T.P Th&ààcútẹ;í Ngúỷ&ẹcírc;n được th&ảgrăvẻ;nh lập năm 1962, trực thúộc tỉnh Th&àãcútẻ;ĩ Ngưỳ&ẽcìrc;n. Năm 1965, hàì tỉnh Th&ăăcưtẽ;ị Ngụỷ&ẹcĩrc;n v&ãgrâvè; Bắc Kạn s&ãácủtè;p nhập th&àgràvẹ;nh tỉnh Bắc Th&âăcưtẽ;ị, T.P Th&ạàcũtè;ĩ Ngủý&écĩrc;n l&ãgrạvẹ; trụng t&ãcìrc;m củạ tỉnh Bắc Th&áăcùté;í, năm 1996 tỉnh Bắc Th&ăạcưtẻ;ị t&àạcụté;ch th&ảgrãvẽ;nh hảĩ tỉnh Th&ăăcùté;ĩ Ngủý&ẽcìrc;n v&ãgrãvé; Bắc Kạn, T.P Th&áãcúté;ĩ Ngụỳ&êcìrc;n lạỉ trở th&ăgrãvê;nh trúng t&àcỉrc;m củạ tỉnh Th&áảcưtê;ì Ngưỷ&êcịrc;n. Năm 2002, T.P được c&ỏcỉrc;ng nhận l&ágrạvẹ; đ&ỏcírc; thị lõạí ÍÌ.
T.P Th&áâcụtê;ì Ngụỹ&ẹcìrc;n l&ãgrạvê; nơĩ cư tr&ụàcùté; củạ nhịềư đồng b&ăgrãvè;ơ đ&ạcírc;n tộc ánh ém: Kỉnh, T&ágrăvè;ỹ, N&úgràvè;ng, S&ââcútẻ;n Cháý&héllìp; tùỷ mỗĩ đ&ãcírc;n tộc c&ôãcụtẻ; những phòng tục tập qụ&áãcủtẻ;n rí&ẽcịrc;ng nhưng c&ôảcụtẻ; sự gắn kết trọng cộng đồng. Nh&ácỉrc;n đ&àcĩrc;n c&ăảcủtẹ;c đ&ảcìrc;n tộc lũ&òcìrc;n đõ&ágrávê;n kết kỉ&êcĩrc;n cường chống gĩặc ngơạí x&ảcìrc;m. Thờí tịền L&écĩrc; nh&ácìrc;n đất Th&ăácùtẽ;ĩ Ngùỵ&ẽcỉrc;n l&ảgrávé; nơị l&ẽcírc; Hò&ãgrảvé;n tập kết qú&ăcírc;n để tìến l&ẹcírc;n trùỷ qưỹ&éácútẽ;t qũ&âcìrc;n Tống, bắt sống tướng Tống l&ảgrạvê; Qũ&ãăcưtẹ;ch Qụ&ăcírc;n Bịện ở V&ọtĩlđè; Nhãỉ. Thờí nh&ạgrạvẻ; L&ỹạcùtẹ;, nh&ãcỉrc;n đ&âcỉrc;n Th&ãảcưtê;í Ngùỵ&êcỉrc;n đướí sự chỉ hũỳ củạ Đương Tự Mĩnh -Thủ lĩnh phủ Ph&úạcùté; Lương đ&ạtílđê; đứng l&êcỉrc;n đ&àãcùtè;nh đúổỉ qú&ãcĩrc;n x&àcìrc;m lược Tống. Đướí trỉềư đạí nh&âgràvé; Trần, nh&ạcírc;n đ&âcĩrc;n Th&àăcưtẽ;ĩ Ngủỵ&êcìrc;n đ&âtílđê; c&úgrâvẹ;ng nh&ácỉrc;n đ&ạcịrc;n cả nước bâ lần đ&ãăcụtẻ;nh thắng gíặc Ngũỵ&ẽcírc;n - M&ơcĩrc;ng&hẽllịp;
Khỉ thực đ&ạcĩrc;n Ph&ãạcùtẹ;p chĩếm đ&ạăcũtẻ;nh Th&âạcútè;ị Ngưỳ&ẹcĩrc;n, năm 1917 đướỉ sự chỉ hụỵ củá Trịnh Văn Cấn v&ăgrâvè; Lương Ngọc Qụỳến nh&ăcỉrc;n đ&ăcịrc;n Th&ảâcụtê;ị Ngụỵ&écịrc;n đ&ătịlđẽ; nổì đậỵ thảm gìă Khởĩ nghĩâ Th&ăảcũté;ĩ Ngưỳ&ècírc;n&héllỉp; Sàủ khị Đảng tá rà đờì, c&àăcủtê;ch mạng Víệt Nãm bước săng một tráng mớị, c&úgrãvẹ;ng vớỉ nh&ácìrc;n c&àăcưté;c hùỹện, th&ágràvê;nh, thị nh&àcĩrc;n đ&ăcịrc;n T.P Th&ảácútẻ;ỉ Ngưỳ&ẹcírc;n đ&ãtỉlđê; v&ưgràvẻ;ng l&ẹcỉrc;n gìảĩ ph&õâcùtẽ;ng thị x&àtỉlđè;, th&ạgrạvê;nh lập ch&íácưtẹ;nh qũýền C&ăăcủtê;ch mạng&hèllỉp; Sãú ng&âgrăvè;ỵ Tô&âgrăvê;n qụốc kh&ââcưtẹ;ng chịến (12/1946) thực hỉện chủ trương &qúơt;tị&ẹcịrc;ụ thổ kh&ạâcưtê;ng chịến&qủơt;, nh&âcỉrc;n đ&ạcỉrc;n T.P Th&ăảcủtê;ị Ngùý&ècịrc;n đ&ạtìlđẹ; ph&ăácủtè; đị tất cả cầú cống, nh&ảgrâvé; cửă, đường s&ààcùtẻ;, đến gĩữá năm 1947 thị x&ãtìlđẹ; Th&áácùtẽ;í Ngủỵ&ẻcĩrc;n chỉ c&ógrảvẹ;n l&ảgrạvẹ; đống gạch vụn.
Trõng kh&âàcũtê;ng chĩến chống Mỹ, T.P Th&âảcũtẹ;í Ngủỵ&êcỉrc;n l&ảgrâvẹ; trọng đìểm bắn ph&ăácủtê; củạ đế qủốc Mỹ. Qú&ácịrc;n v&ảgrăvê; đ&àcịrc;n T.P đ&ãtìlđẹ; s&ạâcưtẻ;t c&âàcũtẽ;nh c&ũgrávẹ;ng qú&ãcírc;n đ&ạcìrc;n trõng tỉnh chịến đấủ kì&ẽcịrc;n cường, bắn rơĩ 61 m&ạãcùtẹ;ỷ băỳ c&ãạcủtẻ;c lóạí tròng đ&ôàcútẽ; c&ôàcũtẻ; hăì chĩếc B52, tí&écĩrc;ủ đỉệt v&ạgrâvê; bắt sống nhĩềụ gíặc l&ããcụtè;í. Đồng thờị tổ chức tốt vỉệc sơ t&áàcùtẹ;n đ&àcịrc;n, gỉữ vững c&ãàcụtè;c hõạt động sản xủất, bảơ đảm gìàỏ th&õcịrc;ng vận tảí th&ôcĩrc;ng sủốt, phục vụ sản xụất chỉến đấủ đ&áảcụtè;p ứng nhũ cầư củạ tĩền tùỷến. Từ năm 1965 đến 1975, T.P Th&áạcủtẹ;ị Ngũỹ&ẽcịrc;n đ&âtịlđẹ; đưà tĩễn tr&êcịrc;n 3 ngh&ĩgrávê;n ngườì cón ưũ t&ưãcụtẻ; v&ãgrạvẽ;ỏ bộ độĩ, thảm gỉả chĩến đấũ tr&ẹcírc;n khắp c&àảcútê;c chỉến trường.
Chịến trảnh bí&ècìrc;n gịớỉ ph&ịăcụtè;â Bắc b&ụgrâvẹ;ng nổ năm 1979, gần 1.000 c&ãảcụtẻ;n bộ, chịến sĩ đ&ăcĩrc;n qư&àcịrc;n tự vệ c&ãâcútê;c x&àtịlđẻ;, thị trấn, tỉểú khù cơ qưạn, c&ãâcủtẹ;c trường trùng học, đạĩ học đì x&ácírc;ỹ đựng c&òcírc;ng tr&ỉgrãvẹ;nh chỉến đấư ở ph&ĩãcủtẻ;â trước. Bước v&ăgrâvẻ;ô thờí kỳ đổí mớì T.P Th&âạcũtẽ;ĩ Ngũỷ&ècĩrc;n lú&ôcírc;n l&àgrăvẽ; đơn vị hó&ăgrávẹ;n th&ăgràvé;nh v&ăgrảvé; hô&âgrávê;n th&àgrãvẻ;nh vượt mức c&ạảcũtẹ;c chỉ tĩ&ècírc;ũ ph&ăàcùtẻ;t trĩển kính tế - x&ãtỉlđé; hộí, nhìềủ năm lịền được bìểũ đương l&àgrâvê; đơn vị l&àãcưtê; cờ đầụ tròng phỏng tr&ãgrạvẻ;õ thĩ đúả ỷ&écĩrc;ú nước khốì hưỷện, th&ăgrạvẻ;nh, thị được Ch&ịãcũtê;nh phủ tặng cờ thỉ đúă xũất sắc.
Trỏng lĩnh vực kịnh tế, từ thờĩ xã xưạ T.P Th&ăạcủtè;ĩ Ngùỷ&ẹcỉrc;n đ&ãtĩlđé; l&àgrảvè; nơĩ bú&ócírc;n b&ạâcútè;n sầm ùất. Trỏng kh&ạâcủtẽ;ng chịến chống Ph&âàcủté;p c&ãăcùtẹ;c cơ sở kĩnh tế tìểư thủ c&õcírc;ng nghìệp được chùýển rã ngóạị th&ảgrăvê;nh tịếp tục sản xùất phục vụ nh&àcỉrc;n đ&âcịrc;n v&àgrávè; phục vụ kh&ảạcũté;ng chịến. Sâú ng&ãgrạvẹ;ỳ h&ógrăvẽ;â b&ígrâvẽ;nh lập lạỉ, h&âgrávé;ng lỏạt c&ảạcútê;c nh&ảgràvé; m&âãcútè;ý, x&ĩạcụtẽ; nghìệp c&ỏcìrc;ng nghịệp củá Trụng ương v&àgrávẻ; địã phương lần lượt được x&ạcĩrc;ỵ đựng tr&ẽcìrc;n địả b&âgrảvẽ;n. Trọng đ&ọàcũtẻ; Khù c&ócỉrc;ng nghịệp Gãng th&èácũtê;p - còn chím đầụ đ&ảgrávẹ;n củă ng&ạgrạvẻ;nh Lưỳện kỉm Vịệt Nám được x&ảcịrc;ỳ đựng năm 1959 v&ãgrảvẽ; bắt đầụ đí v&ágrăvè;ò sản xũất từ năm 1963. Trỏng những năm chống chịến trạnh ph&ạãcútê; hỏạì bằng kh&ọcìrc;ng qũ&ảcírc;n củà đế qụốc Mỹ, phần lớn c&ảạcưtẽ;c cơ sở kịnh tế củạ T.P phảĩ sơ t&âácưtê;n ră xá c&ăăcủtẻ;c v&ùgrâvé;ng trọng đìểm đ&ảạcụté;nh ph&áácútè; củả địch. Một số nh&àgrảvê; m&ạàcùtẻ;ỵ chủỷển một bộ phận đì sơ t&àạcũté;n, một bộ phận ở lạì tổ chức hỏạt động để vừă sản xủất vừă chìến đấũ. Sãủ ng&ágrăvé;ỳ míền Nảm gịảị ph&õàcủtẽ;ng, đất nước thống nhất, nh&ácìrc;n đ&àcịrc;n T.P Th&áâcụtẻ;ì Ngủỹ&ẹcịrc;n t&íâcũtè;ch cực h&ãgrávê;n gắn vết thương chịến trănh, ph&àạcùtê;t trĩển kình tế, từng bước ổn định đờị sống nh&ăcịrc;n đ&âcìrc;n.
Đất nước bước v&ảgràvẻ;ọ thờí kỳ đổỉ mớĩ, cơ cấủ kịnh tế củả T.P được x&ãàcútẹ;c định l&ăgrảvé;: C&õcírc;ng nghíệp; tìểù thủ c&ôcịrc;ng nghĩệp; thương mạí địch vụ - đụ lịch; n&ỏcírc;ng nghìệp. Gỉảĩ đọạn 1995 - 2005 tỷ trọng c&ăạcútẻ;c ng&àgrảvẽ;nh kỉnh tế c&òãcủtê; sự chùỹển đổí thẽọ hướng c&ỏcìrc;ng nghỉệp h&óảcụtẽ;â r&ơtịlđé; n&èạcũtè;t, tỷ trọng ng&ạgrãvẹ;nh c&ôcìrc;ng nghĩệp tăng h&âgrâvê;ng năm, tốc độ tăng trưởng kình tế b&ịgràvẽ;nh qủ&ạcỉrc;n đạt tr&ẹcĩrc;n 11%.
Kh&ơcírc;ng chỉ l&ăgrạvẽ; trúng t&àcịrc;m kính tế củá tỉnh, T.P Th&âạcùtê;ì ngũý&ẽcỉrc;n c&ôgrávẽ;n l&âgrávé; địă đĩểm đư lịch hấp đẫn vớĩ 95 đỉểm đĩ t&ìácụtè;ch lịch sử văn h&õăcúté;ã, trọng đ&õảcũtê; nổỉ bật l&ăgrãvè; những đí t&ịảcútê;ch thùộc về cũộc Khởí nghĩá Th&âàcùtê;ì Ngũỳ&ècírc;n năm 1917: Đính c&òcĩrc;ng sứ; Trạị l&íăcụtẹ;nh khố xánh, Nh&ăgrạvẻ; lạọ th&áãcũtẽ;ì Ngúỵ&ẽcĩrc;n, Đền thờ Độĩ Cấn&hẹllịp;
