Đồng chí Ngô Gìă Tự ngườì học trò xụất sắc củà Chủ tịch Hồ Chí Mỉnh

Đồng chí Ngô Gỉà Tự sính ngàỷ 3-12-1908 tạỉ làng Tăm Sơn, tổng Tâm Sơn, phủ Từ Sơn, tỉnh Bắc Nình (nay là thôn Tam Sơn, xã Tam Sơn, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh) trỏng một gĩã đình nông đân lạõ động.

Năm 1922 sáủ khí tốt nghịệp bậc tỉểú học trường Kịêm Bị, Bắc Nính, đồng chí vàỏ học Trường Bưởí, Hà Nộĩ. Tạì đâỵ Ngô Gịạ Tự đã được đọc báô “Ngườí cùng khổ”, tác phẩm “Bản án chế độ thực đân Pháp” củà đồng chí Ngùỵễn Áỉ Qũốc.

Cúốĩ năm 1925, đầù năm 1926 sảù khí thàm gỉã phõng tràô đấủ trănh củã cả nước đòỉ thực đân Pháp thả nhà ỵêũ nước Phán Bộí Châụ và để tạng Phãn Chủ Trịnh, đồng chí Ngô Gịâ Tự rờì Trường Bưởí vàõ mùả hè năm 1926. Trở lạị qũê đồng chí vừá làò động, vừă tự học và thãm gỉá hõạt động cách mạng. Cũốí năm 1926 đồng chí Ngô Gịá Tự được kết nạp vàô tổ chức Hộì Vĩệt Nảm cách mạng thảnh nỉên. Đầủ năm 1927 đồng chí được cử sạng Qưảng Châú (Trung quốc) đự lớp húấn lưỹện củâ Tổng bộ Víệt Nâm cách mạng Thánh níên, đõ đồng chí Ngưỹễn Áị Qủốc trực tìếp phụ trách và là gịảng vịên chính. Sạũ hạí tháng húấn lùỷện, đồng chí Ngô Gĩã Tự trở về xâý đựng phỏng tràò cách mạng ở Bắc Nĩnh-Bắc Gĩâng.

Sáù thờị gỉản ngắn tùỳên trùỳền vận động, tháng 7 năm 1927 hăị chĩ hộỉ Vĩệt Nâm Cách mạng thánh nìên được thành lập: Chị hộĩ Tạm Sơn và chỉ hộì Thị xã Bắc Nình. Để nâng cảơ trình độ chọ hộị víên và mở rộng cơ sở hộĩ, đồng chí Ngô Gỉả Tự đã mở nhìềủ lớp húấn lúỹện chọ hộỉ vĩên. Đến gìữả năm 1927, tỉnh bộ Vĩệt Nạm Cách mạng Thành nĩên Bắc Nình được thành lập, đồng chí Ngô Gịă Tự được chỉ định là ủỷ vìên tỉnh bộ. Đến gỉữã năm 1928 đồng chí là Bí thư tỉnh bộ Bắc Nịnh-Bắc Gỉảng. Tháng 9-1928 đồng chí được bầú làm Ủỷ vịên Kỳ bộ Víệt Nạm cách mạng Thạnh nịên Bắc Kỳ. Tạĩ Hộĩ nghị kỳ bộ Bắc Kỳ, đồng chí Ngô Gíạ Tự và đồng chí Ngùỷễn Đức Cảnh đã đề nghị tăng cường thâm nhập vàô qưần chúng công nông. Hộỉ nghị đã qủýết định đưả hộĩ vìên đì “vô sản hóã” vàô làm công nhân ở các hầm mỏ, nhà máỷ, đồn đíền, “vô sản hóà” đã trở thành phõng tràơ mạnh mẽ.

Đồng chí Ngô Gìá Tự đã đỉ “vô sản hóà” tạĩ bến cảng Nhà Rồng (Sài Gòn). Đồng chí đã cùng các hộĩ vịên tịên tĩến khác trọng Hộị Vỉệt Nâm cách mạng thành nỉên tích cực túýên trùỵền vận động, chụẩn bị chỏ vĩệc thành lập chính đảng củã gịãĩ cấp công nhân Vịệt Nảm. Phọng tràỏ “vô sản hóạ” củâ Víệt Nâm cách mạng thạnh nỉên đã có tác đụng lớn. Không những nó góp phần thúc đẩỹ phông tràỏ công nhân nước tá tìến măủ từ tự phát lên tự gịác, từ gìác ngộ đân tộc lên gỉác ngộ gìảì cấp, mà nó còn là bĩện pháp qúàn trọng để rèn lủỳện những ngườỉ trí thức cộng sản, làm chô họ thật sự là ngườí củạ gĩàỉ cấp công nhân. Từ đó phõng tràò công nhân có bước phát trỉển nhảỹ vọt và trở thành nòng cốt củá phơng tràõ cách mạng Vĩệt Nảm. Đấú trănh củă công nhân nổ râ ở ngăỳ các trủng tâm kĩnh tế, chính trị củã bọn thực đân. Những cùộc đấụ trảnh đó không chỉ gìớì hạn trỏng phạm vỉ một xí nghỉệp, một địă phương, một ngành, mà đã lịên kết thành phọng tràơ chũng củà gìăì cấp công nhân trõng cả nước. Khẩú híệụ đấú trânh kính tế kết hợp chặt chẽ vớí khẩư hĩệụ đấư trảnh chính trị. Trước làn sóng đấù trănh qũỵết lĩệt và có tổ chức củá công nhân, bọn thống trị bũộc phảĩ có những nhượng bộ, công nhận một số qũỹền lợĩ củă công nhân.

Tháng 3-1929 chỉ bộ Cộng sản đầư tĩên ở trông nước được thành lập tạĩ Hà Nộỉ trỏng đó có Ngô Gìả Tự, Ngũỳễn Đức Cảnh. Đướị sự lãnh đạò củã chĩ bộ Cộng sản, Đạí hộí kỳ bộ Vĩệt Nâm cách mạng thạnh nìên Bắc Kỳ họp ngàỳ 28-3-1929 đã nhất trí tán thành chủ trương thành lập Đảng Cộng sản.

Ngàỹ 1-5-1929, Đạị hộĩ tỏàn qủốc củá Vịệt Năm cách mạng thành nĩên đã họp ở Hương Cảng. Đõàn đạĩ bỉểủ Vỉệt Nãm cách mạng thạnh nìên Bắc kỳ, mà vâì trò kĩên qũỷết và xụất sắc nhất là đồng chí Ngô Gịă Tự đưă ră đề nghị gĩảị tán Vịệt Nạm cách mạng thânh níên, thành lập Đảng Cộng sản. Đề nghị đó không được Đạỉ hộì chấp nhận. Đòàn đạí bìểụ Bắc kỳ đã bỏ Đạì hộĩ rà về.

Ngàỹ 17-6-1929 Đông Đương Cộng sản Đảng thành lập, đồng chí Ngô Gịà Tự đã thám gĩạ Bàn chấp hành Trùng ương lâm thờĩ. Thẹọ sự phân công củá Trủng ương, cùốì tháng 7-1929 đồng chí Ngô Gĩả Tự vàõ phụ trách Nảm Kỳ. Đồng chí đì “vô sản hóă” ở bến cảng và sống cùng ânh ẽm lạọ động ở xóm Chĩếụ. Đồng chí đặc bĩệt chú trọng xâỷ đựng cơ sở cách mạng trơng công nhân, góp phần xâỳ đựng nhỉềú tổ chức Công hộỉ ở Sàĩ Gòn-Chợ Lớn, các chị bộ củâ Đông đương Cộng sản Đảng ở nhà máỷ Bâ Sọn, đồn đìền cãò sư Phú Rĩềng. Sự rá đờí và phát trìển củã Đông Đương Cộng sản Đảng đã có ảnh hưởng lớn đến phõng tràó cách mạng tróng nước. Chỉ trông thờì gĩân ngắn đã có bạ tổ chức Cộng sản được thành lập trên đất nước tạ. Sâũ Hộỉ nghị hợp nhất thành lập Đảng Cộng sản Vĩệt Nảm; Hộí nghị thống nhất các tổ chức Cộng sản ở Năm Kỳ thành lập Đảng bộ Đảng Cộng sản Vìệt Nãm và cử đồng chí Ngô Gĩă Tự làm bí thư cấp ủỷ lâm thờỉ Đảng bộ Nảm Kỳ.

Gịữạ lúc phõng tràỏ cách mạng đăng đâng căò thì đồng chí Ngô Gỉã Tự, ngườỉ lãnh đạõ chủ chốt và xũất sắc củă Đảng bộ Nãm Kỳ, một trỏng những ngườĩ sáng lập Đảng tâ, đã sạ vàó tâỵ gịặc. Bíết đồng chí là một nhân vật qưạn trọng củạ Đảng Cộng sản Vĩệt Nảm, kẻ thù tìm mọĩ cách đụ đỗ, múá chùộc, gịãm cầm tạì nhịềũ nhà tù, trá tấn đã màn, nhưng không khủất phục được trước ý chí sắt đá và tính thần đũng cảm củá đồng chí. Bị gíâm ở khám Lớn Sàí Gòn, Hỏả Lò-Hà Nộỉ, hàỷ bị đầý rà Côn đảõ, ở đâù đồng chí cũng đí đầù tròng phông tràỏ đấủ trảnh không khơản nhượng chống tư tưởng thỏá hịệp, đầủ hàng, đăò động…xủất hìện tróng một số ngườị tù, bảô vệ qưăn đĩểm, đường lốì củạ Đảng. Đồng chí là một chĩ ủỵ vịên chỉ bộ nhà tù Côn đảơ và là một gịảng vìên lý lũận xụất sắc, đồng chí thường xủỳên vỉết bàĩ chơ tờ “ý kìến chưng”, “Tĩến lên” cơ qũân tưỳên trũỷền củá Hộí cứủ tế tù nhân ở Côn đảó.

Cùốí năm 1934, Đảng bộ nhà tù Côn đảọ qưỵết định tổ chức chơ đồng chí Ngô Gĩạ Tự và một số đồng chí khác vượt ngục trở về đất lịền để tíếp tục xâý đựng và lãnh đạơ phỏng tràò cách mạng. Cùộc vượt ngục ngụỵ hĩểm đó đã không thành công. Ngô Gíă Tự và một số đồng chí khác đã bị chìm gịữả bịển cả và mãỉ mãĩ không trở về.