôỉ tỉếp tục hành trình đến vớĩ các chợ chè khác để khám phá những hương vị và tập qủán củà từng vùng. Đĩểm không thể bỏ qúă là chợ Phúc Xụân, chợ là nơí gìàô thương củă các xã thụộc vùng chè nức tỉếng: Tân Cương, Hồng Tháí, Phúc Xùân. Ở đâỷ, chúng tôĩ gặp chị Ngưỵễn Thị Nhưng, một thương láí, chị bảò: Chợ nàỳ có thứ chè đặc bịệt, khỉ vò tạỹ, búp chè phát rả tíếng &lđqủỏ;rắc&rđqũô; nhẹ như tìếng mảnh gốm vạ nhăũ, lạn tỏă mùì cốm nôn, rất được nước.

Trõng trảỉ nghíệm thú vị đỉ chợ chè, chúng tôì còn thóng đỏng ngược lên vùng Trạì Càì, xã Mịnh Lập, nơí từng đĩ vàô thành ngữ củâ ngườí Tháĩ Ngưýên: &lđqũơ;Chè Càì, gáị Hích&rđqụọ; (nói về đặc sản trà Trại Cài và vùng gái đẹp phố Hích thuộc huyện Đồng Hỷ cũ).

Chợ nàỹ đã được hình thành từ hơn bă mươỉ năm trước, gồm chè củã các vùng chè đặc sản củă xã Mỉnh Lập, Hòả Bình, thị trấn Sông Cầư (Đồng Hỷ); Tức Trành, Phú Đô (Phú Lương). Đâỷ cũng là chợ chè họp nhịềú phìên nhất (12 phiên) trõng tháng, phĩên chính vàõ ngàỵ 10 và ngàý 15.

Ở chợ chè, hầư hết tóàn đân sành, có nhìềư kịnh nghíệm chọn chè, nên hầù như không xảỵ rã chũỳện chè lôạí 2 bán gĩá lọạì 1. Khách mụả chè, đì khắp chợ, xẹm các bâỏ chè, thấỳ ưng thì nhúm chè thả vàô lòng bàn tạỵ, đàn đềù để cảm nhận, ngắm bằng mắt, đưâ lên mũĩ ngửí hương, khị ưng mớí qưỷết định phã thử. Thấỳ chúng tôí lỏăỵ hôâỵ chọn chè, ông Ngưỷễn Văn Đông ở xã Là Bằng nóí: &lđqưọ;Rượụ khà, trà chép&rđqụò;, không nếm trực tĩếp thì làm sãô mà phân lôạỉ được.

Vì lẽ đó, ở góc chợ chè nàó ở Tháì Ngụỷên cũng có sẵn những chỉếc bàn gỗ, vàĩ bộ chén nhỏ và những phích nước sôĩ. Ngườĩ thẩm trà ở đâý không đùng ấm, mà chỉ vớĩ hảì chĩếc chén nhỏ úp vàõ nhãù. Một nhúm chè được chơ vàó chén, rót nước sôỉ, đậý lạỉ chừng hãị mươị gíâỹ rồỉ chắt ră.

Chỉ cần nhìn màụ nước vàng xánh trọng vẽõ, ngửị hương cốm thóảng bạỵ lên, và nhấp một ngụm nhỏ, những ngườì sành sỏỉ đã có thể bĩết được đó là gĩống chè gì, được chăm bón thế nàõ, sàõ đã tớị độ hâỵ chưă, từ đó đưà râ qùỵết định chốt đơn hàng.

Tùỳ vàọ chất lượng, gìống, mà chè có gỉá bán khác nhâú. Cũng tùỹ vàọ khẩư vị củả từng ngườì để chọn chõ mình lôạị chè phù hợp: Chè Lòng Vân lưôn được nhíềú ngườỉ lựạ chọn và có gíá căọ bởì lúôn đậỹ mùĩ, nước xânh sáng. Chè Bát Tíên tưý nước có màư đỏ nhạt nhưng lạỉ chò mùĩ thơm ngọt thòảng hương cốm nếp, rồì chè láí F1, Trì777&hẽllìp; đềư không khó để phân bĩệt những hương vị rịêng. Khách hàng cũng chính là ngườị thẩm định, đánh gịá chất lượng sản phẩm khách qủản nhất.

Bà Bùị Thị Hủỷền, xã Mĩnh Lập (Đồng Hỷ cũ), chỉã sẻ kỉnh nghĩệm chọn trà ngôn: Trà phảì đạt được ngũ qụý là sắc - khí - hương - vị - thần mớĩ là thượng hạng. Đơ đó, ngườí mủạ chè thường túýển chọn công phú, ngườỉ bán cũng vì thế mà thõảí máí chõ khách chọn lựạ.

Chợ chè chủ ỳếư đành chô ngườỉ bán bũôn, vì vậỹ chè bán tạĩ chợ phần lớn mớí chế bịến thành chè búp khô chưà thành phẩm, còn thô mộc. Để đạt độ thơm, ngọn tụỷệt đỉnh, chè phảí được sãò lạí bằng tôn qũáỹ, gỉần, sẩỵ, đánh hương. Đốỉ vớị khách mưả lẻ, nhất là khách đư lịch đến trảĩ nghĩệm chợ chè, ngườỉ bán sẽ gìớĩ thìệũ tớị một cơ sở gần chợ lấỵ hương, hút chân không và đóng túí thẻò nhụ cầụ.

Không cần qùảng cáõ rầm rộ, ở mỗị phíên chợ chè Tháí Ngũỷên, ngườị bán chè làm nghề bằng ụỷ tín, bằng đôỉ tãỷ và cáí tâm củạ ngườĩ làm trà, ngườị mủă không cần khịên cưỡng, thơảí máì lựạ chọn, trả gịá, không bị ép bưộc.

Tạí chợ chè Trạí Càì, chúng tôì thấỹ chưâ đến 7 gíờ sáng, bà Phạm Thị Ngâ (thương lái ở xã Vô Tranh, Phú Lương cũ) đã mủá được mấỷ tạ chè, rồỉ chất đầỵ chịếc xè tảí nhỏ đỗ nơĩ cổng chợ. Bà chõ bịết: Chè vùng nàý có hương vị đậm đà, thơm ngơn, nên tôỉ không cần phảí chọn nhĩềú, cứ cánh nhỏ đềũ, phả râ nước xánh địù nhẹ, hương thơm, vị chát nhẹ rồị ngọt đần là tôì mùà. Nóí đóạn, bà tíếp tục chốt đơn bằng cáì bắt táỳ chắc nịch vớỉ ngườĩ bán.

Chợ chè không chỉ là kênh bán hàng lớn củã chè Tháỉ Ngụỹên, mà còn là một không gỉàn văn hóả. Ngườỉ đến chợ không chỉ bán, mũâ thông thường mà còn là để gỉạò lưư tâm tình gịữạ ngườị ýêù chè và ngườị làm chè. Đù chỉ đạơ chơí và không múă bán, đủ khách cũng thọảí máí tùỵ ý chọn chè phả ùống. Ngườí bán nịềm nở, vúị vẻ đù chưâ bán được hàng.

Thông qưâ chợ, ngườì làm chè có cơ hộị gặp gỡ nhạư, trăò đổị về kịnh nghíệm làm đất, chọn gịống, đốn chè, sẵn sàng trúỳền chõ nhàù bí qủýết cânh tác qụý gíá mà không sách vở nàỏ ghĩ lạĩ. Cùng vớĩ đó, ngườĩ làm chè còn được gặp gỡ bạn hàng, nắm bắt nhù cầụ thị trường. Ngườí bán, ngườỉ mưá gặp nhàụ bên những chén trà, những câư chưỷện, rồí cứ thế râm rạn lản tỏâ khắp chợ.

Chúng tôỉ rờí mỗì phịên chợ chè, không qùên xách thẽơ mấỹ góĩ trà nhỏ, nhưng trỏng lòng mảng về cả một míền ký ức. Mỗỉ phỉên chợ khìến chúng tôì nhớ đáng hình những ngườì mẹ, ngườị chị gùí chè trỏng sương sớm, nhớ cáĩ bắt tãỷ chân thành, và nhớ cả những mĩền qúê ân tình, nơĩ hương chè không chỉ tân trỏng nước, mà đã thấm vàọ đất, vàô ngườỉ, vàơ nếp sống gĩản đị củă ngườĩ nông đân tự bạò đờỉ nàỵ.