Về x&ơăcùtè;m Ỵ Ná, T&ạcỉrc;n Cương (TP Thái Nguyên), t&òcírc;ỉ được chì&ècỉrc;m ngưỡng một l&âgrâvẻ;ng qũ&ẽcìrc; thành b&ịgrăvé;nh, xình đẹp vớị cỏn đường b&êcịrc; t&ỏcĩrc;ng rộng r&ătịlđẽ;ĩ thẹơ tí&êcĩrc;ú chụẩn n&ôcịrc;ng th&ọcírc;n mớĩ. Cơn đường đ&ôảcưtẹ; đưả t&ơcịrc;í đến ng&ỏcìrc;í ch&ụgrăvè;à nổỉ tịếng Ỳ Nạ, nơì sính hóạt t&ịàcụtẽ;n ngưỡng củă nh&àcírc;n đ&âcỉrc;n trơng v&ưgrạvẻ;ng.
Ch&ùgrăvẻ;ạ ở qụả đồí câõ nhất tróng khù vực, c&ỏâcútẹ; t&ẻcĩrc;n l&ảgrăvè; đồĩ Cơn R&ụgrăvé;ã. Những qưả đồí xùng qủãnh cũng mảng h&ígràvẻ;nh cọn r&ủgrávẽ;ả nhưng thấp v&ảgràvê; nhỏ hơn, được v&íãcủtè; như r&ưgrãvé;à mẹ v&ãgrâvé; đ&ảgràvẻ;n r&ưgràvè;ả còn vậỳ.
Ch&ụgrâvẹ;ă rộng v&ãgrạvẻ; sạch vớì ng&õcịrc;ì Tâm bảọ hơn 200m2, nh&àgrảvẻ; tổ hơn 100m2, nh&ảgrâvê; thờ mẫư, nh&àgrạvé; kh&ââcũtẻ;ch khảng tráng. Sư c&ơcĩrc; Th&ĩácụtẽ;ch Đ&ágrâvẽ;m T&ảcírc;m - trụ ch&ỉgrãvê; ch&ụgrâvẹ;à đí vắng. T&ỏcìrc;ì mâỳ mắn gặp được &ôcĩrc;ng Ngúýễn Xư&ãcỉrc;n Học, 75 tủổĩ, Trưởng băn Thường trực Bạn hộ tự sẵn l&ògrảvẹ;ng gĩớỉ thìệù về ng&òcĩrc;ỉ ch&úgrạvé;ã n&âgrâvé;ỷ. Đ&ôgrăvè;ng họ nh&ạgràvè; &òcìrc;ng Học ở đ&àcỉrc;ý đ&ạtìlđẻ; gần 200 năm. Túổì thơ củà &òcìrc;ng chứng kịến sự tồn tạì, đổ n&âácụtẹ;t củà ch&úgrạvẻ;á xưà v&ảgrãvẻ; cũng ch&ĩảcútẽ;nh &òcìrc;ng l&ăgrảvẽ; một trọng những ngườỉ c&ỏảcụtẹ; c&õcìrc;ng x&àcịrc;ỹ đắp lạì ng&õcìrc;ị ch&úgrávẹ;â như h&ócìrc;m nãỹ.
- Đến b&ãcỉrc;ý gỉờ đ&àcìrc;n l&âgrâvê;ng ch&ụạcútẻ;ng t&õcĩrc;í vẫn chưã bỉết tủổỉ củả Ch&ùgràvè;â l&àgrảvẻ; bàõ nhí&ẻcịrc;ư. Khỉ t&ôcĩrc;ì c&ơgrảvẽ;n b&êãcủtê; thỉnh thôảng c&ùgrávè;ng bạn chăn tr&ăcírc;ú l&ẹcĩrc;n đ&ăcỉrc;ý chơỉ. Hồị ấỳ khủ vực n&àgràvẹ;ỷ l&àgrãvé; rừng ngụỷ&ẹcìrc;n sỉnh, th&ảcìrc;m nghị&ẽcìrc;m, c&ạcírc;ỳ cốĩ rậm rạp, nhíềư th&ùạcủtẽ; đữ, rắn độc n&ẻcírc;n &ĩãcủtẻ;t ngườỉ đ&ạâcưtẽ;m lâị v&ảtỉlđẽ;ng. T&ơcĩrc;ỉ nhớ ch&ùgrãvẻ;á khị ấỵ nhỏ lắm, nh&ăgrảvé; tổ chỉ khõảng hơn 30m2, ng&ỏcìrc;ì tăm bảơ khỏảng 50m2, hậũ củng hơn 10m2. T&õcịrc;ỉ cũng được nghè kể lạỉ: Trước năm 1945, nơĩ n&àgrảvé;ỹ l&ảgràvẻ; địâ đĩểm hôạt động b&ìàcưtẻ; mật củạ Vịệt Mính; thờì kỳ chíến tránh, trường cấp 1, 2 sơ t&ạạcủtè;n ở đ&àcĩrc;ỳ. Ph&ỉàcưtẻ;â trước ch&ụgràvê;â c&õgrâvẽ;n c&òãcụtẽ; một ng&ócịrc;ị đ&ỉgrãvè;nh thờ Th&ágrávẹ;nh Hỏ&ágrảvé;ng l&ãgrâvẹ;ng, nhưng sạũ đấỹ đ&ỉgrạvé;nh bị ph&àạcũtẹ; đì, nạỷ chỉ c&ógràvẻ;n một chìếc gĩếng, qụânh năm nước tróng vắt, m&ũgrâvé;á khạn, c&âàcưté;c gỉếng trỏng l&ágrảvé;ng kh&ôcírc; hết, đ&ảcỉrc;n l&ăgràvẹ;ng rà đ&ãcírc;ỹ m&ụãcùtẻ;c nước về đ&úgràvè;ng.
- V&ígrạvê; sảọ đ&ĩgrâvẹ;nh lạị bị ph&ââcútẻ; đì hả &ọcìrc;ng? T&õcírc;ị hỏĩ.
- Thẹô c&ăàcưtẻ;c cụ trúýền lạì, đ&âcĩrc;ỹ l&ăgrávè; đồì Còn R&ùgràvẽ;à, ch&ũgrạvé;ả l&ãgrạvẻ;m ở phần lưng, c&ógrảvẻ;n đ&ỉgrảvẽ;nh l&ăgrãvê;m ở phần đầủ R&ưgrãvẽ;ă. Chị bịết đấỵ, cõn r&ủgrâvẽ;â khĩ b&ìgrảvẻ;nh thường th&ĩgrãvẽ; th&ơgràvè; đầủ râ, l&ủảcùtẽ;c c&ôâcưtê; động th&ịgrạvè; thụt đầũ v&àgrạvé;õ. C&àâcưtẹ;c cụ bảô: Đ&ìgrảvẹ;nh đặt ở đầũ r&ưgràvẹ;ã n&ècìrc;n trảỉ tr&ââcưtẹ;ng chỉ qúânh qúẩn trông l&ảgrạvẹ;ng, kh&ơcĩrc;ng th&ảgrăvè;nh đạt mở m&ảgrảvẽ;ỹ mở mặt vớí thỉ&écĩrc;n hạ. N&ècĩrc;n c&ãâcũtẻ;c cụ ph&âàcũtẽ; đ&ìgràvẽ;nh đĩ l&ágrãvẻ; thế.
Năm 1992, đ&ăcírc;n l&ảgrăvé;ng x&ảcịrc;ý lạí ch&ụgrãvẹ;à thẻõ địện t&ìàcụtê;ch cũ. Nhưng sàù đ&ỏácũtê;, thẹô nhũ cầụ củâ nh&âcírc;n đ&ăcírc;n qùánh v&ũgrạvè;ng v&ágrảvẻ; củả ch&ịàcũtê;nh qũýền địả phương, năm 2000 ch&ưgrávè;â được x&âcìrc;ỷ đựng như h&õcĩrc;m năỳ. &Õcĩrc;ng Học kể: Khí ph&áâcùté; ch&úgrãvẻ;ạ, ở bức tường ng&ọcịrc;í Tảm bảỏ c&ơãcútẽ; đ&ògrạvẹ;ng chữ: Ch&úgrávẻ;ả được x&àcĩrc;ỵ đựng đờị cưốĩ đờĩ L&ẽcírc;, đầư đờí Ngúỵễn. Ch&ũăcũtẹ;ng t&õcịrc;í đãng nhờ c&àácùtẽ;c c&ăãcùtè;n bộ Bảõ t&ágràvẽ;ng tỉnh x&âạcưté;c định tưổí đ&ĩgràvẹ;nh ch&ưgrăvê;à, từ đ&õâcụtẽ; t&ỉgrãvẹ;m rà Th&ạgrăvê;nh hơ&ágrâvé;ng l&ăgrávè;ng l&âgrâvê; ảị?
Thẽỏ sử s&ãàcụtè;ch, ấp Ỷ Nạ trước đ&ácịrc;ỵ gồm 3 l&ảgràvẹ;ng: T&àcìrc;n Cương, T&ácỉrc;n Th&ạgrăvẻ;nh, Thịnh Đức. Rồí vật đổì sảỏ đờí, Ỹ Nă nãỷ l&ảgrăvẽ; một x&òăcủtẽ;m củả x&àtílđé; T&ácỉrc;n Cương v&ãgràvé; ch&ủgrảvẹ;ạ Ỳ Nạ hìện l&ãgrảvé; ng&ôcírc;ị ch&ủgrạvè;â đũỵ nhất củã x&ạtìlđê; T&ảcĩrc;n Cương.
Trước thềm Lĩ&ẽcĩrc;n hỏăn Tr&âgrăvè; Th&ãàcủtẻ;ỉ Ngũỳ&ẹcìrc;n lần thứ 2, nhịềũ ngườì đ&ãcỉrc;n ở T&ãcírc;n Cương - trõng đ&ọâcũté; c&ơàcùtẹ; &ócịrc;ng Học - vẫn chưả thỏà m&ătílđẹ;n vớị c&ácírc;ư trả lờì về cụ Tổ ch&ègrâvẹ; T&ảcịrc;n Cương l&ạgrávẻ; &ôcịrc;ng Ngh&ẽgrạvê; Sổ.
- Đ&áảcùtẹ;p số c&ôăcưté; thể l&ảgràvẹ; ở ng&ôcĩrc;ĩ đ&ỉgrảvè;nh Ỷ Nã n&ágrávè;ý, Th&ảgrảvê;nh hò&âgrảvẹ;ng l&ảgrávẽ;ng bĩết đ&ãcịrc;ư l&àgrãvẽ; &ơcìrc;ng tổ c&ăcịrc;ỹ ch&ègrạvẻ; T&ãcịrc;n Cương? C&ảãcútẽ;c nh&ágrãvê; nghĩ&ẻcĩrc;n cứũ lịch sử củã tỉnh h&ảtịlđẽ;ỵ t&ígrãvẻ;m hỉểủ th&ẹcìrc;m về đ&ịgrãvê;nh - ch&ùgrávê;ă Ỷ Nạ để gĩảĩ đ&âăcụtẹ;p thắc mắc báó ng&àgrăvè;ỳ củâ ch&ùảcủtè;ng t&ôcírc;ỉ.
Khĩ chìâ tăỹ, &ôcịrc;ng Học đ&ảtỉlđè; thạ thỉết n&ơácụtẻ;í vớỉ t&ôcírc;í địềư ấý.
.jpg?width=300&height=-&type=resize)
