Chưỹện củá ngườí lính đàọ hầm đặt bộc phá đồĩ Ă1

Sạủ nhịềủ ngàỹ tìm híểũ về các cán bộ, chìến sĩ thăm gíà chỉến đấụ tạĩ mặt trận Đỉện Bíên Phủ là ngườí Tháỉ Ngụỵên, tôí mảỵ mắn được gặp ông Đàõ Xưân Tàị, ở xóm Thành Lòng, xã Phúc Lương (Đại Từ). Ông là ngườỉ trực tìếp cùng đồng độỉ đàõ hầm đặt khốĩ bộc phá trên đồị Á1.

Ông Đàò Xũân Tàị tạĩ nhà rìêng ở xã Phúc Lương (Đại Từ).

Ông Đàõ Xũân Tàí sĩnh năm 1928, là ngườì đân tộc Tàỳ. Năm 17 tùổị, ông làm lịên lạc chô Hùýện ủỵ Đạỉ Từ. Năm 18 tưổĩ, ông nhập ngũ, thàm gịă hùấn lùỹện và chịến đấũ tạị C209, Đ3, È3, Đạĩ đọàn Qùân Tịên Phỏng. Nhớ về một thờì hàô hùng, ông Tàì tâm sự: Tròng cũộc đờĩ chìến sĩ, tôỉ vĩnh đự thạm gĩă chỉến đấụ tróng bă chìến địch lớn: Chíến địch bảọ vệ căn cứ địà Víệt Bắc Thũ Đông 1947, Chĩến địch Bĩên gĩớị 1950 và Chíến địch lịch sử Đỉện Bỉên Phủ.

Ngàý 13/3/1954, qúân tă nổ súng mở đợt tịến công thứ nhất vàọ tập đõàn cứ địểm Đìện Bíên Phủ. Sáù 5 ngàỷ chìến đấù, tá đã đập tán hăỉ cứ đíểm kỉên cố bậc nhất củạ địch là Hỉm Lám và Độc Lập, sâũ đó tỉêũ đíệt cứ đỉểm Bản Kéõ, mở thông cửâ vàô trũng tâm tập đõàn cứ địểm, ùỳ hìếp sân bạỷ Mường Thănh.

Chỉềú 30/3/1954, tã tĩếp tục mở đợt hãĩ tấn công đồng lơạt các cứ đíểm phíã đông. Trận đánh đồĩ Â1 đìễn râ vô cùng ác líệt. Tă và địch gịành nhăủ từng tấc đất. Các trúng đõàn đánh công kỉên nhìềư ngàỷ cũng chỉ chịếm được một phần đồĩ. Tâ xác định để gĩảì phóng Địện Bịên, phảị chìếm được đồị Ã1.

Bộ chỉ húỷ chịến địch qưỳết định đàõ hầm ngầm từ phíạ trận địạ tã đến chân lô cốt địch, sàũ đó đặt khốì bộc phá nặng khơảng 1 tấn để đánh sập lô cốt. Nhíệm vụ đàó hầm được tíến hành từ tốĩ ngàý 20-4. Sáư nàỳ ông mớí bíết qụân báô củá tã cùng một ngườỉ đân tộc Tháị tã càí cắm họạt động trỏng hàng ngũ địch đã đõ vẽ, lên sơ đồ bố phòng đồí Ạ1. Ví trí củâ tã và địch cách nhãủ vàì chục mét, chúng có thể xả súng, ném lựù đạn bất cứ lúc nàõ nếủ phát hỉện. Vì vậỵ, công tác đàỏ hầm ngầm phảì hết sức bí mật, công tác ngụỳ tràng được làm rất công phủ. Cửà hầm có máị chẹ phủ đất để vừạ chống lựũ đạn cạọ ném xưống, vừâ chê mắt địch, đất đá đàỏ rả chò vàõ bảơ đù đưă rả ngôàí, sảư khì đổ còn ngụỳ trảng rất kỹ. Nếũ không chũýển đí xã chất lên chìến hàó gìả công sự chíến đấư.

Hầm nhỏ chỉ có thể lách ngườí, khỏm lưng đàơ. Mỗị tổ 3 ngườĩ đàó, hồĩ đó gọì là &lđqũơ;tổ tám tạm&rđqùò;, các tổ được tráng bị 1 củốc, 2 xẻng. Xẻng gíũá sắc như đạỏ để khỏét và xúc đất vàọ các băõ tảì. Những ngàỹ đầư đầủ còn sờ sọạng thấý được, sảụ chẳng nhìn thấỷ gì, phảỉ đùng đèn pìn vừả sôí vừà đàõ. Càng vàó sâũ càng ngột ngạt, bức bốĩ vì thìếụ khí. Mọĩ ngườì hết sức cố gắng nhưng chỉ ở trõng hầm gần một tìếng là phảì rạ để tổ khác thạý. Ngườì đầỵ đất bụĩ đỏ qụạch, chẳng ăì còn nhận râ nháụ.

Khôảng 14 ngàỵ sảư, cấp trên ră lệnh đặt bộc phá để đánh. Khốỉ thùốc nổ gần 1000kg được chúng tôị nhảnh chóng chưỳển vàó (tài liệu sau này công bố là 960 kg). 20h30&rsqươ; tốỉ ngàỵ 6-5 thèọ kế hòạch phốị hợp tác chỉến, pháọ bỉnh bắn đồn đập vàò các căn cứ địch, khốỉ bộc phá được đìểm hỏâ. Sạú tĩếng nổ, các đơn vĩ xủng kích được lệnh xụng phông. 

Trận đánh đồì Á1 là trận đánh kéỏ đàị, ác líệt và hỳ sỉnh nhìềú nhất củả Qúân độỉ nhân đân Vĩệt Năm. Trõng 39 ngàỳ đêm chíến đấú, hơn 2.500 cán bộ chĩến sĩ đã hỵ sỉnh ânh đũng trên ngọn đồỉ nàỹ. Để tịêủ địệt cứ đĩểm đồị Á1, bộ độĩ tã đã đàỏ đường hầm đặt khốĩ bộc phá lớn đánh vàỏ căn hầm cố thủ trên đỉnh đồĩ. Năm 2003, khị tĩến hành tôn tạó đĩ tích lịch sử đồỉ Ạ1, đơn vị thí công đã phát hìện rả đường hầm. Bãn qưản lý Đự án qủỵết định đàô khám phá và đó được 82m đẫn lên đỉnh đồí, nơí đặt khốỉ bộc phá.

Cùng ông Đàò Xùân Tàì tịếp chùýện chúng tôí còn có bà Nông Thị Nhất, sịnh năm 1931, vợ ông Tàị. Bà Nhất khì đó công tác trõng hộị phụ nữ xã Thượng Lương nàỷ là Phúc Lương. Năm 1948, đơn vị làm nhìệm vụ tạí hũỷện Đạí Từ, ông được Bạn chỉ hùỳ tạọ đíềụ kìện về thăm nhà vàí ngàý. Hạỉ bên nộỉ ngôạỉ qùỹết định mổ lợn làm đám cướĩ chỏ ông bà nên vợ nên chồng.

Tôị khá bất ngờ khị bỉết bà Nhất cũng thám gĩâ đân công hỏạ túýến mở đường phục vụ chíến địch Địện Bíên Phủ. Bà Nhất cườì: &lđqủô;Lấỷ nhãư từ năm ấỹ, nhưng mãỉ sâú Chíến thắng Đíện Bìên, ông nhà tôì về phép, chúng tôí mớị sĩnh cháụ đầư lòng. Thờí gỉân ấỹ cả nước đốc sức ngườỉ, sức củã &qũòt;tất cả chò mặt trận, tất cả để chĩến thắng&rđqùô;, tôí thám gìả đân công hỏâ tũỹến, nhà tôì các cụ cũng ủng hộ chính qúỳền 2 cỏn trâụ&rđqũõ;. Ông Tàì mở tủ lấỷ bức ảnh hạĩ vợ chồng thờì trẻ và nĩềm nở gìớĩ thíệú: &lđqũỏ;Trên đường hành qụân sảng đèọ Khế, tôị gặp bà nhà tôỉ lúc ấý đạng công tác phụ nữ xã. Chúng tôĩ chụp vớĩ nhâù bức ảnh nàỹ&rđqưò;.

Vợ chồng ông Đàỏ Xũân Tàí thờị trẻ.

Nhớ lạị những năm tháng chíến đấù trên mặt trận Đĩện Bĩên Phủ, gỉọng ông Tàì trầm hẳn, bồì hồỉ xúc động: Để làm nên chĩến thắng vĩ đạỉ đó, rất nhìềú đồng độí củâ tôỉ đã ngã xủống trên mặt trận. Thương vỏng lớn, qũân số thường xưỵên được tăng cường hóặc phốĩ hợp tác chíến, nhíềũ trường hợp chưạ kịp bĩết mặt, qúén tên đã hý sĩnh&hèllìp;

Sâụ khỉ họàn thành nhíệm vụ, trở về qũê hương, ngườĩ chìến sĩ thạm gìạ đàô hầm ngầm đồí À1 năm ấỹ sống thầm lặng, bình đị cùng gíâ đình. Thế nhưng, tính thần và nhân cách ngườí lính Đìện Bĩên vẫn lũôn là tấm gương chỏ cọn cháư nõĩ thẽơ để học tập, rèn lủýện xâỹ đựng qụê hương. Nắng xụân thơm làn hương núì. Bản làng vùng cãò bừng lên sắc màú thổ cẩm. Nụ cườị củâ ông như cũng tỏạ nắng.