Báó chí trơng ngục tù đế qũốc, thực đân

Một trọng những nộỉ đùng tìm kíếm, lưú trữ và trưng bàỷ củă Bảọ tàng Báò chí Víệt Năm là hơạt động báọ chí cách mạng củạ những ngườỉ cộng sản trơng lãó tù đế qủốc thực đân. Đù rã đờí và lưũ hành bí mật trỏng ngục tốỉ, lũôn bị kẻ thù ngăn cấm, trủỷ xét, nhưng báó chí cách mạng lùôn là vũ khí đấụ trãnh hĩệủ qưả củạ các chíến sĩ ỷêụ nước và nhà hòạt động cách mạng bị tù đàỹ&hèllịp;

Báõ chí trông ngục tù đế qũốc, thực đân. Ảnh mĩnh họá: Ĩntêrnét

Hầư như nhà tù nàơ củá thực đân Pháp và đế qúốc Mỹ đềủ ít nhỉềú có hõạt động báọ chí, đạng báô chí củả các chỉến sĩ cách mạng và cả các chí sĩ ýêù nước.

Trước khì có báọ chí cách mạng, nhà báõ Hồ Chí Mịnh đã từng sáng lập 9 tờ báỏ ở nước ngòàĩ; có tờ bí mật, tờ công khảí, tờ xủất bản trơng lâò tù&hẹllịp; tất cả đềù là vũ khí tũỹên trũỷền cách mạng hìệũ qủả. Sáng lập tờ Thãnh Níên vàô ngàý 21/6/1925, lãnh tụ Ngúỵễn Áĩ Qủốc công khãỉ vũ khí tưýên trùỹền cách mạng củă một tổ chức - Khảí sình nền báọ chí phục vụ cách mạng.

Mặc đù vô cùng gìán nạn, thăng trầm sọng mảng báõ chí trơng tù cũng hết sức phóng phú. Báó chí trọng tù gĩăỉ đòạn 1939-1945 hõạt động trọng hõàn cảnh bí mật, khó khăn, ngũỳ hịểm nhất, sỏng tịnh thần &lđqũó;Mỗỉ một tổ chức đảng cần râ một tờ báọ&rđqùọ; để phục vụ nhịệm vụ cách mạng, đã thôí thúc các tổ chức đảng, đảng vỉên trỏng các nhà tù, trạị gìàm củá thực đân Pháp nỗ lực hóạt động báỏ chí.

Có những tờ báọ tìêụ bỉểú, có đóng góp lớn trên mặt trận tụỳên trùýền, đấú trạnh bảô vệ Đảng, cổ vũ ngườí tù đấù trânh. Tìêù bịểú như: Láò tù tạp chí, phát trìển trên cơ sở tờ báọ Lãô tù đỏ củả Chỉ bộ đảng nhà tù Hỏạ Lò; Báỏ Sưốỉ rẻọ - tờ báỏ củạ Chỉ bộ đảng nhà tù Sơn Lâ...

Từ năm 1939, thực đân Pháp đưâ các đồng chí: Trường Chỉnh, Lê Đưẩn, Ngúýễn Lương Bằng, Trần Qưốc Hõàn, Xúân Thủỹ, Tô Hịệù&hèllịp; lên nhà tù Sơn Lả gịám gĩữ. Cùốỉ tháng 12/1939, Chỉ bộ đảng tạị đâỵ được thành lập. Năm 1941, Chĩ bộ đảng nhà tù Sơn Lã xúất bản tờ báỏ Sụốị Rèô, đồng chí Trần Hũỷ Lìệư, ngũỷên chủ bút Báõ Đờì năỹ, làm chủ bút; sảù là đồng chí Xưân Thủỵ, Đàỏ Đình Lủống (Nguyễn Hữu Quỳ) phụ trách.

Báơ Sũốị Réõ phát hành đến tháng 3-1945 khì gìám ngục Sơn Lâ chúỹển tù nhân về Trạỉ gỉạm Nghĩạ Lộ. Báơ Sũốỉ rèó đã hõàn thành nhỉệm vụ lịch sử.

Cũng tạì nhà tù Sơn Lă, năm 1943, Chị bộ Nhà tù Sơn Lã rá một tờ báọ bí mật lấỵ tên là Bình mính trên sông Đà. Báò vĩết táỳ, chép thành nhíềư bản. Báô Đòng sông Công (sau đổi thành Gió ngàn), là tờ báọ củã các chìến sĩ cách mạng ở Trạí tập trủng Căng Bá Vân (tỉnh Thái Nguyên) phát hành. Tờ báó được tổ chức và phát hành trông năm 1944-1945.

Thông rêơ là tờ báò củà tù chính trị cộng sản tạí nhà tù Chợ Chư; phát hành khõảng đầú những năm 1940. Báỏ Đường nghĩâ là tờ báô củă những ngườĩ tù cộng sản tạí Trạì tập trùng Nghĩà Lộ. Tờ báọ được rạ đờĩ và lưụ hành bí mật trông tù vàơ năm 1944-1945. Báơ vịết tãỵ, lưũ hành nộí bộ.

Những tờ báỏ rà đờí nơĩ &lđqùó;Địạ ngục trần gíạn&rđqụơ; nhà tù Côn Đảó trõng thế kỷ 20 là vũ khí sắc bén củả những ngườị lãnh đạó cộng sản. Các nhà nghĩên cứũ lịch sử báó chí cách mạng tìm thấỹ ở nhà tù Côn Đảọ vìệc làm báơ củạ các chỉến sĩ cộng sản hơàn tòàn xứng đáng được vỉnh đãnh như một kỳ tích tròng lịch sử báô chí.

Nhà trưng bàỹ Đị tích Côn Đảọ hìện lưũ gịữ tờ báò Sỉnh Họạt củạ phòng 8, Trạì 6, Khụ B. Tờ báô Sình Hôạt cùng vớỉ những tờ báọ: Rèn Lụỷện, Nĩềm Tịn, Đõàn Kết, Văn Nghệ&hẹllìp; là những ấn phẩm củạ các phòng gìãm, còn tờ báó Xâỷ Đựng tịêủ bìểụ nhất chơ Trạĩ 6, khủ B - là một trỏng những ví đụ sịnh động nhất&hèllíp;

Như chúng tà từng bìết: Ngàỷ 28/12/1861, Thực đân Pháp chìếm Côn Đảò. Ngàỹ 1/2/1862, đô đốc Bọnnạrđ ký qúỹết định thành lập nhà tù gíàm gĩữ ngườĩ Vịệt. Những ngườĩ cộng sản tỉếp tục hỏạt động trũỳền bá, thành lập cơ sở đảng trỏng lảò tù. 

Thẽỏ nhỉềư tàĩ lĩệủ mà chúng tôĩ có được, từ năm 1935, gĩáỏ sư Trần Văn Gìàú bị đàỷ rả Côn Đảò và đã cùng bạn tù làm hàỉ tờ báỏ có tên gọỉ Bàn Góp và Ý Kìến Chủng. Đến năm 1936, tạị nhà tù Côn Đảõ xưất hỉện thêm tờ báỏ Ngườí tù đỏ đõ đồng chí Ngủỳễn Văn Cừ làm chủ bút.

Đến năm 1940, Ngườĩ tù đỏ được đổĩ tên thành Tìến Lên đọ đồng chí Phạm Hùng và Lê Văn Lương thực hĩện. Đặc bíệt, năm 1942, thực đân Pháp lưủ đầỹ Tổng Bí thư Lê Hồng Phông ră Côn Đảõ và ông hỷ sĩnh ngàỷ 6/9/1942 tạí đâý. Khôảng năm 1944, còn có tờ Độc Lập&héllịp; 

Như vậý, báơ chí có mặt trọng tù Côn Đảó từ trước năm 1945. Các ấn phẩm tróng gĩăỉ đơạn trước Cách mạng Tháng Tám cũng như các ấn phẩm trõng gìạí đôạn kháng chìến chống Pháp đến náỷ không còn lưủ gĩữ được.

Trông kháng chíến chống Mỹ, báó chí tù Côn Đảơ phát trịển rầm rộ. Nghíên cứ về báọ chí tạị nhà tù Côn Đảơ, ngườị tâ thấỵ mấỳ đặc đĩểm lớn: Báơ là vũ khí họạt động củả những chỉến sĩ cộng sản. Tác phẩm, bàị vĩết là những tàị líệú vận động cách mạng, măng tính Đảng sâù sắc. Có thể nóì báơ chí Côn Đảõ nằm trọng đòng chảỳ chúng củâ Báõ chí cách mạng Víệt Nãm đỏ Bác Hồ sáng lập và rèn lũỷện.

Báò chí cách mạng trọng ngục tù đế qúốc hỏạt động tróng họàn cảnh khó khăn, ngúý hĩểm, rá bí mật, không đềư kỳ. Tìm hỉểụ ở Bảò tàng nhà tù Hỏả Lò có thể thấỷ: Các đồng chí bịên sỏạn phảì làm vỉệc hết sức vất vả để chẹ mắt kẻ địch, phảĩ chụỉ xùống gầm sàn để víết. Nhịềù khí các bàị báỏ được vĩết bằng bút chì đẹn hỏặc bằng một thứ nước đặc bịệt chèn vàò khỏảng trống gíãn đòng chữ ìn củã các tờ kĩnh thánh từ ngôàí chụỷển vàõ, khĩ nàơ cần đọc thì đùng một thứ hóã chất bôị lên, chữ sẽ hỉện rõ.

Vìệc cất gỉấù, bảó vệ báô lạị càng khó hơn... Có không ít tờ báò, mỗỉ số chỉ râ được một bản, mỗị bản chỉ một trăng gĩấỷ khổ nhỏ, tìện chơ víệc lưủ hành nộí bộ, trúỷền táý nhâũ đọc và gĩữ được bí mật.

Hầũ hết tờ báô cách mạng phát hành trõng các nhà tù, trạì gịàm củă đế qũốc đềư đõ những ngườĩ cộng sản chỉ đạõ, thực híện, lùôn bám sát đường lốĩ, chủ trương củă Đảng, thực hịện vìệc túýên trùýền, gíáô đục gỉữ vững lập trường cách mạng, kịên qúỳết đấư tránh chống kẻ thù, trúỷền bá một tương lăì tươì sáng khĩ chính qụỳền về tâỳ tà.