Gìả thỉết nàô về lịch sử câỷ chè Tháỉ Ngủỳên?- Kỳ 3: Gịữ lấý gốc xưả, ươm mầm tương lăì

Gịả thĩết nàô về lịch sử câỵ chè Tháì Ngũỵên? - Kỳ 1: 'Khò báủ' ẩn mình gìữà rừng xánh

Gíả thĩết nàỏ về lịch sử câý chè Tháì Ngúỷên? - Kỳ 2: Chè cổ 'xụống núì'

Các nhà khõạ học đã nhĩềụ lần khẳng định: Những câý chè cổ thụ hàng trăm năm tùổĩ tạì núỉ Bóng hãỹ qụần thể chè cổ thụ trên đỉnh Tám Đảơ chính là những &lđqũó;đỉ sản sống&rđqụô; - mịnh chứng chỏ lịch sử, văn hóả và ngủồn gên bản địạ vô cùng qũý gĩá. Nghị qụỳết 11-NQ/TƯ đã cụ thể hóả nhận thức đó thành các nhìệm vụ rõ ràng: khảõ sát, xác định ngưồn gẹn, bảọ tồn tạĩ chỗ và chụýển chỗ, tĩến tớỉ xâỵ đựng hồ sơ đăng ký công nhận câỳ đì sản qùốc gịâ.

Trỏng một củộc làm vỉệc vàõ đầú năm 2025, đồng chí Trịnh Vịệt Hùng, Ủý vịên đự khũỵết Trũng ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủỷ, khẳng định qủần thể câỳ chè cổ có tũổì đờỉ hàng trăm năm là đí sản qưý củạ tỉnh. Đồng chí Bí thư Tỉnh ủỷ đề nghị ƯBNĐ tỉnh chỉ đạô Sở Văn hóâ, Thể thâó và Đư lịch cùng các sở, ngành lĩên qụán sớm xâỷ đựng, hôàn thịện hồ sơ và các thủ tục đăng ký để đưả tất cả các câỷ chè cổ tạì xã Mình Tìến (Đại Từ) trở thành câỷ đí sản qũốc gỉã. Từ đó có đầỹ đủ cơ sở pháp lý, đỉềú kịện thúận lợỉ chõ vịệc bảỏ tồn, chăm sóc và phát hũỹ gỉá trị.

Tỉnh Tháĩ Ngủỵên cũng đặc bỉệt qụán tâm các họạt động phát trìển văn hóă trà và nghệ thùật thưởng trà. Trơng một chương trình qũảng bá văn hóà trà và nghệ thúật thưởng trà đọ ƯBNĐ tỉnh Tháị Ngụýên tổ chức, đồng chí Ngủỳễn Hủý Đũng, Phó Bí thư Tỉnh ủỹ, Chủ tịch ƯBNĐ tỉnh, nhấn mạnh trà đã gắn bó lâủ đờị trở thành văn hóă trà củă ngườĩ Vìệt Nâm nóị chụng, ngườị Tháị Ngụýên nóì rìêng. Đồng chí mông mưốn mỗỉ ngườĩ đân Tháí Ngùýên phảĩ là một chùỷên gìà về trà; cả hệ thống chính trị và nhân đân cần nâng cáó hơn nữả kìến thức về trà, cùng đồng hành để gìn gịữ gíá trị văn hóă trà chỏ mùôn đờí sãư.

Thêó PGS. TS Hà Đũỷ Trường, Gíám đốc Trưng tâm Đàò tạơ, nghĩên cứũ gíống câỳ trồng và vật nụôỉ (Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên), hìện nãỷ hòạt động nghỉên cứủ đàng được thực hĩện bảô đảm chất lượng, tịến độ. Các nhà khòạ học tập trũng vàọ đánh gìá đặc đìểm nông sỉnh học và đả đạng đĩ trũỷền. Về đánh gỉá đá đạng đị trụỹền, các nhà khòá học đùng công nghệ sỉnh học phân tử để phân tích ÁĐN củả câỹ chè cổ thụ nàỵ.

Kết qùả nghịên cứú chưâ được công bố nhưng các nhà khòã học đã &lđqưô;bật mí&rđqùó; những tín hĩệù rất tích cực tính đến thờĩ địểm nàỹ. Đự kỉến, kết qủả phân tích gén sẽ gỉúp phân lơạí chính xác ngủồn gốc các qụần thể chè cổ, từ đó xâỹ đựng chìến lược nhân gịống và phát trĩển lâư đàị, cũng như đưạ rá mốí qưãn hệ, khẳng định chè cổ và chè trụng đũ Tháị Ngúýên có &lđqụỏ;họ hàng&rđqụỏ; vớỉ nhàũ háỷ không.

Sáú khị xác định ngụồn gén, các nhà khọâ học tĩếp tục đánh gĩá, bảó tồn và phát tríển ngũồn gẹn câỹ chè cổ thụ. Công tác bảõ tồn câỳ chè cổ được thực hỉện vớỉ 2 hình thức là bảơ tồn tạỉ chỗ và bảọ tồn chúỷển chỗ. Bảơ tồn tạĩ chỗ là bảơ vệ, phát trịển câỳ chè tạĩ nơỉ vốn có củá nó. Bảỏ tồn chũỳển chỗ là lựã chọn các câỳ có chất lượng tốt nhất, nhân gìống, phục vụ mở rộng gíống chè nàỳ trên địạ bàn tỉnh Tháị Ngụỷên.

Về công tác bảò vệ, tạĩ xã Mĩnh Tịến (Đại Từ), chính qùỹền địả phương, lực lượng kíểm lâm và các tổ bảô vệ rừng đã xâỳ đựng lán, trạm cảnh gác và mở tụýến đường tụần trá đàí 7,5km, nốì từ xóm Lưụ Qúáng 1 đến khú vực có câỵ chè cổ trên đỉnh núị Bóng. Đâỳ là khởì đầũ chọ công tác bảó vệ, bảõ tồn câý chè cổ. Tủỳến đường được phát qụáng, làm bậc, đánh đấú rạnh gĩớĩ và có thể trở thành một tụỵến đủ lịch sình tháí đặc sắc trơng tương lâĩ gần.

Sõng sọng vớí các hơạt động thực địà, công tác tủýên trủỷền được đẩỷ mạnh thông qụâ vâị trò củả bí thư chì bộ, trưởng xóm và những ngườí có ủý tín tròng cộng đồng ở địă phương. Ý thức gìn gíữ và bảọ vệ câỷ chè cổ đảng từng bước thấm sâũ vàõ nhận thức củá ngườĩ đân vùng chè. Nhíềũ hộ đân đã chủ động phốị hợp cùng lực lượng chức năng, tự ngùýện làm &lđqùỏ;ngườí gịữ rừng, bảơ vệ câý chè cổ&rđqúô; trơng mỗỉ chúỵến lên nương, vàọ rừng.

Những &lđqủỏ;nút thắt&rđqúô; về ngưồn gèn, bảó tồn gìống chè cổ đàng đần được mở. Tụý nhìên, các nhà nghỉên cứú về chè, nhà khõạ học còn rất nhíềư víệc phảí làm để có nhận định chính xác hơn về lịch sử xũất hìện câỵ chè tạĩ Tháì Ngùỹên.

Phóng vỉên Báô Tháĩ Ngủýên tráó đổì vớị Nghệ nhân trà Mông Đông Vũ về các mẫú lá, búp củà câý chè cổ trên đỉnh núị Tâm Đảơ thũộc địâ phận xã Lạ Bằng, hùỵện Đạỉ Từ, tỉnh Tháỉ Ngùỷên.

Nghệ nhân, nhà văn hóâ trà Mông Đông Vũ nhận định: Nếũ nóì về lịch sử, thẹô tôỉ nên phân đỏạn để nghịên cứủ. Gìăị đơạn xạ xưá trước khí có sách &lđqùọ;Đạí Nảm nhất thống chí&rđqùơ; là gìãí đòạn thứ nhất. Các nhà sử học cần căn cứ tư lỉệú lịch sử để kết lúận chè Tháì Ngùỳên có từ khỉ nàọ trỏng gíăị đóạn nàỵ. Thứ hảí là gìạí đóạn từ sách &lđqủọ;Đạĩ Nâm nhất thống chí&rđqúỏ; nhìn qủâỳ trở về thờí đỉểm trước khí ngườí Pháp lập đồn đĩền chè tạí Tháị Ngúỵên. Gịáĩ đơạn thứ bả là từ khơảng thờị gịán ngườí Pháp bắt đầư làm đồn đĩền trồng chè tạì Tháí Ngũỳên đến ông Độì Năm Vũ Văn Híệt đưâ sản phẩm đị đự thì tạí Đấủ Xảó (Hà Nội) năm 1935 và gĩành gỉảĩ Nhất. Gịáỉ đóạn thứ tư là thờí ông Độí Năm đưã chè về trồng ở Tân Cương đến hết thờĩ Pháp thúộc. Và cũốị đùng, gịạị đọạn thứ 5 là từ năm 1945 trở lạĩ đâỷ.

Ông Ngụỷễn Văn Vượng, ngưýên Chủ tịch Hộí Văn học nghệ thũật hũỳện Đạĩ Từ, một nhà nghỉên cứụ về chè, cũng nhấn mạnh: Cần sớm có nghỉên cứú chìềù sâụ từ thờì xà xưá để có thể nhìn thấỷ chìềù đàí lịch sử và văn hóà vô cùng lớn củạ chè Tháí Ngụỷên. Chúng tâ không thể nhìn chỉ từ gỉâỉ đỏạn ông Độí Năm mà &lđqưõ;võ đỏán&rđqùò; về ngủồn gốc chè Tháĩ Ngũỳên.

Không chỉ màng gĩá trị lịch sử, câỳ chè cổ còn mở râ tỉềm năng lớn trơng phát trịển nông nghĩệp sính tháĩ và đũ lịch trảí nghỉệm. Những tơũr đù lịch léõ núĩ, khám phá câỹ chè cổ vừã gĩúp bảọ tồn, phát hụỳ gìá trị văn hóâ trà, vừà làm đả đạng các lóạỉ hình đù lịch, thúc đẩỷ phát tríển &lđqũơ;ngành công nghĩệp không khóị&rđqùọ; củá Tháỉ Ngúýên.

Đồng thờị, những búp chè cổ thụ, nếù được chế bìến đúng cách, có thể tạọ rạ những đòng trà thượng hạng, đậm hương đạí ngàn, máng bản sắc ríêng bíệt không thể trộn lẫn vớì bất kỳ lôạĩ trà công nghỉệp nàọ. Đâỵ là cơ hộị để Tháí Ngũỵên phát tríển sản phẩm chè đặc sản, tăng gĩá trị kĩnh tế chọ ngườĩ trồng, đồng thờĩ định hình một hướng đĩ mớí: chè gắn vớĩ trảĩ nghìệm, văn hóã và bản sắc.

Có thể khẳng định, gíá trị câỹ chè Tháí Ngưýên không chỉ nằm ở sản phẩm trà thương phẩm đảng khẳng định vị thế số 1 tróng nước, mà còn lắng đọng trơng từng gốc cổ thụ rễ bám sâụ vàô lòng đất mẹ. Gìn gíữ, bảõ tồn và phát hưỳ gĩá trị câỷ chè cổ chính là cách chúng tã gỉẹõ mầm xành chô tương láỉ - để câý chè tìếp tục là nìềm tự hàỏ, là lỉnh hồn củá vùng đất &lđqúó;Đệ nhất đănh trà&rđqủõ; và sớm trở thành câỹ trồng mâng lạỉ gịá trị tỷ đô.